Azerbajxhani po shënon 31-vjetorin e masakrës së civilëve, përfshirë gratë dhe fëmijët, në Baku dhe qytete të tjera më 20 janar 1990.
Ngjarjet që çuan në tragjedinë e janarit në 1990 filluan në 1987, kur dëbimi masiv i azerbajxhanasve nga vendet e tyre historike në Armeni, si dhe përpjekja për të aneksuar Nago-Karabagun nga Armenia, morën përmasa të gjera.
Në vend që të shtypte tensionin e përshkallëzuar, thuhet se udhëheqja sovjetike bëri një krim të paparë kundër popullit azerbajxhan.
Natën e 19-20 janarit, me urdhër të drejtpërdrejtë të Gorbaçovit, njësitë ushtarake sovjetike u futën në Baku dhe zona të tjera të Azerbajxhanit për të kryer krime masive kundër civilëve duke përdorur pajisje të rënda ushtarake dhe lloje të ndryshme të armëve.
Forcat speciale të ushtrisë sovjetike dhe një kontigjent i madh trupash të brendshme pushtuan Bakunë, duke kryer një mizori të paparë dhe gjakderdhje të paparë.
Para vendosjes së gjendjes së jashtëzakonshme, ushtarët vranë pa mëshirë 82 persona. Më pas, pas vendosjes së një gjendje të jashtëzakonshme, 21 persona u vranë në Baku Brenda pak ditëve.
Në rajone dhe qytete ku nuk u shpall gjendje e jashtëzakonshme, 8 persona të tjerë u vranë – më 25 janar në Neftchala dhe më 26 janar në Lankaran.
Kështu, si rezultat i hyrjes së paligjshme të trupave në Baku dhe zonat fqinje, 131 njerëz u vranë dhe 744 njerëz u plagosën. Të vdekurit përfshinin gra, fëmijë dhe të moshuar, si dhe punonjës të ndihmës së shpejtë dhe oficerë policie.
Hyrja ilegale e trupave u shoqërua me arrestime masive të civilëve. Gjatë operacioneve në Baku dhe qytete dhe rajone të tjera, 841 njerëz u arrestuan në mënyrë të paligjshme, nga të cilët 112 njerëz u dërguan në burgje në qytete të ndryshme të BRSS. Ushtarët hapën zjarr në 200 shtëpi, 80 makina, duke përfshirë ambulancat, dhe një sasi e madhe e pronës shtetërore dhe personale u shkatërrua në zjarre për shkak të përdorimit të mjeteve të ndezshme.
Veprimet e trupave sovjetike i ngjanin krimeve të dënuara para Tribunalit Ushtarak Ndërkombëtar në 1945 dhe 1946 në një proces që ka hyrë në histori si Gjykimet e Nurembergut.
Viktimat që vdiqën gjatë janarit 1990 quhen simbolikisht “dëshmorët e 20 janarit”, dhe kujtimi i 150 dëshmorëve më 20 janar mbahet në Azerbajxhan.
Menjëherë pas tragjedisë, më 21 janar 1990, udhëheqësi kombëtar azerbajxhanas, Heydar Aliyev, së bashku me anëtarët e familjes, erdhën në Përfaqësinë e Përhershme të Azerbajxhanit në Moskë duke shprehur protestë të fortë kundër veprimit të përgjakshëm të kryer nga udhëheqja e BRSS.
Kjo ngjarje epokale, e cila kishte një ndikim vendimtar në formimin e identitetit kombëtar azerbajxhanas, u bë një pikë kthese për pavarësisë së shtetit. Pas kësaj tragjedie, lëvizja e u kthye plotësisht në një realitet politik, sepse njerëzit e panë të ardhmen e tyre ekskluzivisht në Azerbajxhanin e pavarur.
Më 29 Mars 1994, me iniciativën e udhëheqësit kombëtar Heydar Aliyev, tragjedia e 20 janarit mori për herë të parë konfirmimin politik dhe ligjor në nivelin e organit më të lartë legjislativ – Milli Majlis.
Çdo vit përvjetori i tragjedisë shënohet nga manifestime masive. Qytetarët vizitojnë varrezat ku janë varrosur luftëtarët e pavarësisë dhe vendosin karafila të kuq në varret e tyre, të cilat janë bërë simbol i tragjedisë, duke bërë kështu homazhe për viktimat dhe duke kërkuar ende dënime të thella për autorët e kësaj tragjedie.
Çdo vit, më 20 janar, në orën 12:00 me kohën e Bakusë, mbahet një minutë heshtjeje në të gjithë territorin e Azerbajxhanit, bien sirenat nga anijet, trenat dhe makinat, dhe flamujt e shtetit ulen në gjysmë shtizë.
Ky përvjetor i trishtë këtë vit është ndryshe; përkujtohet nën një entuziazëm kombëtar, pasi në 6 javë luftime me armenët, azerët rifituan pjesën më të madhe të Nago-Karabakut. /tesheshi.com/
