Nga Cenk Kaan Adasoy*
Mesdheu Lindor ka qenë për shumë kohë një vatër tensioni gjeopolitik, ku konflikti izraelito-palestinez, çështja e Qipros dhe mosmarrëveshjet mbi burimet e gazit e ndërlikojnë më tej situatën në rajon. Kohët e fundit, ndikimi i Zionizmit në Republikën Turke të Qipros Veriore (RTQV) ka tërhequr vëmendjen, duke ngritur pyetje rreth prioriteteve strategjike dhe skenarëve të mundshme të së ardhmes. Për të kuptuar më mirë interesat e Izraelit në Qipron Turke, duhet të analizojmë kontekstin historik dhe zhvillimet e fundit që po ndryshojnë peizazhin gjeopolitik të këtij ishulli.
Qipro si opsion
Në të kaluarën, ideja e Qipros si një atdhe i mundshëm për popullin hebre u mor në konsideratë nga liderët e hershëm zionistë. Gjatë fundit të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të, kur lëvizja zioniste kërkonte strehë për hebrenjtë që përballeshin me persekutim, Qipro u propozua si një vend alternativ për krijimin e një atdheu hebre. Afërsia gjeografike me tokat historike të Judaizmit, toka relativisht pjellore dhe mundësia për të shmangur konflikte të mëdha e bënë atë një opsion tërheqës. Gjatë kongreseve të hershme zioniste, disa udhëheqës hebrenj e mbështetën këtë opsion për vendosjen e popullit hebre. Megjithatë, Theodor Herzl, babai i Zionizmit modern, në fund zgjodhi Palestinën, duke theksuar lidhjen historike dhe shpirtërore me tokën e Izraelit.
Edhe pse Qipro nuk u zgjodh si atdheu hebre, ishulli mbeti me rëndësi strategjike për liderët zionistë. Gjatë periudhës së mandatit britanik në Palestinë, Qipro u përdor si një vend ndalimi për refugjatët hebrenj që përpiqeshin të hynin ilegalisht në Palestinë, duke shtuar një shtresë tjetër në lidhjen historike mes Zionizmit dhe Qipros. Këto lidhje historike kanë vazhduar edhe në kohët moderne, pasi Izraeli e konsideron Qipron një pasuri strategjike në Mesdheun Lindor.
Interes i dyshimtë në Qipro (RTQV)
Kohët e fundit, Qiproja Turke është bërë një destinacion i preferuar për turistët izraelitë, të tërhequr nga plazhet e paprekura, vendet historike dhe kazinotë e Qipros, të cilat janë të paligjshme në Izrael. Fluksi i turistëve izraelitë ka transformuar disa pjesë të vendit në destinacione tërheqëse turistike, me vizitorët që kontribuojnë ndjeshëm në ekonominë lokale. Megjithatë, kjo marrëdhënie nuk kufizohet vetëm në turizëm.
Individë dhe korporata izraelite kanë nisur të investojnë gjithnjë e më shumë në tregun e pasurive të patundshme të RTQV-së, me një fokus të veçantë në rajonin Iskele, që ndodhet afër Izraelit. Ka pasur një rritje të dukshme të blerjeve të pronave nga investitorët hebrenj, ku disa prej tyre që kanë nisur projekte banimi dhe kanë krijuar lagje të reja. Këto zhvillime kanë ngritur shqetësime në RTQV, pasi pasqyrojnë metodat historike të blerjes së tokës dhe vendosjes, të cilat luajtën një rol kyç në themelimin e Izraelit. Për të reaguar ndaj kësaj, RTQV ka ndërmarrë ndryshime ligjore për të kufizuar lehtësinë me të cilën të huajt, përfshirë izraelitët, mund të blejnë prona dhe të ndërtojnë komunitete.
Sipas ligjeve të reja, individët e huaj mund të blejnë vetëm deri në një numër të caktuar metrash katrorë tokë dhe mund të zotërojnë vetëm një apartament ose shtëpi. Procesi tani kërkon një aplikim formal në ministrinë përkatëse dhe shitja duhet të regjistrohet në zyrën e regjistrimit të pronave brenda gjashtë muajve. Kjo masë siguron që kontrollimet ligjore dhe të sigurisë të përfundojnë përpara transferimit të pronës. Ndërkohë, blerjet e bëra para hyrjes në fuqi të këtyre ndryshimeve ligjore nuk preken prej tyre, as edhe të huajt e natyralizuar.
Okupim de facto
Megjithatë, prania në rritje e Izraelit në Qipron Turke ka nxitur spekulime mbi qëllimet strategjike afatgjata të këtyre investimeve. Disa analistë dhe banorë vendas kanë frikë se mund të ketë një përpjekje graduale për të krijuar një bazë të fortë në ishull. Duke pasur parasysh statusin e paqartë ndërkombëtar të RTQV-së dhe rëndësinë strategjike të vendndodhjes së saj në Mesdheun Lindor, këto shqetësime nuk janë të pabaza.
Frika është se kjo situatë mund të zhvillohet në një formë okupimi de facto, duke nxjerrë në pah ngjashmërinë me zgjerimin e vendbanimeve izraelite në territoret palestineze. Disa grupe hebrenjsh sot e konsiderojnë Qipron Veriore si pjesë të një “toke të premtuar” më të gjerë, duke forcuar këto shqetësime.
Në përfundim, situata në Qipron Turke pasqyron tensionet e vazhdueshme të nxitura nga Zionizmi në rajon, ku interesat strategjike ndërthuren me problemet historike. Kjo situatë tregon për nevojën e kujdesit dhe vigjilencës në përballjen me dinamikat e reja në Qipron Turke. /Tesheshi.com/
*Autori është mbajtës i diplomës LLM nga Instituti i Teknologjisë së Nurembergut dhe diplomës MA nga Universiteti Friedrich Alexander në Erlangen, Gjermani.
