Monedha amerikane ka parë kohët e fundit një rritje të ndjeshme karshi euros dhe valutave të tjera në varësi të dy objektivave kryesore: së pari, është bazuar në pritshmërinë e saj për rritjen e menjëhershme të normës së saj bazë të interesit, e cila është ende 0 – 0,25%; së dyti, është i bazuar në pritjet për rritje të fuqisë së ekonomisë amerikane.
Norma aktuale e rritjes së saj është ende rreth 2.5%, krahasuar me rritjen ekonomike më pak se 1% që ka BE-ja. Megjithatë, këto dy objektiva optimiste nuk duken të jenë në vendin e vet për momentin, pas shpalljes së Rezervës Federale (Banka Qendrore e SHBA) në gjysmën e dytë të marsit, se ajo nuk e ka me të shpejtë rritjen e normave të interesit, për shkak se treguesit e rritjes nuk tregojnë për shëndet të mëtutjeshëm, ashtu siç nuk parashikohet një inflacion të lartë.
Në këtë kontekst, logjika të çon se rritja e dollarit do të stopohet karshi euros dhe valutave të tjera nëse bazohemi tek treguesit e ekonomisë amerikane.
Megjithatë, monedha amerikane nuk i nënshtrohet logjikës së cilës i nënshtrohen monedhat e tjera të mëdha në botë, duke qenë në pozitat e një monedhë globale që udhëheq tregtinë ndërkombëtare dhe këmbimin valutor dhe duke qenë po ashtu monedha kuazi e vetme për të blerë e shitur lëndë të para, veçanërisht naftën dhe gazin.
Prandaj, të gjitha vendet e botës kanë nevojë për dollarin–si monedhë dytësore pas monedhave të tyre vendore-për tregtinë e mallrave të tyre, sidomos për tregtitë strategjike.
Borxhi i lartë dhe kriza strukturore
Megjithatë, dominimi i vazhdueshëm global i dollarit nuk është i sigurtë pas shpërthimi të krizës financiare globale në 2008, sipas mendimit të shumë analistëve.
Kjo pasqyrohet në rënien e fuqisë së eksportit të ekonomisë amerikane dhe vazhdimi krizës strukturore që shkaktoi krizën financiare globale dhe kriza të tjera, që gati gati sa nuk e çuan sistemin monetar ndërkombëtar në humnerë.
Akoma më keq është fenomeni i rritjes së madhësisë së borxhit amerikan në më shumë se 18 trilion dollarë, pra çka shkon më shumë se produkti i brendshëm bruto i SHBA-së që vlerësohet të jetë rreth 17 trilion dollarë. Nëse marrim në konsideratë fondet e mbështetjes sociale, detyrimet e Shteteve të Bashkuara bëhen edhe më të lartë se borxhi i Greqisë në raport me PBB-në.
Megjithatë, banka qendrore amerikane do të vazhdojë të shtypë qindra miliarda dollarë që janë hedhur në treg nën pretekstin për të luftuar deflacionin dhe ringjalljen e ekonomisë.
Kjo situatë alarmante ka shtyrë shumë shtete–me në krye Kinën, Rusinë dhe Indinë- që të reduktojnë gradualisht rezervat e tyre valutore në dollarënë favortë euros dhe valutave të tjera.
Megjithatë, kriza financiare që ka mbërthyer disa vende të eurozonës ka rritur kohët e fundit interesin në lidhje me ruajtjen e rezervave në euro dhe ar.
Të dhënat të shumta në dispozicion tregojnë se ka një valë gjithnjë në rritje në mbarë globin për të blerë arin, deri në atë masë sa ajo duket të jetë e prirur për të kapur nivelete ngjashme që kishte në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar, kur vlera e monedhës ishte e lidhur me madhësinëqë mbulonte ari.
Big Question: Dollari nuk do vazhdojë të jetë më valuta dominante?
Pyetja që lind natyrshëm është: A tregon trendi ri global për të blerë ar që po lind një sistemi i ri monetar ndërkombëtar, ku dollari do jetë një nga shtyllat e saj e jo dominantja në të?
Interesante është se në librin e tij “The death of Money”, shkrimtari amerikan James Ricardes flet për rënien esistemit të përmendur në favor të një sistemi të që ende nuk janë qartësuar shtyllat e saj.
Një prej këtyre treguesve, për shembull, është tentativa e vendeve BRICS (Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut), për krijimin e institucioneve financiare në të cilat nuk dominon Perëndimi dhe Japonia ashtu siç është rasti i Fondit Monetar dhe Bankës Botërore. Vendet BRICS kanë planifikuar për të hedhur themelet e këtyre institucioneve –të cilat duhet të financojnë projektet infrastrukturore dhe zgjidhjen e krizave- duke monitoruar një shumë jo më pak se 150 miliardë dollarë.
E reja këtu është që huadhënia nuk i jep preferencë dollarit amerikan.
Megjithatë, Kina -sipas Ricards- nuk mjaftohet duke punuar vetëm në kuadër të BRICS, por intensifikon blerjetnë ar dhe nënshkruan marrëveshje për të financuar transaksione ndërkombëtare në monedhën kineze, “Jen”. Ndoshta më e spikatura e tyre është marrëveshjames frangës zvicerane dhe Jenit, që i hap rrugën adoptimit të monedhës kineze si monedhë rezerve ndërkombëtare gjithnjë e në rritje.
Nga ana tjetër, Rusia është duke punuar –pas vendosjes së sanksioneve ndërkombëtare-për të reduktuar vartësinë e saj ndaj dollarit përmes pagesës dypalësh të monedhave kombëtare me Kinën, Indinë, Iranin etj.
Në botën arabe, hapi më dramatik në këtë kontekst është hapi i hedhur nga Arabia Saudite për të hapur bursën e saj përpara investitorëve të huaj duke ia lehtësuar kompanive kineze dhe të tjera investimetnë kompanitë dhe fondet Saudite. Kjo ndihmon për të zbutur varësinë e fundit nga nafta, e cila shitet në dollarë.
Interesi të gjithëve: Një tranzicion i qetë
Të gjitha vendet që rezervat valutore i kanë në dollarë për të financuar tregtinë dhe investimet e tyre-ku dhe kina fjala bie ka rreth dy trilionë dollarë- nuk kanë interes që të heqin dorë menjëherë nga kjo monedhë për shkak të panikut që mund të shkaktojë kjo në tregje, çka do të çonte në një renie dramatike për vlerën e dollarit në atë masë sa do të kërcënonte edhe vetrezervat e tyre në dollarë.
Prandaj,‘’pastrimi’’ rezervave prej dollarit do bëhet në mënyrë graduale dhe të qetë në favor të talternativave të tjera në njërën anë, dhe krijimi i institucioneve financiare rajonale dhe ndërkombëtare për t’i dhënë fund sistemit të dominimit nga ana tjetër. Kjo do të jetë mënyrë më e përshtatshme për të ndërtuar një sistem të ri monetar ndërkombëtar, nga ku dollari do jetë një nga shtyllat e saj e do udhëheqësja?
Mbetet që të presim përgjigjet e pyetjeve që lindin këtu: A do të bazohet sistemi ri në një shportë valutash apo në ar?Apo tek të dyja? Çfarë roli do të luajë Fondi Monetar Ndërkombëtar në rast se ngrihen fonde financiare ndërkombëtare larg dominimit të Perëndimit?
Burimi: Dojçe Vele, përshtati Enklid Pelari
