“Bashkimit Evropian po i mbaron durimi” – Serbia de facto (sido që të interpretohet ligjërisht) duhet ta njohë Kosovën, tha shprehimisht kryetarja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen gjatë vizitës së saj në Prishtinë dhe Beograd.
Por, në të vërtetë, ajo nuk foli për faktin se duhet të njihet de jure (d.m.th. në përputhje me ligjin), por këto janë tani vetëm nuanca, të cilat duket se do t’i kuptojë Vuçiçi në shpjegimin për publikun e tij.
De facto, sipas një enciklopedie politike, do të thotë – “në të vërtetë, në të vërtetë, në fakt, faktikisht, sipas fakteve, duke marrë parasysh vetëm gjendjen faktike; në ligj, kjo shprehje tregon gjendjen faktike të një marrëdhënieje, pavarësisht nëse ajo është në përputhje me rendin ligjor”.
Por edhe ajo që tha Ursula von der Leyen, duke përsëritur atë që përfaqësuesit e Gjermanisë, Francës dhe Italisë i thanë Vuçiçit në Bruksel disa ditë më parë, në të vërtetë përcakton se Serbia duhet “praktikisht të pajtohet me pavarësinë e Kosovës”, edhe pse nuk duhet të bëjë zyrtarisht, d.m.th të njohë “diplomatikisht” ose, thënë thjesht, ta njohë Kosovën pa e thënë.
Një lloj “nuk e pranojmë, por në thelb e pranojmë fshehurazi”. Disi e komplikuar, por jo. Përkatësisht, Serbia gjithsesi nuk ka pasur asnjë autoritet mbi Kosovën që nga mesi i vitit 1999 dhe do të pranonte faktin se nuk e kontrollon dhe nuk ka sovranitet shtetëror-juridik mbi Kosovën dhe nuk do të kundërshtonte pjesëmarrjen e saj në të gjitha institucionet ndërkombëtare, përfshirë këtu OKB.
Përveç kësaj, Serbia nuk ka pse të “hapë” ambasadë në Prishtinë apo të ketë ambasadë të Kosovës në Beograd, por duhet të ketë një lloj “misioni diplomatik”. Përveç kësaj, do të njiheshin kartat e përbashkëta të identitetit, dokumentet, diplomat, dokumentet e pronësisë dhe të ngjashme.
Dushko Lopandiç, nënkryetar i Lëvizjes Evropiane në Serbi dhe nënkryetar i partisë Qendra Serbe, si dhe Igor Novakoviç nga Qendra për Çështje Ndërkombëtare dhe Siguri kanë sqaruar se “njohja de fakto e Kosovës” do të thotë “pranim i subjektivitetit të Prishtinës dhe pranim i institucioneve, dokumenteve dhe simboleve të tyre”.
Siç shpjegon Novakoviç, marrëveshja e Brukselit e vitit 2023 të kujton marrëveshjen mes dy ish-Gjermanive. Domethënë, marrëveshjen e nënshkruan të dyja palët, por kjo nuk do të thotë se Gjermania Perëndimore e pranoi pavarësinë e Gjermanisë Lindore. Por Serbia, siç thamë, nuk ka asnjë autoritet mbi Kosovën dhe praktikisht e ka pranuar se është një shtet tjetër, nëse jo për arsye tjetër veç faktit që, për shembull, negociatat për anëtarësim në BE nuk përfshijnë Kosovën.
Mes dy vendeve ka vendkalime kufitare, kontroll dokumentesh dhe dogana, sado që i quajnë “kalime administrative” në Beograd. Kosova do t’i zhvillojë e vetme negociatat për anëtarësim dhe kur kjo të ndodhë, Serbia do të jetë anëtare e BE-së pa Kosovën, edhe nëse ato do të pranoheshin në të njëjtën ditë.
Ursula von der Leyen erdhi te Vuçiç me një “karotë dhe shkop” – praktikisht me një ultimatum, por edhe mbështetje për anëtarësimin në BE (ajo lavdëroi Serbinë për këtë) dhe shpërndau fonde bujare prej disa miliardë eurosh, si pjesë e gjashtë miliardë eurove për zhvillimi ekonomik i Ballkanit Perëndimor, i cili ende nuk është pjesë e Unionit.
Kujtojmë se Uashingtoni dhe BE së fundi i kanë thënë hapur Vuçiçit se deri në shkurt të vitit 2024 duan të zgjidhin situatën me normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, që do të thotë njohje de facto.
Por edhe Prishtina nuk është pa obligime – duhet ta realizojë Bashkimin e Komunave Serbe, sipas propozimit të Brukselit. Vuçiç thotë se propozimi është një “bazë e mirë” për bisedime të mëtejshme, por beson se nuk do të realizohet nga Albin Kurti.
Konkretisht, Serbia do të donte që ZSO të ishte një lloj Republika Srpska, ndërsa Kosova, nga frika e një përfundimi të tillë, do t’u jepte serbëve një lloj autonomie lokale pa fuqi të mëdha politike. Propozimi i BE-së është diku në mes – as Republika Srpska, sepse i trembet “boshnjakizimit” të Kosovës, as një autonomi vetëm formale. Ursula von der Leyen i bëri thirrje Serbisë që të mbështesë propozimin e Brukselit për ZSO-në dhe Prishtina ta zbatojë atë sa më shpejt që të jetë e mundur. Liderja evropiane i ka përmendur Vuçiçit edhe mosvendosjen e sanksioneve ndaj Rusisë, por duket se kësaj radhe nuk ka insistuar në atë temë, sepse prioriteti i saj ka qenë “njohja de facto” e Kosovës.
Po ashtu, Ursula von der Leyen e paralajmëroi Vuçiçin se nuk do të toleronte “incidente si ato që ndodhën në Banjska” kur, le të kujtojmë, një grup paraushtarak serb tentoi një “revolucion” në veri të Kosovës, ku jeton popullata shumicë serbe.
Vuçiç ka bërë të ditur se zgjedhjet e parakohshme do të mbahen më 17 dhjetor, për të parandaluar shkurtin fatal të vitit 2024, kur çdo gjë de facto duhet të përfundojë. Brukseli është në prag dhe dëshiron ta vendosë problemin e Kosovës ad act përpara zgjedhjeve të reja evropiane në maj dhe zgjedhjeve amerikane në nëntor 2024, veçanërisht ndërkohë që kriza në Lindjen e Mesme vazhdon, si dhe lufta midis Rusisë dhe Ukrainës. /tesheshi.com/
