Nga Bardha Nergjoni
Dy shkolla të ndërtuara së fundi tregojnë se ish-Uzina e Autotraktorëve “Enver Hoxha” (tashmë një mikrotoponim) në zonën e Shkozës në Tiranë është rritur ndjeshëm në popullsi. Jeta nuk është e thjeshtë për banorët e gati 20 viteve të fundit pasi ujërat e zeza në sipërfaqe, uji i pijshëm që konsiderohet i rrezikshëm, si dhe energjia elektrike me plot luhatje, jua vështirësojnë goxha ekzistencën.
Rrugicat të çojnë në zemër të kombinatit të dikurshëm të autotraktorëve, sot një grumbull ndërtesash fantazmë, tek të cilat po lulëzon jeta por edhe heshtja. Të ardhurit janë kryesisht nga veriu dhe nga zona të largëta të Tropojës dhe Pukës. Dikur për të hyrë tek kjo zonë banorët e tanishëm duhet të kalonin “doganën” (disa elementë të krimit që e kishin zaptuar dhe kërkonin para), të cilët tashmë kanë shtëpitë e tyre edhe pse në shumicë të palegalizuara.
Tek-tuk ka edhe ndonjë shtëpi që ka arritur të marrë leje legalizimi dhe shumica habiten se si janë parë nga ALUIZNI objektet brenda uzinës. Disa kanë ndërtuar në katet e para të objekteve, disa të tjerë kanë bërë shtesa, ka familje që kanë përshtatur godina, ka të tjera që kanë ndërtuar të reja, por gjithçka në këtë lagje duket sikur i është përshtatur një sistemi vetëqeverisës por që tashmë kërkon të bëhet pjesë e një sistemi urban të kryeqytetit që në fakt duket i largët.
Mundohen të mbahen me tregëti, emigracion, dikush ka gjetur një punë, të tjerë janë edhe pa asgjë, por gjithësesi e konsiderojnë jetën shumë më të mirë se sa në zonat nga kanë ardhur.
Kryesisht, dyndjet në zonën e Uzinës kanë ardhur pas trazirave të 97-tës dhe sidomos pas viteve 2000.
90-vjeçari nga Puka, banor i ish-Uzinës prej 15 vjetësh
Zef Kola është më i moshuari i lagjes së re brenda ish-Uzinës. Ai sapo ka mbushur 90 vjeç dhe ka ardhur nga Puka për tu vendosur me djemtë në një objekt dikur ish-stacion elektrik. “Kam ardhur nga një vend i vuajtuar në Pukë, një shkretinë. E morën parasysh djemtë gjithçka dhe erdhën këtu. Kam qëndruar edhe dy vjet në Pukë edhe pasi erdhën djemtë, por nuk munda të rrija më tepër dhe me gjithë gruan dhe erdha tek fëmijët. Nuk janë keq po ta krahasosh ku ishim. Këtu në Uzinë shumica erdhi pas nesh. Shtëpia jonë ka qenë nënstacion. Djali e riparoi dhe e solli në formën për të jetuar. Legalizime e gjëra nuk kemi. Ujin nuk e kemi të mirë dhe ai që vjen nuk pihet e shkon djali mbush në Dajt. Uji përzihet rrugës me ujëra të zeza kështu që nuk pihet. Dritat i kemi me hope”. E nuk është se Zefi ankohet shumë, por djali i tij thotë se shteti nuk duhet vetëm ti kërkojë këtyre njerëzve por edhe të mendojë për ta.
“Kemi dy vjet që po paguajmë energjinë e nuk është bërë asnjë ndryshim. Sot nuk është vënë një kabull. Ka luhatje të mëdha. Ata na thonë vetëm burgun. Jemi dakort të paguajmë gjithçka por ama duhet të na garantojnë se ne, dhe transformatorët dhe telat i vendosim vetë me paret tona dhe askush nuk do t`ja dijë se ekzistojmë. Ndërkohë për legalizimet mund të them se janë parë ca të nënës e ca të njerkës, pasi brenda uzinës kanë legalizuar shtëpi, ndërsa pjesa më e madhe nuk ka një përgjigje. Kjo nuk është e drejtë. Vërtet erdhëm këtu por meritojmë të jetojmë si njerëz e të mos na shkojë mundi kot”.
Ndërkohë të tjerë nuk kanë mundur të zaptojnë por janë detyruar të blejnë objekte edhe pse për to nuk kanë marrë asnjë dokument.
Hedije Haxhiaj është nga Tropoja. Ajo thotë se është endur me qera në Tiranë dhe në ish-Uzinë ka ardhur në vitin 2001. “Kemi ardhur fillimisht me qera. Kemi marrë dy dhoma që kanë qenë të Uzinë. Sigurisht që ne i kemi marrë dikujt këtu që i kishte zënë më përpara. Më pas ia blemë dy dhoma në katin e parë dhe shtuam dy dhoma të tjera. Erdhëm nga Tropoja pasi nuk kishim asgjë. Ishim në tokë të huaj dhe kur u ndamë ngelëm pa tokë fare. U detyruam të vijmë në Tiranë e përfunduam këtu. Vetëm i dhamë lekët por tapi e dokumente s’kemi. I kemi bërë të gjitha lidhjet e energjisë e ujit me dokumente por për shtëpinë se dimë çfarë do të ndodhë”.
Banorët thonë se shtëpitë, ose më mirë objektet e përshtatura janë shitur e rishitur disa herë pa dokumente. Ndjehen të braktisur pasi gjithçka e kanë ndërtuar vetë për ta përshtatur për të jetuar. Janë të gatshëm të zbatojnë rregullat e të paguajnë faturat pasi jetën e tyre e mendojnë tashmë këmbët e objekteve rrënojë të ish-Uzinës së Autotraktorëve.
E gjithë zona e Shkozës është një katrahurë informale, por shtëpi nën rrënoja si ato të ish-Uzinës nuk gjenden lehtësisht dhe poshtë tyre jetojnë shumë familje që e kanë të vetmen strehë dhe mundësi për të jetuar shumë pranë kryeqytetit por shumë larg urbanizimit që meritojnë.
Ish-Uzina e Autotraktorëve “Enver Hoxha” përfundoi së ndërtuari me punën e ishtë burgosurve në vitin 1978 kur edhe u prodhua traktori i parë shqiptar. Nga ky ish-kombinat, pasi gjithçka u shit për skrap, për pak vjet kanë mbetur vetëm ndërtesa dhe poshtë tyre familje që i japin jetë. /tesheshi.com/
