Kujtesa jonë është e prekur përjetësisht sepse pamjet na e dhanë të gjallë tmerrin e tyre, tmerrin që kanë jetuar njerëzit tuaj, njerëzit tanë. Nëse nuk tronditemi sot, diçka nuk shkon mirë në ndërgjegjet tona.
Me 15 janar të vitit 1999, Reçaku në orët e hershme të mëngjesit u gjet i rrethuar nga policia speciale, forcat ushtarake dhe paramilitare serbe. Atë ditë ato vranë 45 civilë të paarmatosur e të pafajshëm, mes tyre edhe gra e fëmijë. Jehona e aktit të gjenocidit që ndodhi te “Pishat”, “Gështënjat”, “Rrasa e Çallakut” dhe “Çesta” përmbi Reçak kumboi në gjithë botën. Lajmi i krimit që ndodhi te shtëpia e Sadik Osmanit dhe “Kodra e Bebushit” mbërriti në çdo cep të botës.
Historia e Kosovës së pavarur nuk mund të shkruhet pa Reçakun. Njësoj qysh nuk mund të shkruhet pa Prekazin, Mejën, Krushën e Madhe e Krushën e Vogël, Dubravën, Poklekun, Rezallën, Izbicën, Gjakovën, Qyshkun, Lybeniqin, Pastaselin, Arbrinë e Epërme, Qirezin e Likoshanin e shumë vende të tjera të Kosovës që ishin viktima të mbi 400 masakrave gjatë luftës së fundit të viteve ’98 e ‘99, dëshmi këto të gjenocidit të Serbisë në Kosovë.
Fushata të tilla të vrasjeve masive, të ushtrimit të mizorive tmerruese ndaj civilëve sikurse në Reçak, kishin ndodhur dhe do të vazhdonin nëpër komuna dhe rajone anembanë Kosovës, duke konfirmuar që Jugosllavia e tretë, ajo e Millosheviqit, jo vetëm që e donte Kosovën pa shqiptarë, por po e zbatonte me forca të armatosura aktivisht këtë intencë të saj.
Unë, sa herë që vij në Reçak, ndjej përulje ndaj fshatarëve të Reçakut. Atë që e ka dokumentuar Human Rights Watch, KMDLNj, Fondi për të Drejtën Humanitare, është më së miri e rrëfyer në dhimbjen dhe traumën e fshatarëve të Reçakut dhe familjarëve të viktimave. Kjo histori nuk mund të harrohet dhe as të rishkruhet.
Vrasja e qëllimshme në formë të ekzekutimit arbitrar të personave civilë nga forcat e armatosura të shtetit serb, ishte forma më e zakonshme dhe më e shpeshtë e vrasjeve sipas mënyrës së ekzekutimit në vend nga afërsia e drejtëpërdrejtë, të grupeve të personave civilë të pambrojtur pa dallim.
Kjo masakër e zbuluar dhe e identifikuar edhe nga vëzhguesit ndërkombëtarë, nga udhëheqësi i misionit të vëzhguesve të OSBE-së, ambasadori William Walker dhe përfaqësues të mediave ndërkombëtare bëri që qeveria e atëhershme jugosllave, më 18 janar 1999, ta shpallë William Walkerin persona non grata.
William Walker e pat cilësuar masakrën e Reçakut si “mizori e papërshkrueshme” (“unspeakable atrocity”) dhe si “krim i madh kundër njerëzimit” (“crime very much against humanity”), e që u dënua ashpër nga qeveritë e vendeve demokratike perëndimore dhe nga vetë Këshilli i Sigurimit të OKB.
Në 23 shkurt 1999, presidentja e Gjykatës Penale për ish Jugosllavinë i shkruante ministrave të jashtëm britanik e francez, z. Robin Cookut dhe z. Hubert Vedrineit: “Nuk duhet të sakrifikohen parimet mbi të cilët është themeluar Gjykata për hir të interesave politike afatshkurtër”. Ajo shprehej: “Nuk ka paqe pa drejtësi”.
