(Shënime për romanin “Lartësitë e stuhishme” të Emily Brontë, “Dudaj”)
.Nëse dashurojmë me llogari cili mund të jetë fundi? Emily Brontë ka ndërtuar një nga ato histori që nuk ka kohë, por kërkon gjithë vëmendje: si mund ta mundim inferioritetin, atë që rrezikon të na dërgojë gjithçka në dyert e llogarive, e përpjekjeve për të qenë dikushi me çdo çmim? Hithklif, një njeri i rritur pa asgjë, që merret si shërbëtor në shtëpinë Ernshou, nis rrugëtimin e njeriut që, për të shmangur atë për të cilën se është betuar, se do ta largojë me çdo kusht varfërinë. Për këtë nuk i hyn në punë asgjë veç llogarive. Kemi të bëjmë me një personazh që kapërcen ço imagjinatë në përpjekjet e tij për të arritur atje ku dëshiron. Eshtë një tronditje që vjen e shkruar nga Izabela, me të cilin Hithklif u martua për të torturuar Ketrinën- dashurinë që ai nuk e mundi dot kurrë, as me vdekjen.
“…Kusuri i letrës është vetëm për ty. Dua të të pyes për dy gjëra.
E para është: Si ia ke dalë të bëheshe pjesë e kësaj bashkësie njerëzish, kur banoje këtu? Unë nuk arrij të gjej as edhe një gjë të përbashkët midis mënyrës sime të të ndjerit e të menduarit dhe asaj të gjindes që kam përqark.
Pyetja e dytë që për mua ka shumë rëndësi është kjo: Zoti Hithklif është njeri? Dhe në rast se po, është i çmendur? Në rast se jo, është një djall? Nuk do t’i them arsyet pse po të pyes, port ë lutem të më shpjegosh se me cilin jam martuar, pot ë jesh në gjendje ta bësh. Do më përgjigjesh kur të vish të më takosh; dhe duhet të vish shpejt, Elen. Mos më shkruaj, por eja e më sill diçka nga Edgari”. (“Lartësitë e stuhishme”, Emily Brontë, “Dudaj”, përkthimi Amik Kasoruho, f. 139).
Ai nuk e pranoi dashurinë e Ketrinës. Ishte i dobët për t’u përballur me atë ndjesi të dlirë të vajzës që e mbronte. Nuk kish vend në shtatin e tij për dashuri, por veç për llogari, madje hakmarrje për këdo që e deshi. Ai nuk mund të hapte vend në zemrën e tij për pak dashuri as kur i biri do të rikthente dashurinë për Ketin, të voglën e Ketrinës që iu nga kjo botë vetëm dy orës pasi kish sjellë në jetë të bijën. Hithklif nuk arrin të besojë tek asnjë ndjesi as tek i biri. Nuk ka për të asgjë që mund të zgjasë. Eshtë një bishë drejt çmendurisë për të dashur e për ta mohuar atë që don.
E shkruar në mes të shekullit nëntëmbëdhjetë, historia duket se vetëm sa parashikon cinizmin, llogaritë përmbi ndjejnjat, dhe pamundësinë e dashurisë për ata që nuk mundën kurrë të shihnin dikë si rrugë lumturie. Një histori që nuk ka nevojë për një kohë të caktuar, as për ndonjë mëhallë me miliona banorë. Nuk ka rëndësi nëse ka hyrë facebook-u apo thjesht flitet me letra. Hithklih, Ketrin e parë dhe e dytë, Izabela, Hejrtoni, Lintoni, Xhozefi dhe Edgari, apo edhe Eleni që rrëfen e Lokvud që bëhet promotori për rrëfimin, janë prej gati dy shekujsh duke udhëtuar për të lënë pranë lexuesve pyetje që nuk do të mbarojnë kurrë, veçse kur botës t’i “mbyllen qepallat”- betejën mes llogarive dhe ndjenjave. Eshtë një histori e çmendur dashurie, e njëkohësisht një protestë ndaj jetës plot llogari e inferioritet për t’u përballur me ndjesitë.
Duket sikur ajo shtëpi, e ndodhur atje në majë të kodrës, rrok gjithë furtunat shpirtërore, me një dashuri që thuajse shemb gjithë muret e mundshme. Dhe ardhur përmes një shqipërimi të kujdeshëm nga Amik Kasoruho, gati 350 faqet e librit të mbajnë mbërthyer, deri sa gjithçka vjen me fantazmën e Hithklifit, që nuk zhduket dot nga ajo që kurrë s’pati fuqinë ta kuptonte ose t’i dorëzohej për së gjalli.
Romani i Emily-t është ripunuar nga e motra e saj, Charlotte Brontë, autorja e romanit “Xhejn Er” fill pas vekjes së autores në të tridhejtat. “U gdhend me vegla të thjeshta, në një lëndë të parë të papunuar, në një mjedis primitive; skulptori kishte gjetur në vetminë e rrafshinës një copë të madhe graniti. Duke e vërejtur mendoi se nga ajo copë shkëmbi mund të përftohej një shtatore e zymtë, e egër, ogurzezë, një formë ku shfaqej të paktën njëra nga shenjat e madhështisë…”, shkruan Charlotte në botimin e librit të motrës së saj, duke përshkruar kështu si një skulpturë prozën e “Lartësive të Stuhishme”. /tesheshi.com/
