Sipas Rexhep Tajip Erdogan, Rusia dhe Perëndimi janë “njëlloj” të besueshëm.
Kështu tha presidenti turk më 18 shtator, duke komentuar besueshmërinë e Perëndimit kolektiv dhe zhgënjimin e tij me përpjekjet e stërzgjatura të Turqisë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian.
“Në masën që Perëndimi është i besueshëm, Rusia është po aq e besueshme”, tha ai për PBS, një kompani televizive amerikane. “Për 50 vitet e fundit ne kemi pritur në pragun e BE-së dhe në këtë moment unë i besoj Rusisë po aq sa Perëndimit”.
Pas vizitës së tij në Rusi më 4 shtator për t’u takuar me Presidentin Putin, Erdogan beson gjithashtu se kreu i Kremlinit dëshiron një fund të shpejtë të luftës së tij në Ukrainë.
“Putin është në anën e përfundimit të kësaj lufte sa më shpejt të jetë e mundur. Kështu tha ai. Dhe unë i besoj fjalët e tij”, tha Erdogan.
Erdogan mund të tingëllojë naiv, por ai menaxhon një veprim të kujdesshëm balancues midis palëve ndërluftuese, Perëndimit, Kinës dhe opinionit të tij të brendshëm.
Përfitimi ekonomik
Pozicioni i tij i përmbajtur i ka sjellë atij dhe Turqisë përfitime të mëdha ekonomike dhe politike, në një kohë kur vendi po vuan nga një recesion pesë-vjeçar dhe i traumatizuar nga tërmeti i 6 shkurtit që vrau dhjetëra mijëra njerëz.
“Gjeopolitika e Erdoganit bazohet në balancimin në tre pika të konfrontimit gjeopolitik – Perëndimin, Rusinë, Kinën,” tha për Al Jazeera-n analisti me bazë në Kiev, Alexei Kushch.
“Nga të gjitha drejtimet, Erdogan merr fitim maksimal – tregje, teknologji dhe modernizim ekonomik nga Perëndimi, lëndë të para të lira, karburant dhe qendra gazi natyror nga Rusia, mallra tranziti dhe investime nga Kina,” tha ai.
Për disa ukrainas, ky bilanc mund të duket cinik.
“Ai është si një tregtar në treg, ai buzëqesh dhe pyet për familjen tënde, por gjithçka që ai dëshiron janë paratë e tua dhe referimi yt për një klient tjetër,” i tha Al Jazeera-s Valentin Aleksashenko, një analist IT nga Kievi që kalon rregullisht pushimet në Turqi.
Por qëndrimi i Erdoganit ndihmon përpjekjet luftarake të Kievit.
Ai e quan presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskiy një “mik të dashur”. Së fundi i bëri një pritje në tapetin e kuq në Stamboll dhe ndihmoi në negocimin për lirimin e të burgosurve të luftës dhe zgjatjen e “marrëveshjes së grurit” për dërgimin e grurit ukrainas përmes Detit të Zi.
Dronët sulmues Bayraktar të prodhuar nga një kompani në pronësi të dhëndrit të Erdoganit janë dëshmuar aq vdekjeprurës kundër trupave ruse sa ukrainasit emërtojnë si “stacionet radiofonike” dhe “menutë e drekës së biznesit” sipas tyre.
Ngurrimi i Erdoganit për të marrë anën po e ndihmon atë në shtëpi, veçanërisht pasi votuesit e tij e kuptojnë se sa shumë vende anëtare të BE-së nuk e duan anëtarësimin e vendit të tyre dhe se si “standardet e dyfishta” perëndimore mbi migracionin po ushqejnë ndjenjën anti-perëndimore mes tyre, tha Seda Demiralp nga Universiteti Isik në Stamboll.
“Votuesit e tij janë të bindur se nga një pozicion i pavarur përfiton më së shumti interesat turke. Votuesit turq vlerësojnë lidhjet më të ngushta me Perëndimin, ndërsa në të njëjtën kohë kuptojnë se Perëndimi nuk e trajton kurrë Turqinë si një partner të barabartë,” tha ajo për Al Jazeera-n.
