Në historinë personale të gjyshes sime, dallimi midis para dhe pas mobilizimit* ishte një faktor kryesor përcaktues. Ajo do t’i shikonte çështjet që i takonin asaj, familjes dhe vendit, i jepte rëndësi dhe bënte një vlerësim nga pikëpamja e këtij dallimi.
Vërtet kishte një dallim të madh (për të) mes botës para mobilizimit dhe botës pas mobilizimit. Do të thotë se ky incident krijoi një thyerje të pariparueshme në mendjen e atij brezi.
Nëna ime doli nga rrënojat e tërmetit të Erzincanit të vitit 1939.
Pika historike e tij është tërmeti para-pas (të lashtët përdornin fjalën tërmet).
Qëllimi i përjetimit të një tërmeti nuk është thjesht ta ndjesh atë në një intensitet të caktuar. Nëse tërmeti nuk ka sjellë vdekje dhe shkatërrim, nuk konsiderohet se ka ndodhur realisht. Prandaj, dallimi “Para tërmetit dhe pas tërmetit” përfshin ata që e përjetojnë thellë, sikur zjarri që djeg vendin ku ka rënë.
Ajo që nuk do të dalë nga duart dhe gjuhët e tyre është kjo: “Ka pasur tërmet, por jeta vazhdon”. Këto fjalë nuk mund të thuhen lehtë për ata që e kaluan tërmetin. Sepse menjëherë përgjigjen: Çfarë jete? Para tërmetit apo pas tërmetit?
Prandaj, shprehja “jeta vazhdon” është jashtëzakonisht e pakuptimtë.
Ata që nuk e kaluan tërmetin mund të kthehen në televizionin dhe serialet e tyre. Gazetat ende mund të japin suplemente për fundjavë. Disa mund të tërheqin vëmendjen te “ndryshimet e axhendës” në vend nga perspektiva e tyre.
Madhësia e fatkeqësisë preku administratën, institucionet dhe organizatat e vendit. Natyrisht, shumë ngjarje, duke përfshirë edhe tërmetet, prekin në një mënyrë apo në një tjetër administratën, institucionet dhe organizatat e vendit.
A do të çojë ky efekt në transformime radikale?
Cili mund të jetë një “transformim rrënjësor” ?
Unë mendoj se është kjo: Le të evakuojmë qytetet.
Kjo duhet të jetë motoja: Le të evakuojmë qytetet.
Por si?
A mund ta ndiqni këtë slogan?
Qytetet tona, të cilat janë të mbushura me ndërtesa të larta dhe që e bëjnë të vështirë frymëmarrjen, përbëjnë vetëm 3% të tokës së Anadollit.
Unë them se transformimi rrënjësor duhet të jetë kthimi nga industria në bujqësi.
Zonat e reja të banimit mund të krijohen në një kohë të shkurtër me shtëpi parafabrikate të ulëta apo edhe njëkatëshe në vend të betonit të armuar dhe ndërtesave të larta.
Shtëpitë parafabrikate të Erzincanit janë përdorur për 70 vjet, sa tërmete kanë kaluar, asnjë prej tyre nuk është shkatërruar.
Një jetë e re rreth bujqësisë dhe industrisë me bazë bujqësinë.
I ndjeri Turgut Cansever e bëri këtë projekt të qytetit me një popullsi prej 25 mijë banorësh me projektin “Galaxy Cities”, vizatoi fizibilitetin dhe madje vizatoi tablonë e shtëpive. Këto plane duhet t’i kenë fëmijët e tij.
Sigurisht, industria nuk do të braktiset komplet. Fabrikat e çelikut në zonën e tërmetit janë në këmbë. Struktura të ngjashme vlejnë edhe për objekte të tjera industriale.
Kështu, ndërtesat dhe popullsia e mbushur me njerëz shpëtohen nga pritja nën stresin e një tërmeti të destinuar (për shembull, Stambolli).
Sipas llogaritjeve të Bankës Botërore, kostoja e “transformimit urban” në Turqi është 465 miliardë dollarë. Me një pjesë të këtyre parave ne mund të evakuojmë qytetet. Në këtë proces edhe shteti edhe kombi do të shtrijnë këmbët sa kanë jorganin. Një migrim i tillë, natyrisht, nuk është i lehtë. Duhet kohë. Megjithatë, ai që quhet “transformim radikal” nuk mund të ndodhë ndryshe për Turqinë, e cila është një “vend tërmetesh” . Ndërkohë që njerëzit presin përfundimin e “rinovimit urban”, një tërmet tjetër mund të vijë papritur. Vendi ynë nuk mund të tolerojë një tërmet të tillë.
Lutja jonë është që Allahu i Madhëruar të mos lejojë që një fatkeqësi e tillë t’i ndodhë përsëri popullit tonë. Uroj mëshirë për të vdekurit nga tërmeti, shërim për të lënduarit dhe durim për të afërmit e tyre. /Tesheshi.com/
*Mobilizim i referohet mobilizimit dhe aksionit të përgjithshëm popullor për ta marrë vetën nga impaki i një fatkeqësie natyrore.
*Mustafa Kutlu është shkrimtar turk, i njohur për esetë dhe tregimet e tij të shumta.
