I.
Debati i tretë dhe i fundit mes Clinton-it dhe Trump-it u përmbyll. Shumë media e analistë komentuan se ky debat ishte i fituar plotësisht nga Clinton, e se Trump pësoi debakël. Por ajo që më së shumti u ka bërë përshtypje analistëve amerikanë, e njëherësh që e ka ndarë edhe më shumë popullin amerikan mes dy partive kryesore politike, në këtë rast të dy kandidatëve, është se ata dolën nga debati pa u përshendetur, madje duke lënë në pikëpyetje pranimin ose jo të rezultatit të zgjedhjeve. Kjo të paktën u theksua qartë nga Trump-i, një precedent i paparë ndonjëherë në debatet e mëhershme televizive. Për ne në trojet shqiptare nuk është ndonjë befasi. Ne jemi mësuar me këtë trend të zgjedhjeve, ku sa herë mbyllen kutitë e votimit, partia humbëse i konteston ato dhe kërkon zgjedhje të jashtëzakonshme. Ky trend ballkanas në zgjedhjet në SHBA vërtet duhet të jetë shqetësues, edhe pse ka shumë pak gjasa se mund të jetësohet.
II.
Në fakt, kjo lloj fushate që ka instaluar Trump po e dëmton më së shumti SHBA-në. Nuk mbahet mend në historinë e fushatës zgjedhore në SHBA që të ketë pasur kaq shumë interferime nga jashtë se sa në këto zgjedhje. Gati çdo lider botëror, madje edhe gazetarë, analistë e artistë nga e tërë bota, janë prononcuar kundër kandidatit republikan Donald Trump. Përderisa qytetarët amerikanë janë ata që në mënyrë të tërthortë do ta zgjedhin presidentin e tyre muajin e ardhshëm, atëherë çdo deklaratë e të huajve për zgjedhjen e një presidenti në një vend tjetër, e sidomos deklaratat e liderëve botërorë, konsiderohet si interferim në punët e brendshme të një shteti tjetër. Por, kur kemi parasysh rolin aq të madh të SHBA-së në arenën ndërkombëtare, deklaratat bombastike, ksenofobike e shqetësuaese të Trump-it, sidomos për çështje të politikës së jashtme, kanë frikësuar shumë liderë botërorë. Kjo ka bërë që të kemi kaq shumë deklarime të tilla publike – dhe kjo për herë të parë – kundër një kandidati presidencial në SHBA.
III.
Të gjithë po pyesin se si arriti Trump-i deri këtu? Si është e mundur që një njeri i cili i fyen femrat, emigrantët hispanikë e muslimanë, e cili ka një gjuhë kaq të vrazhdë, të fitojë nominimin për president dhe të jetë kaq afër Shtëpisë së Bardhë?! Në realitet, unë mendoj se pyetja duhet të shtrohet ndryshe. A do ta lejojnë amerikanët që imazhi i tyre të dëmtohet në arenën ndërkombëtare si rezultat i një kandidati të tillë? Përgjigjja e parë do të jepet më 8 nëntor të këtij viti, kur populli amerikan të votojë. Ndërsa përgjigja e dytë, apo zgjidhja për këtë problematikë, ndoshta po e përsëris, por gjithsesi e nevojshme të theksohet, kthehet pas te viti 1997, kur në Kongresin Amerikan, Akhil Reed Amar, ligjërues në Univeristetin Yale-it dhe njëherazi ndër profesorët më të shquar të juridikut në SHBA, dha dëshminë e tij për ndryshimin e sistemit elektoral në SHBA para nënkomisionit të Dhomës së Përfaqësuesve, që shqyrtonte çështjen e reformimit të Kolegjit Elektoral, dhe ndër tjera u shpreh: “Vetura me airbag të dëmtuar mund të duket se shkon shumë mirë deri sa nuk do të ndodhte ndonjë aksident apo përplasje… Nëse ‘ne populli’ dëshirojmë të amendamentojmë kushtetutën pasi që një ‘president dështak’ bëhet fakt – dhe jam i prirur të mendoj se do të duhej – atëherë pse duhet që të presim derisa të ndodhë ky aksident i pashmangshëm?!”
Për këto 200 vite, më shumë se 500 amendamente i janë propozuar Kongresit për ndryshimin e Kushtetutës, respektivisht të sistemit elektoral në SHBA , por sa janë aprovuar? Temë për të cilën do të shkruajmë në kolumnën e radhës. /tesheshi.com/
*Autori është magjistër i shkencave juridike, e njëherësh autor i librit, “Zgjedhjet Presidenciale në SHBA – në rrugën e kontinuitetit apo ndryshimit të këtij sistemi elektoral”
