Nga Mark Brunga
Para disa muajsh perfundoi rikonstruksioni dhe bë edhe përurimi nga ana e ministres së Kulturës, Mirela Kumbaro, i Hamamit (banjove mesjetare me avull) ne Kalanë e Krujës. Bëhet fjalë për hamamin më të vjetër në vendin tonë, sipas specialistëve të Arkeologjisë. Ky hamam është mjaft i rëndësishëm për trashëgiminë, pasi siç edhe dihet, këto lloje objektesh, për shekuj me radhë, kanë qenë një lloj ndërtimi kulturor kuptimplotë i Perandorisë së fuqishme Osmane. Është një vazhdimësi tradite e pandërprerë që nga banjat romake, dhe ato bizantine, si vende takimi, ushtrimesh dhe shkëmbimi, deri te banjat e stilit osman, që krijonin një vend bisedash, kalimi kohe dhe diskutimesh politike, por që promovonin dhe një recetë të shëndetshme pastrimi, qetësimi dhe shoqërizimi. Shqipëria ka trashëguar një sërë thermash e dhe hamamesh, që nga Perandoria Romake e deri te ajo Osmane si: therma romake e Durrësit; hamami i Shkodrës (1540); hamami i Lezhës (1560); hamami i Tiranës (1614); në Elbasan janë hamami i Pazarit, i shekullit të 17-të, dhe hamami i Kalasë së Sinan Pashës; hamami i shekullit të 15-të që ndodhet në Kalanë e Krujës, si dhe hamami i Gjirokastrës.
Vlerësimi
Gjatë përurimit të hamamit të rikonstruktuar të Krujës, në media të ndyshme u vlerësuar si një atraksion turistik potencial. Në Krujë, ky hamam për shumë vite ishte një relikte e harruar. Restaurimi i këtij monumenti është cilësuar si rivlerësim i një një dëshmie kyçe për komunitetin lokal por edhe si një hap para drejt zhvillimit turistik për të gjithë Shqipërinë dhe Ballkanin të një rrjeti më të madh vendesh të trashëgimisë që ofrojnë shërbime. Hamami i restauruar, u theksua se synon të nxisë rritjen e të ardhurave për komunitetin lokal, rijetëzimin e lagjes përreth, rritje të turizmit, dhe fillimin e një nisme më të gjerë për ngritjen e një rrjeti kombëtar të hamameve. Hamami mesjetar i Krujës ndodhet në skajin jugperëndimor të kalasë, afër teqesë së Dollmës
Dera me 2 kyçe dhe zinxhirët
Turistët nuk është se mungojnë, por realisht ata nuk kanë se ku të shkojnë…
Kamerat kanë fiksuar asish duke kërkuar që të vizitojnë mjediset e hamamit. Një turiste amerikane duke tërhequr drynat dhe zinxhirët fort me duar, mbase me një buzëqeshje keqardhëse, thotë se ka ardhur nga Çikago, dhe se vendi është mjaft i bukur dhe me objekte me vlera të mrekullueshme, por që duhet të vizitohen. Janë 3 turistë rradhazi. Tjetri është nga Kina. Edhe ai shpreh keqardhjen duke thënë se e do shumë Shqipërinë. Po edhe ai nuk ka se ç’të bëjë. Veç të tundë çelësat e hamamit.
Në shtyp, por edhe nga banorët, është thënë se punimet restauruese janë bërë me cilësi tepër të dobët. Ndaj dhe ndodhi ajo që (nuk)pritej: me të filluar shirat, uji filloi të futej brenda duke i nxjerrë këto banjo jashtë funksionit. Për të bllokuar futjen e ujrave të shiut në mjediset e hamamit është gjetur si një zgjidhje deri dhe mbulimi i përkohshëm i një çatie me plastmas. Për pasojë të kësaj pune të dobët restauruese dhe dëmtimeve që u shkaktuan nga futja e shiut brenda hamamit, atij ju vu kyçi dhe prej kohësh qëndron i mbyllur.
Cfarë u ka mbetur pa shikuar turistëve që trokasin në portën e mbyllur?
Hamami i Krujës përbëhet nga katër ambiente. Me shkallë zbritet nga hyrja në ambientin ndërmjetës, i cili djathtas ka gjurmë të një vaske. Më në thellësi janë dy ambientet e veçanta të larjes, të cilët kanë pasur nga një vaskë. Ambienti i djathtë komunikon me dritare me sterën e ujit. Stera furnizohet me ujë me anën e një dritareje të vogël në qoshen pranë pusit të sheshit. Në mes të sterës është vendi i kazanit të ujit, ndërsa në njërin skaj një kapërderdhës veçon ujin e ftohtë. Në siluetën e çatisë së hamamit theksohen tri kupola sferike.
Epilog
Ndërtuar në fundin e shekullit XV-të dhe fillimit të XVI-të, Hamami i Krujës është më i vjetri në vendin tonë. Restaurimi i Hamamit të Krujës është kryer nga Fondacioni Trashëgimia Kulturore pa Kufij në bashkëpunim me Institutin e Monumenteve të Kulturës dhe është financuar nga qeveria suedeze përgjatë viteve 2013-2015, me vlerën 84 000 $. /tesheshi.com/