Në gjendjen e rëndë planetare, qoftë në rendin politik, në kontratën shoqërore dhe natyrore, në bumin teknologjik të shkëmbimit dhe komunikimit, ne shohim se si grumbullohen rezultatet e dorëlëshimeve të demokracive dhe vetëkënaqësive të kancelerive. Por vjen një ditë kur përballë spektaklit të përgjithësuar të dhunës dhe problemeve të gjithskajshme vrasja duhet të marrë përmasat e gjenocidit, të marrë formën e masakrës, që ajo të mund të zgjojë vëmendjen publike. Vetëm si masakër çështja e fiton dinjitetin mediatik, vetëm atëherë viktima e një dhune të caktuar mund të mbërrijë e të çajë drejt një publiku që ka diçka në dorë. Duhet të shtohet aty edhe vëmendja dhe ndjeshmëria e disa personaliteteve diplomatike që mund të ngrenë zërin. Duhet edhe imazhi, edhe kamerat. Duheshin pra një mori faktorësh për të sjellur masakrën në skenën e gjithanshme publike.
Sa masakra janë kryer nga aparati shtetëror dhe parashtetëror serb në Bosnjë e Kosovë, të cilat nuk kanë patur favorin e këtyre faktorëve. Masakra që i ka mbuluar varri dhe heshtja në skenën e madhe publike. Por mbeten dëshmi vatrat e zbrazura, dheu i mbuluar nga rradhët e varreve dhe dhimbja në shpirtra.
Duhej pra një Reçak që NATO dhe Perëndimi të kuptonin se kur kasaphana nuk ndalet, ajo mund të kthehet në normalitet. Pikërisht këtë Reçak e mohon sot Serbia. Sepse Reçaku nuk është vetëm një masakër, por edhe një datë vendimtare në shekullin tonë. Është data që shtyn një reagim ushtarak kolektiv dhe një kolektiv ndërgjegjesh politike, intelektuale, mediatike të marrin qëndrim dhe ta cilësojnë një sjellje ushtarake shtetërore si të papranueshme. Nuk vonoi shumë pas këtij akti gjenocidal në Reçak, dhe avionët e NATO-s bombarduan Jugosllavinë e Millosheviqit. Pra, ishte pikërisht një masakër e tillë që e vuri në lëvizje fuqinë më të madhe ushtarake në historinë e njerëzimit në mbrojtje të popullit tonë e kundër një shteti që projektonte shfarosjen e shqiptarëve.
Masakrat mbi popullin tonë po zgjonin, falë vetëdijes sonë, një ritëm tjetër të kuptimit të së drejtës.
Prandaj, të mohosh krimet gjenocidale që i ka faktuar dhe dënuar një botë e tërë dhe të përsëritësh vazhdimisht si kërcënim mosnjohjen e Pavarësisë së Kosovës martire, do të thotë të qëllosh edhe të rënët e pavdekshëm edhe të gjallët e mbijetuar, do të thotë të shënjestrosh edhe ëndërrat dhe idealet e brezave të ri që vijnë.
Mohimi i gjenocidit përpiqet të riformësojë historinë në mënyrë që të demonizojë viktimat dhe të rehabilitojë autorët. Mohimi i gjenocidit është faza e fundit e gjenocidit. Është ajo që Elie Wiesel e ka quajtur një “vrasje e dyfishtë”. Mohimi vret dinjitetin e të mbijetuarve dhe kërkon të shkatërrojë kujtimin e krimit. Në një shekull të rrënuar nga gjenocidi, ne pohojmë domosdoshmërinë morale të kujtimit.
Ne jemi kundër hakmarrjes. Ne duam drejtësi. Dhe, ne refuzojmë të harrojmë.
Lavdi të rënëve!
*Fjalëmbajtje me rastin e përvjetorit të ngjarjes së rëndë të 99-ës në Reccak të Shtimjes
