Miti i El Dorado-s, qytetit plot me ar të pastër, ka ndezur imagjinatën e njerëzve për shekuj me radhë. Faqe të tëra të historisë janë të mbushura me kërkime të panumërta dhe kërkime të pafrytshme në xhungla të paeksploruara. Që nga koha e pushtuesve të parë spanjollë deri në kohët moderne, kërkimi për El Dorado-n mbetet një nga historitë më tërheqëse në historinë e eksplorimit dhe ambicieve njerëzore. Dhe me sa duket ajo ende lëviz sot njerëz nga e gjithë bota që po përpiqen ta zbulojnë atë.
Midis mitit dhe realitetit
Historia e El Dorado-s u përhap me shpejtësi, si zjarri i egër, nga rrëfimet e pushtuesve spanjollë të Amerikës së Jugut, të cilët i bazuan tregimet e tyre në rrëfime indigjene. Dhe kështu filloi një gjueti shekullore në kërkim të qytetit më të pasur në botë. E cila ende nuk ka përfunduar, ndonëse fokusi i saj ka ndryshuar, pasi mjetet moderne teknologjike kanë shuar iluzionet e së shkuarës.
Pushtuesit spanjollë, një grusht aventurierësh të pamëshirshëm që pushtuan rajonin e Amerikës Qendrore dhe Jugore, panë me sytë e tyre se shumë vendas, veçanërisht krerët, kishin në zotërim bizhuteri ari. Mirëpo, miti i qytetit të artë nga i cili erdhi i gjithë ky flori u krijua në vitin 1529, as 40 vjet pas zbulimit të kontinentit amerikan nga Kristofor Kolombi.
Ambrosius Dalfinger, guvernatori me origjinë gjermane i qytetit port të Coro-s, në Venezuelën e sotme, organizoi një udhëtim në perëndim drejt Lagunës Maracaibo. Në atë kohë, ndjenja e përgjithshme ishte se Maracaibo ishte i lidhur me Oqeanin Paqësor dhe zbulimi i një rruge të tillë detare mund të lehtësonte tregtinë fitimprurëse. Në udhëtimin e tyre, njerëzit e Dalfinger vunë re se të gjithë udhëheqësit e fiseve vendase që takuan kishin ar. Të cilin, siç rrëfenin ata, e kishin fituar përmes tregtisë me një fis “nga malet”, i cili zotëronte të gjitha minierat e arit dhe kontrollonte lëvizjen e tij.
Këto histori dhe ato që thanë ushtarët kur u kthyen në portet bregdetare spanjolle, shkaktuan një ethe të vërtetë. Muisca, njerëzit indigjenë që kontrollonin kalimet malore, u bënë të famshëm si njerëzit më të pasur në tokë. Kur, në fakt, disa robër treguan historitë e tyre për ritualet e kurorëzimit të mbretërve të rinj, ngazëllimi u kthye në një nxitim ari. Sipas Muisca-s, sa herë që vdiste një mbret, udhëheqësi i ri çohej në një trap në mes të liqenit Guatavita. Aty katër priftërinj e zhvishnin tërësisht lakuriq dhe ia mbulonin tërë trupin me pluhur ari. Kur trupi i tij shkëlqente në diell dhe njerëzit betoheshin se do t’i bindeshin urdhrave të tij, mbreti i ri dhe i gjithë ari përfundonte në liqen. Ky proces vazhdoi për shumë shekuj. Pra, spanjollët filluan ta quajnë mbretin Muisca “El Rey Dorado”, mbreti i artë, i cili natyrisht, sipas legjendës, jetonte në një qytet plot me ar.
