Presidenti egjiptian Anwar Sadat, Presidenti i SHBA Jimmy Carter dhe kryeministri izraelit Menachem Begin bashkohen me duart në lëndinë veriore të Shtëpisë së Bardhë pas nënshkrimit të traktatit të paqes midis Egjiptit dhe Izraelit, 26 mars 1979, në Uashington
Më 29 dhjetor, ish-presidenti Jimmy Carter vdiq në moshën 100-vjeçare. Si Presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe si një qytetar i zakonshëm, Carter ishte një avokat i paqes midis kombeve, demokracisë dhe çështjeve të ndryshme humanitare dhe mjedisore. Por ai do të mbahet mend në Lindjen e Mesme si babai i normalizimit arabo-izraelit.
Carter, i cili u betua si president në 1977, iu dha mundësia nga presidenti egjiptian Anëar Sadat për të autorizuar marrëveshjen e parë të normalizimit midis një vendi arab dhe shtetit sionist. Ai ndihmoi Sadatin dhe kryeministrin izraelit Menachem Begin të lidhnin Marrëveshjet e Camp David në 1978 dhe të negocionin një traktat paqeje egjiptio-izraelite që i dha fund zyrtarisht konfliktit midis dy shteteve.
Siç kanë treguar ngjarjet e katër dekadave të fundit, as marrëveshja dhe as traktati nuk kanë sjellë paqe dhe drejtësi në Lindjen e Mesme. Izraeli vazhdon okupimin e Bregut Perëndimor dhe Jerusalemit Lindor dhe ka nisur një luftë gjenocidale kundër Rripit të Gazës. Palestinezët nuk kanë ende një shtet të pavarur me Jerusalemin si kryeqytet dhe shumica e publikut arab refuzon të njohë Izraelin ose të pranojë të normalizojë marrëdhëniet me atë shtet.
Kur shikojmë në retrospektivë marrëveshjet e ndërmjetësuara nga Carter, është e qartë se ato ishin fillimi i një braktisjeje të ngadaltë dhe graduale, në mos të pranuar publikisht, të çështjes palestineze nga shtetet zyrtare arabe dhe fushatës amerikane për të varrosur aspiratat kombëtare palestineze.
Trashëgimia e Camp David
Marrëveshjet e Camp David ishin kryesisht një udhërrëfyes për paqen e plotë egjiptio-izraelite, njohjen e plotë të Izraelit nga Egjipti dhe fundin e pjesëmarrjes së Egjiptit në bojkotin ekonomik arab të Izraelit. Marrëveshjet ishin, pa dyshim, vetëm një kornizë për negociatat midis dy shteteve që do të çonin në nënshkrimin e një marrëveshjeje paqeje disa muaj më vonë.
Këto marrëveshje përmbanin gjithashtu dispozita lidhur me popullin palestinez, formulimi i të cilave tregonte qëllimin përfundimtar të marrëveshjes. Dokumenti i lartpërmendur fliste për një plan për t’u dhënë “autonomi” “banorëve” të territorit të pushtuar sikur palestinezët të ishin shtetas të huaj që u vendosën në Bregun Perëndimor dhe Gazën.
Në atë kohë, Shtetet e Bashkuara nuk e kishin njohur ende Organizatën për Çlirimin e Palestinës (PLO) si përfaqësuesin e vetëm legjitim të popullit palestinez. Prandaj, marrëveshjet kërkonin zgjedhjen e një “autoriteti vetëqeverisës” për territoret e pushtuara. Por autonomia dhe organi i zgjedhur do të mbikëqyreshin nga Izraeli, Egjipti dhe Jordania, gjë që do të shkelte qartë të drejtën e palestinezëve për të krijuar një qeveri të pavarur kombëtare.
Gjatë viteve 1980, për shkak të kundërshtimeve izraelite të mbështetura nga SHBA, palestinezët mungonin dhe u penguan të ishin një faktor në hartimin e planeve të paqes për konfliktet arabo-izraelite dhe palestinezo-izraelite. Por shpërthimi i Intifadës së Parë në dhjetor 1987 dhe heqja dorë nga Jordania nga të drejtat e saj në Bregun Perëndimor në 1988 e bëri të qartë se palestinezët nuk mund të injoroheshin më në negociatat e paqes.
Megjithatë, në vitin 1991, palestinezët që morën pjesë në Konferencën e Madridit ishin të pranishëm vetëm si pjesë e delegacionit jordanez, duke mohuar përsëri ekzistencën e tyre si komb.
Ashtu si shembuj të tjerë të “procesit të paqes” të udhëhequr dhe të sponsorizuar nga SHBA, udhëtimi në Madrid ngeci, pasi Izraeli vijoi të injorojë të drejtat kombëtare të palestinezëve dhe refuzon të flasë për përfundimin e okupimit. Pas zgjedhjeve izraelite të vitit 1992 që sollën në pushtet Partinë Laburiste, SHBA-ja administroi Marrëveshjen e Oslos midis PLO dhe Izraelit që krijoi Autoritetin Palestinez (PA). Si një qeveri e krijuar për palestinezët, AP ishte e detyruar të njihte të drejtën e Izraelit për të ekzistuar përpara se të siguronte njohjen zyrtare të Izraelit para ankesave dhe aspiratave kombëtare palestineze.