Bashkëpunim zhgënjyes
“Nga këndvështrimi i Erdoganit, është krejtësisht racionale të ndiqet një politikë që nuk shihet se mbështet ekskluzivisht njërën palë. Ai nuk mund të tjetërsojë as Perëndimin, as Rusinë”, tha për Al Jazeera-n, Gonul Tol, një analist në Institutin e Lindjes së Mesme në Uashington.
Nga ana tjetër, Brukseli, Uashingtoni dhe Moska nuk kanë zgjidhje tjetër veçse t’i afrohen Erdoganit vazhdimisht.
“Nga pikëpamja perëndimore dhe ruse, sado të frustruar janë me Erdoganin, ata gjithashtu mendojnë se duhet të bashkëpunojnë me Turqinë”, tha Tol.
Dhe ekziston edhe lidhja personale mes Erdoganit dhe Putinit, trajektoret politike të të cilëve janë disi të ngjashme. Të dy kanë lindur në vitet 1950 dhe kanë qenë në pushtet për më shumë se dy dekada, duke ndjekur atë që kritikët i quajnë politika gjithnjë e më autoritare dhe nacionaliste, megjithëse Erdogan dhe mbështetësit e tij e mohojnë këtë.
Të dy janë nostalgjikë për kulmin perandorak të kombeve të tyre dhe kërkojnë ta ringjallin atë kundër të gjitha gjasave. Dhe të dy po përpiqen të gjejnë një gjuhë të përbashkët.
“Koha ka treguar se të dy udhëheqësit ndjekin interesat e kombeve të tyre, por mund të bien dakord dhe të bëjnë kompromis në të njëjtën kohë,” tha Emil Mustafayev, një analist në Baku, kryeqyteti i Azerbajxhanit, aleati kryesor i Turqisë në ish-Bashkimin Sovjetik.
“Megjithë dallimet e tyre të panumërta, kjo e bën marrëdhënien e tyre disi unike në botën e sotme”, tha ai për Al Jazeera-n.
Lidhjet historike
Të dy po rishkruajnë historinë shekullore të marrëdhënieve shumë të pakëndshme.
Perandorët rusë dhe sulltanët osmanë ishin në luftë një duzinë herë dhe Cari Nikolla I e quajti Turqinë “njeriu i sëmurë i Evropës” përpara Luftës së Krimesë, në të cilën Turqia dhe fuqitë perëndimore u përplasën me Rusinë në vitet 1850.
Një shekull e gjysmë më vonë, Moska duket si “i sëmuri i Evropës” pasi aneksimi i Krimesë dhe lufta në Ukrainë nxitën tensionet mes përafërsisht të njëjtëve lojtarë.
Në vitin 2015, gjatë fushatës së Rusisë për të shpëtuar regjimin e shkatërruar të presidentit sirian Bashar al-Assad, Forcat Ajrore Turke rrëzuan një avion luftarak rus që Ankaraja pretendonte se kishte shkelur hapësirën e saj ajrore.
Incidenti shkaktoi tensione pasi Moska vendosi sanksione, ndaloi fluturimet çarter në Turqi dhe urdhëroi kompanitë turistike të “evakuojnë” dhjetëra mijëra turistë.
Gazprom, eksportuesi rus i gazit natyror, ka pezulluar ndërtimin e një gazsjellësi prej 1100 kilometrash për në Turqi.
Por tensionet u qetësuan shpejt, gazi rus u pompua në Turqi dhe në Evropën Lindore, dhe Moska madje e lejoi Ankaranë të vononte pagesën e një faturë gazi prej 600 milionë dollarësh.
Pas ndërprerjes së Nord Stream, tubacionit rus të gazit natyror për në Gjermani, Kremlini vendosi të krijojë një “nyje gazi” në Turqi.
Por plani ka ngecur në atë që mund të jetë një simbol i lidhjeve Erdogan-Putin – palët nuk mund të bien dakord se kush do të ketë kontroll më të madh mbi qendrën, raportoi Reuters në mesin e shtatorit. /tesheshi.com/
