Samiti mbahet në Madrid nga 28 deri më 30 qershor, në krizën më të madhe të sigurisë që nga Lufta e Dytë Botërore, e shkaktuar nga pushtimi rus në Ukrainë dhe që ndryshoi rrënjësisht rendin e vendosur. Është planifikuar edhe mbërritja në samit e presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky, i cili nuk ka veshur një kostum civil që nga fillimi i agresionit rus më 24 shkurt.
Në axhendën e samitit është çështja se si agresioni brutal i Rusisë kundër Ukrainës dhe realiteti i ri i sigurisë në Evropë ndikojnë në qasjen e NATO-s ndaj mbrojtjes dhe parandalimit. Në listën e prioriteteve është gjithashtu ndikimi në rritje i Kinës dhe pasojat e sigurisë nga ndryshimet klimatike, të ndjekura nga kërcënimet e tjera, terrorizmi dhe paqëndrueshmëria në Afrikën e Veriut.
Dy anëtarë të rinj trokasin në derë?
Sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës detyroi Suedinë dhe Finlandën të braktisin traditën e tyre të gjatë të neutralitetit, duke bërë që të aplikojnë për anëtarësim në NATO, gjë e cila ishte e pamendueshme deri vonë.
Finlanda ka mbajtur prej kohësh një status neutral në marrëveshje me Bashkimin Sovjetik pas dy luftërave sovjeto-finlandeze të viteve 1940. Më pas BRSS pushtoi një të dhjetën e territorit finlandez dhe një nga pasojat e luftës ishte neutraliteti i detyruar. Finlanda ndan një kufi prej 1400 kilometrash me Rusinë. Suedia ka qenë neutrale për dy shekuj dhe e ka ruajtur këtë status në të dy luftërat botërore dhe gjatë Luftës së Ftohtë.
Edhe pse këto vende nuk kanë një popullsi të madhe, hyrja e Suedisë dhe Finlandës do të forconte ndjeshëm NATO-n sepse Finlanda ka një ushtri shumë serioze, me një numër të madh ushtarësh të trajnuar mirë dhe një nga artileritë më të forta në Evropë.
Suedia ka një industri të fortë ushtarake, e vlerësuar shumë në mbarë botën. Të dyja ushtritë janë jashtëzakonisht të afta, të vlerësuara dhe të pajisura mirë. Ata kanë një traditë të fortë demokratike, punojnë ngushtë me NATO-n dhe janë në përputhje me standardet e NATO-s. Të gjitha këto janë parakushte për një anëtarësim të shpejtë dhe të qetë në Aleancë.
Megjithatë, anëtarësimi i tyre në NATO nuk është ende i sigurt. Vendimet në NATO merren me konsensus, por të tillë nuk ka pasi Turqia është kundër.
Si arsye kryesore për kundërshtimin e hyrjes së këtyre dy shteteve neutrale skandinave në Aleancën Veriatlantike, Turqia deklaron se ata mbështesin separatistët kurdë. Ankaraja po kërkon që Suedia dhe Finlanda të ndalojnë ofrimin e strehimit për anëtarët e Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), të cilët ata i konsiderojnë terroristë në Turqi, dhe të heqin ndalimin e shitjes së armëve në Turqi, të cilën dy vendet vendosën për shkak të ndërhyrjes turke në Siri.
Sekretari i Përgjithshëm Jens Stoltenberg dhe diplomatët e anëtarëve më të mëdhenj po punojnë intensivisht për heqjen e bllokadës turke.
Forcimi i krahut lindor
Në samit, krerët e NATO-s do të miratojnë një Koncept të ri Strategjik për 10 vitet e ardhshme, i cili do të përcaktojë sfidat e sigurisë me të cilat përballet Aleanca dhe do të përshkruajë detyrat politike dhe ushtarake që NATO duhet të kryejë për t’i trajtuar ato.
NATO rishikon dhe përditëson konceptet e saj strategjike afërsisht çdo 10 vjet në dritën e ndryshimeve në mjedisin global të sigurisë.
Një nga vendimet më të rëndësishme që pritet në samit, elementët e të cilit ende nuk janë dakorduar plotësisht nga anëtarët, është ai që lidhet me rritjen e kostove të përbashkëta. Deri më tani, buxheti i përbashkët i NATO-s ka qenë shumë i vogël dhe simbolik, i synuar për të mbuluar shpenzimet e stafit administrativ.
Ideja është që kjo tani po rritet gradualisht në mënyrë që struktura e komandës të ketë burime më të larta dhe që NATO të mos varet tërësisht nga vullneti i mirë i anëtarëve.
Të gjithë anëtarët janë dakord për rritjen e buxhetit të përbashkët, por nuk bien dakord se sa duhet të rritet. Shtetet e Bashkuara dhe anëtarët e Evropës Lindore duan një rritje të madhe dhe të konsiderueshme, ndërsa ato të Evropës Perëndimore një rritje më të vogël bazuar në programe konkrete për të parë se për çfarë do të shpenzohen paratë.
Ekzistojnë gjithashtu dallime midis anëtarëve në lidhje me forcimin e formacionit në lindje të Aleancës, në shtetet baltike dhe Poloninë, që tani duhet të jetë ajo që ishte Gjermania Perëndimore gjatë Luftës së Ftohtë. Këtu ka dy ide: njëra është krijimi i posteve komanduese në lindje, ndërtimi i infrastrukturës, vendosja e furnizimeve me municion dhe pajisje në mënyrë që forcat shtesë të vijnë shpejt dhe të bëhen operacionale menjëherë, dhe ideja tjetër është të forcohet dislokimi i përhershëm. Ka shumë të ngjarë që të arrihet një kompromis dhe kombinim i dy qasjeve.
Samiti fillon të martën, më 28 qershor, me darkën me Mbretin Filip VI të Spanjës. Të mërkurën do mbahen takime pune të liderëve të vendeve anëtare, si dhe takime të ministrave të Mbrojtjes dhe të Jashtëm.
Gjatë darkës së punës, ministrat e Mbrojtjes do të diskutojnë për Ballkanin Perëndimor.
Takimet e punës në nivel të lartë janë planifikuar gjithashtu për të enjten dhe samiti përfundon me një drekë pune. Samiti po mbahet në 40-vjetorin e anëtarësimit të Spanjës, e cila u bashkua me NATO-n më 30 maj 1982, si anëtarja e 16-të. Madridi priti samitin 25 vjet më parë, më 8 dhe 9 korrik 1997, kur Republika Çeke, Hungaria dhe Polonia morën ftesa për të negociuar anëtarësimin në Aleancë. Tre ish-anëtarët e Paktit të Varshavës iu bashkuan NATO-s pak më pak se dy vjet më vonë, më 12 mars 1999, zgjerimi i parë i Aleancës që nga Lufta e Ftohtë.
Spanja punësoi gjithashtu Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s Javier Solana, i cili shërbeu nga viti 1995 deri në 1999. /tesheshi.com/