Jordania duhej të nënshkruante një traktat paqeje me Izraelin, duke u bërë vendi i dytë arab pas Egjiptit që njohu shtetin sionist. Gjithçka që Amani arriti të ruante nga marrëdhënia e tij me Palestinën ishte kujdestaria e tij ndaj vendeve fetare në Jerusalem, një status që sot kontestohet vazhdimisht nga autoritetet izraelite.
“Marrëveshjet Abrahamike”
Gjatë të ashtuquajturës i “procesit të paqes”, të cilin Marrëveshja e Camp David-it e nisi, SHBA inkurajoi shtetet arabe që t’i konsideronin interesat e tyre veçmas nga ato të palestinezëve. Kjo shtytje u shndërrua në një fushatë të vërtetë gjatë mandatit të Presidentit Donald Trump, i cili, së bashku me administratën e tij, ka treguar më shumë se zakonisht njëanshmërinë amerikane në favor të shtetit sionist.
Në vitin 2020, Trump udhëhoqi nënshkrimin e të ashtuquajturave “Marrëveshje Abrahamike” që normalizuan marrëdhëniet midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, Bahreinit dhe Marokut. Sudani u bashkua një vit më vonë.
Edhe pse të gjitha shtetet arabe të përfshira këmbëngulën se normalizimi i marrëdhënieve me Izraelin do të ndihmonte në përmirësimin e jetës së palestinezëve dhe nuk duhen parë si tradhëti, e vërteta është se të gjitha ata morën diçka në këmbim të njohjes së Izraelit që nuk lidhet me interesat palestineze.
Normalizimi i marrëdhënieve Emiratet e Bashkuara Arabe-Izrael duket të jetë më i shpejti dhe më i thelli. Këto dy vende zhvilluan dhe zgjeruan shpejt marrëdhëniet ushtarake dhe ekonomike. Bahreini synonte të përdorte marrëdhëniet e tij me Izraelin si një mbrojtje kundër një Irani agresiv. Maroku mori njohjen e dëshiruar amerikane të sovranitetit të tij mbi Saharën Perëndimore. Dhe Sudani arriti të hiqet nga lista amerikane e shteteve që sponsorizojnë terrorizmin.
Marrëveshjet Abrahamike ishin, pa dyshim, thjesht transaksione që avancuan interesat e nënshkruesve në kurriz të çështjes palestineze, duke lejuar kështu Izraelin të thellonte politikat e tij të aparteidit dhe të konsolidonte pushtimin e tij të tokës palestineze.
Veç kësaj, është e dukshme edhe dëshira e administratës së re Trump për të zgjeruar hartën e normalizimit të marrëdhënieve të shteteve arabe me Izraelin dhe për të përfshirë, për shembull, Arabinë Saudite. Siç ishte rasti me marrëveshjet e mëparshme të normalizimit, palestinezët do të jenë të fundit që do të llogariten.
Një ndryshim i mirëpritur qëndrimi
Pas përfundimit të presidencës së tij, Carter vazhdoi përpjekjet për paqen mes palestinezëve dhe izraelitëve. Por sa më shumë vëzhgonte situatën në terren, aq më shumë bindej se politika amerikane e mbështetjes së palëkundur për Izraelin ishte e gabuar dhe kundërproduktive.
Kështu, në vitin 2007, ai botoi librin “Palestina: Paqja jo Aparteid”, në të cilin shkruante se politikat izraelite në territoret e pushtuara palestineze janë të barabarta me krimin e aparteidit. Ky ishte një ndryshim i mirëpritur nga një besim i kahershëm i shumë politikanëve dhe krijuesve të opinionit amerikan. Carter mbetet i vetmi politikan i shquar amerikan, aq i guximshëm sa të thërrasë politikat dhe praktikat izraelite me emrat e tyre të duhur.
Ndërsa amerikanët vajtojnë vdekjen e tij dhe kujtojnë trashëgiminë e tij, është e rëndësishme të reflektohet mbi politikat katastrofike të Amerikës në Palestinë. Gjatë katër dekadave të fundit, okupimi i Izraelit është bërë gjithnjë e më i dhunshëm falë mbështetjes së pakushtëzuar amerikane.
Është koha që Uashingtoni të rishqyrtojë qëndrimin e tij ndaj Izraelit dhe Palestinës. Një ndryshim në politikën amerikane ndaj Palestinës, një ndryshim që njeh të drejtat palestineze dhe e mban Izraelin përgjegjës për krimet e tij, është diçka që Jimmy Carter ndoshta donte të shihte gjatë jetës së tij. /tesheshi.com/