Në vitin 1534, Sebastián de Bellacatar, një nga pushtuesit kryesorë të Amerikës së Jugut, pushtoi qytetin e sotëm malor të Kuitos, i banuar në atë kohë nga inkasit. Shpresat e tij për të gjetur tonelata ari u shkatërruan dhe ndjenja e përgjithshme ishte se inkasit kishin arritur ta hiqnin arin nga kryeqyteti i tyre dhe ta fshihnin në një vend sekret. Midis mbretërve dhe fisnikëve të kapur ishte një që nuk ishte inkas, por vinte nga një fis tjetër. Armatura e tij kishte shumë pjesë ari, ndaj spanjollët e konsideronin të sigurt se ai ishte “Mbreti i Artë”.
Fushatat e vazhdueshme filluan menjëherë për të pushtuar Muisca-n dhe për të zbuluar këtë liqen me ar. Kur, natyrisht, arritën atje, zbuluan se vetë Muisca nuk kishin ar, por e merrnin atë përmes shkëmbimeve nga rajone të ndryshme. Në këtë mënyrë u zgjerua fokusi i kërkimeve. Të tjerë kërkuan nëpër male dhe të tjerë në xhungla, pa pasur, natyrisht, asnjë rezultat.
Siguria se “Qyteti i Artë” ekzistonte
Fakti që El Dorado thjesht priste të zbulohej ishte i tillë që zonat dhe emrat mitikë u regjistruan edhe në hartat zyrtare. Për shembull, liqeni Parime, liqeni mitik ku u zhvillua rituali i fronëzimit, është paraqitur në hartat e hershme spanjolle të Amerikës së Jugut, në zona që natyrisht ishin të paeksploruara.
Në arkivat e pushtuesve spanjollë të Amerikës së Jugut, të cilët mbetën zotër të perandorisë së madhe për më shumë se tre shekuj, janë regjistruar 137(!) ekspedita zyrtare për të zbuluar El Dorado-n. Studiuesit historikë që kanë studiuar atë periudhë vlerësojnë se mbi 10,000 njerëz, të vetëm ose të organizuar në ekspedita, humbën në male dhe xhungla duke u përpjekur të gjenin qytetin e artë.
Në vitet 1820, eksploruesi dhe gjeografi gjerman Alexander von Humboldt përfundoi eksplorimin e tij të zonës ku besohej se ekzistonte liqeni Parime dhe informoi njerëzimin se nuk kishte gjetur as gjurmën më të vogël të liqenit apo qytetit. Tashmë qeveritë dhe shtetet nuk merren më me El Dorado-n dhe kërkimi i ka kaluar tani… iniciativës private. Shumë njerëz refuzuan të besonin se të gjitha këto mite nuk kishin bazë dhe vazhduan kërkimet, në zona edhe më të paarritshme. Më vonë, kur teknologjia moderne me detektorë metalikë dhe kamera termike hyri në veprim, pati misione që fshinë fjalë për fjalë çdo centimetër të malësive kolumbiane, si dhe xhunglën në brendësi të vendit.
Sot, Ministria e Kulturës së Kolumbisë ka organizuar programe për të shfrytëzuar këtë mit, por vetëm për qëllime turistike. Ka agjenci udhëtimesh që organizojnë ekskursione brenda vendit, në gjurmët e atyre që u përpoqën të gjenin El Dorado-n dhe të bëheshin shumë të pasur. Ministri i Sigurisë së vendit, megjithatë, pranoi në vitin 2022 se ka ende “raste të izoluara” të njerëzve ose grupeve që lëvizin në zona të paarritshme, teorikisht për turizëm, por në realitet ende kërkojnë thesare të humbura. Miti i El Dorado-s, natyrisht, ishte shumë i pasur në aspektin e shprehjes artistike. Nga poema satirike e Volterit deri te epika e H. Allan Poe-s “Eldorado”, kërkimi i qytetit të artë ka qenë ushqimi më i mirë për imagjinatën artistike. Për historitë që lidhen me qytetin e artë janë shkruar poema, romane historike dhe libra letrarë.
Sigurisht që kinemaja nuk mund të lihej pas. Gjithsej katër filma kanë si temë kryesore kërkimin e El Dorado-s. Nëse ka ndonjë gjë, miti është ende këtu. /tesheshi.com/
