Nga Bashkim Kastrati
Edhe pse qytetarët e Kosovës përballen me një gjendje të rëndë ekonomike, ata kanë arritur që të kenë kursime monetare të konsiderueshme në institucionet financiare.
Sipas raportit të fundit të Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës, vlera e depozitave të qytetarëve në bankat komerciale, që operojnë në Kosovë, deri në fund të vitit të kaluar ka arritur në 2.53 miliardë euro.
Sipas këtij raporti, normat mesatare të depozitave në dhjetor të vitit 2014 u zvogëluan në 1.1 për qind nga 2.4 për qind sa ishte në dhjetor të vitit 2013.
Njohës së fushës së ekonomisë, thonë se ky fakt është shqetësues, pasi sipas tyre, në mungesë të një ambienti të sigurt për investime, qytetarët obligohen t’i kursejnë mjetet e tyre financiare në banka, madje me interes tejet të ulët.
Nëse do të investoheshin të gjitha këto të ardhura, do ishin një “injeksion” i fuqishëm për zhvillimin ekonomik të Kosovës dhe mirëqenies së qytetarëve.
E këto para aktualisht i përdorin bankat duke i dhënë për kredi dhe duke fituar shumëfishin në krahasim me përqindjen sa fitojnë qytetarët nga depozitimi i këtyre parave.
Për shembull, qytetari ia jep bankës 100 euro, e banka ia kthen me 2% kamatë për një muaj, d.m.th ia kthen qytetarit 102 dollarë. Ndërsa në anën tjetër këto 100 dollarë banka ia jep qytetarit tjetër për minimum 10% kamatë dhe qytetari kredimarrës ia kthen bankës 110 euro. Pra në këtë rast, banka qytetarit të parë ia kthen 102 euro, ndërsa 8 euro i fut në xhep.
Naim Gashi, profesor i ekonomisë ka thënë për tesheshi.com se vlera e depozitave në Kosovë është dukshëm më e lartë se vlera e kredive, për faktin se bankat komerciale duke mbajtur kamata të larta për vite me radhë, të krahasueshme me fajdetë, i kanë sjellë buzë greminës bizneset dhe familjet kosovare.
Ai thotë se një nga shkaktarët kryesor për falimentimin e bizneseve, por edhe afarizmit të dobët të tyre janë kamatat e larta. Sipas tij, tani kemi ardhur në një situatë kur depozitat po mbesin të paplasuara në treg, sepse bizneset, si klientë të bankave kanë vështirësi të mëdha në afarizmin e tyre.
“Për 16 vite bankat nuk kanë treguar as interesin më të vogël për zhvillimin e bizneseve, ato kanë pasur vetëm një qëllim, krijimin e profitit sa më të lartë, në kurriz të biznesit dhe njerëzve të varfër”, thotë Gashi, duke shtuar se gjatë këtij viti bankat gjoja se i kanë ulur kamatat, por ky veprim duket i vonuar, sepse depozitat e tyre nuk po gjejnë klientë që t’i plasojnë.
Bankat e kanë prerë degën në të cilën kanë qëndruar
Sipas profesor Gashit, duke varfëruar ekonominë dhe qytetarët, bankat e kanë prerë degën në të cilën kanë qëndruar dhe se me kamata të larta ata kanë ndikuar në frenimin e zhvillimit ekonomik të vendit, gjithmonë duke u thirrur në “rregullat e ekonomisë së tregut”.
“Ngjashëm me bizneset ka ndodh edhe me familjet. Ato rëndom janë futur në kredi afatgjate me kamatat e larta dhe tani i gjithë kursim i tyre shkon në pagesën e kësteve të kredive theksoi Gashi.
Ai thotë se mbetja e depozitave të paplasuara, do të ketë ndikime afatgjate në sektorin bankar në Kosovë dhe gjendja do të vjen duke u përkeqësuar, për faktin se vitet e fundit, kreditë janë më të vështira për t’u kthyer, edhe nga biznesi edhe nga qytetarët.
“Efektet e kamatave (lexo fajdeve) nga 11% deri në 26%, të cilat i kanë mbajtur bankat komerciale në Kosovë për një dekadë e gjysmë, do t’iu kthehen bumerang bankave komerciale. Bumerangu i parë është mbetja e depozitave të paplasuara, mandej do të vije deri te pamundësia e kthimit të kësteve të klientëve gjatë viteve të fundit të kredive, dhe në fund do të kemi regjistrimin e tyre si neto humbje”, ka thënë Gashi.
Përgjegjësinë për këtë goditje të ekonomisë nga bankat komerciale, ai thotë se do ta bartë edhe Banka Qendrore e Kosovës dhe Prokuroria e Shtetit, të cilat kanë bërë sehir përderisa bankat shkatërronin ekonominë dhe varfëronin popullatën. Sipas tij, thirrjet e ekspertëve për oligopolet në sektorin bankar në Kosovë, gjithmonë kanë hasur në vesh të shurdhër nga BQK dhe Prokuroria.
Kosova nuk ofron kushte të favorshme për investime, qeveria duhet të “zgjohet nga gjumi”
Lulzim Beqiri, magjistër i ekonomisë ka thënë për tesheshi.com se si pasojë e mungesës së sigurisë sundimit të ligjit, ambientit jo të sigurt qytetarët e Republikës së Kosovës detyrohen që ato kursime që i kanë t’i investojnë në bankat komerciale dhe atë me një normë shumë të ulet të interesit.
Ai thotë se qeveria dhe institucionet relevantë në Kosovë duhet urgjentisht të ndërmarrin hapa në mënyrë që të përmirësojnë klimën e investimeve në vend, duke hartuar mekanizma relevant që qytetarëve të ju ofrojnë siguri për investime në vendin e tyre dhe në projektet kapitale që do gjenerojnë vende të reja punë, jo t’i ngrijnë parat e tyre në banka komerciale me norme shumë dekurajuese.
“Sipas raporteve kombëtare e ndërkombëtare, Kosova nuk ofron kushte të favorshme për investime as të investitorëve vendor e as të investitorëve eventual, korrupsioni nepotizmi janë faktor kryesor në klimën e të berit biznes në Kosovë, dihet që Kosovës po i ikin investitorët potencial si pasojë e burokracisë, mos sundimit të ligjit papërgjegjësisë politik, mungesës se strategjive të reja për investime, grumbullimi i lendeve nëpër gjykata etj”, thotë Beqiri.
Numri i kredive të huazuara nga qytetarët në bankat komerciale është rreth 500 mijë, me një vlerë prej 1.88 miliardë euro, duke përfshirë këtu kredi të llojeve të ndryshme dhe kredit-kartelat. /tesheshi.com/
