Pas tërmetit të fundit katastrofik që ndodhi në Turqi dhe Siri shumë qytetarë me të drejtë janë shqetësuar lidhur me cilësinë e ndërtimeve te ne. Është konstatuar se shumë ndërtesa të rrënuara në termetin e 6 shkurtit në Turqi dhe Siri kanë pasur probleme me ndërtim dhe i kanë shpërfillur standardet e kërkuara për rezistencë ndaj tërmeteve. Amnistia e ndërtimeve në Turqi ka histori të hershme.
Amnistia e ndërtimeve ka të bëjë me legalizimin e objekteve, të cilave nuk i dihet cilësia e ndërtimit. Që nga viti 1948 e deri tani në Turqi janë dhënë 19 amnesti zonale. Plani i parë zyrtar i amnistisë zonale u miratua nga parlamenti më 1984. Amnistia e fundit u pranua nga qeveria turke në maj 2018 dhe u përkrah nga partia në pushtet dhe opozita. Kjo amnisti u dha leje banimi më shumë se 3 milion ndërtesave, të cilat nuk ishin ndërtuar sipas rregulloreve. Më 4 qershor 2018 amnistia u bë ligj duke u botuar në gazetën zyrtare te Turqisë. Prej atëherë e deri në vitin 2022 më shumë se 7 milion ndërtesa kanë marre leje përmes kësaj fushate. Prej tyre 5.8 milion ndërtesa të banimit. Kjo amnisti u kritikua nga shumë organizata, përfshirë edhe Odën e Inxhinierëve dhe Arkitektëve Turq.
Sipas disa raporteve presigjioze, të cilave nuk do t’u referohemi për shkak natyrës së këtij shkrimi, 83% e të gjitha vdekjeve të shkaktuara nga tërmetet janë të ndërlidhura me korrupsionin në ndërtim. Industria globale e ndërtimit llogaritet segmenti më i korruptuar në botë. Korrupsioni në ndërtim ndikon në mënyrën e inspektimit, formulimit të ligjeve dhe aktiviteve korruptive që kërkojnë reduktimin e kostos duke rrezikuar jetën e njërezve. Pjesa strukturore e ndërtesës prej themeleve, shtyllave dhe pllakave të meskateve është një proces që lehtë mund të fshihet nga sytë e njerëzve dhe kështu edhe ndodh në shumicën e rasteve. Banorët që futen në një ndërtesë nuk mund të shohin asnjë element strukturor se si është punuar.
Numri i vdekjeve nga tërmetet vazhdon të rritet pavarësisht përparimit teknologjik, mesatarisht gjatë dekades së fundit kemi 60 mijë vdekje në vit si pasoje e tërmeteve dhe cunameve. Ndërtimi cilësor dhe rezistent ndaj tërmeteve ka efekt direkt në zvogëlimin e numrit të vdekjeve. Duke i analizuar me kujdes vendet, të cilat kanë probleme të mëdha me tërmetet dhe shtrihen në zonat me aktivitet të lart sizmik, vërejmë se ka dallim të madh nga vendi në vend sa i përket cilësisë së ndërtimit dhe rrjedhimisht edhe pasojave në humbjet e jetëve. Viteve të fundit rritja e popullsisë në qendrat urbane ka ndikuar në shtimin e kërkesës për ndërtim të ri. Prandaj, edhe nëse një shoqëri përpiqet ta zgjidhë problemin me korrupsionin në ndërtim, trashëgimia e ndërtesave të mbetura aty nga koha e korrupsionit e bën shumë të vështirë zgjidhjen e këtij problemi, e jo rrallë është edhe e pamundur të zgjidhet për shkak se paraqet kosto të lartë për buxhetin e vendit.
Ligji i ndërtimit në Kosovë është rast më ekstrem për këtë që thamë më lart, ngase në ligjin e legalizimeve në vendin tonë “amnistohen ndërtesat” dhe amnistohen pronarët që e kanë shkelur ligjin. Neni i mëposhtëm i këtij ligji thotë:
LIGJI Nr. 06/L-024 PËR TRAJTIMIN E NDËRTIMEVE PA LEJE 20 GUSHT 2018
Neni 13
3.3. Deklaratë të nënshkruar nga pronari i ndërtimit pa leje se pranon të gjitha përgjegjësitë për sigurinë e strukturës së ndërtimit. Kjo deklaratë do të shënohet në certifikatën e legalizimit dhe do të regjistrohet në kadastër.
Pra institucionet në vendin tonë kërkojnë “Deklaratë të nënshkruar nga pronari se pranon të gjitha përgjegjësitë për sigurinë e strukturës”. Vetëm imagjinoni për një moment, pronarit që nuk ia ka haberin me inxhinieri i kërkohet deklaratë se objekti është i sigurtë. Shihni se në ç’pozitë kemi rënë! Një objekt i tillë legalizohet, përdoret për banim, shitet te një pronar tjetër me dëshminë e pronarit se është i sigurtë. Me cilët mekanizma pronari dëshmon që objekti i tij është i sigurtë. Nganjëherë punohet edhe natën që t’ju ikin kontrolleve të inspeksionit (nëse ka!), ose me marreveshje me inspektorë të korruptuar vijon ndërtimi në kohë kur këta nuk dalin në terren, si dhe variante të tjera që publiku fort mirë i di. Kështu, hasim në objekte pa projekt të strukturës, ku secili mjeshtër pa kurrfarë kualifikimi vendos se sa shtylla të vendosen, apo sa fije armaturë… Të tillët udhëhiqen nga thënia e famshme “hajt se boll e mban”. Dhe neni pasues thotë:
Neni 19
Certifikata e legalizimit
- Certifikata e legalizimit vërteton se ndërtimi pa leje plotëson kërkesat për legalizim sipas këtij Ligji dhe lejon shfrytëzimin e ndërtimit.
Në këtë mënyrë lejohet shfrytëzimi i këtij ndërtimi nga ana e shtetit. Ndërsa neni për taksat ia vendos kapakun kësaj çështjeje.
Neni 20
- Taksa për legalizim të ndërtimeve pa leje të kategorisë I dhe ndërtimeve pa leje të Kategorisë II që janë shtëpi është një euro për metër katror (1€/m²).
- Taksa për legalizimin e llojeve vijuese të ndërtimeve pa leje është dy euro për metër katror (2€/m²)
Qytetarët e ndërshem paguajnë shuma të majme për t’u pajisur me leje ndërtimore dhe për shkak të paaftësisë dhe korrupsionit të ndërlidhur me këtë proces edhe iu merr kohë me muaj e vite duke u sorollatur nëpër koridoret e komunave. Nga ana tjetër, ata qytetarët që ndërtojnë pa leje shpërblehen me pagesë qesharake tatimore, të caktuar me nenin e mësipërm. Fatkeqësisht, si pushteti, po ashtu opozita vazhdojnë të heshtin. Kjo situatë e shpjegon më së miri se në çfarë gjendje si shoqëri jemi katandisur: “Injoranca dhe korrupsioni si mishi dhe thoni”!
Zot na ruaj! /tesheshi.com/
