Më duhet të them në krye të herës se zgjedhjet e përgjithshme në Turqi kanë patur dhe vijojnë të kenë një vëmendje të jashtëzakonshme. Kjo vjen nga pesha rajonale e më gjerë e këtij vendi euroaziatik, si rezultat i ekuilibrave që ai mban në një zonë të ndezur të globit, e për shkak të prosperitetit të spikatshëm në dhjetëvjeçarin e fundit. Por, çfarë është më e rëndësishmja, interesi për zhvillimet në Turqi buron nga magnetizmi që prodhon presidenti i saj, Rexhep Tajjip Erdogan, figura më tërheqëse dhe më e debatueshme, krenaria e miliona njerëzve anekënd botës, muslimanë dhe jo të tillë, sido që jo e dashur për një pjesë, ku mes tyre gjen ateistë, majtistë, laicistë, anarkistë, terroristë, pseudofetarë, modernistë, madje edhe “ambientalistë”, e kështu me radhë.
Tashmë një figurë emblematike, mishëruese e aspiratave dhe shpresave të një populli të tërë, Erdogani është vënë në shenjë prej kohësh nga kundërshtarët e tij, brenda dhe jashtë vendit, në Ankara, Pensilvani e gjetkë. E tillë qe dhe fushata e fundit elektorale: një sulm i pandërprerë ndaj presidentit!
Partitë opozitare nuk ofruan asnjë alternativë qeverisëse gjatë fushatës, veçse sulmuan pareshtur Erdoganin. Duke nisur nga protestat e Gezi Park-ut, te arrestimet e 17 dhjetorit të 2013-ës, te bllokimi i kamionëve të MIT-it, te përgjuesit e vënë në çdo cep të hapësirave ku gjendej Erdogani, zgjedhjet e përgjithshme ishin mundësia e fundit për ta vënë poshtë kryetarin e shtetit. Ia arritën kësaj? Ata mendojnë se po! Por a është vërtet kështu?
T’i kthehemi rezultatit të zgjedhjeve. AKP-ja, partia në pushtet që nga 2002-shi, i fitoi për herë të katërt zgjedhjet. Ama këtë herë nuk mundi ta ketë shumicën e mjaftueshme për ta krijuar e vetme qeverinë. Në katër zgjedhjet e përgjithshme të njëpasnjëshme, të 2002-shit, 2007-ës, 2011-ës dhe 2015-ës, AKP-ja ka arritur të fitojë gjithmonë mbi 40% të votave, por shifra ka patur gjithmonë një tkurrje. Dhe kjo është e kuptueshme. Këtu mund të përmendim faktorin e konsumimit nga pushteti, daljen në zgjedhje këtë herë me një drejtues të ri të partisë, dhe lënien jashtë listave, për shkak të rregullores së partisë, të mbi 70 ish-deputetëve, një pjesë e mirë prej të cilëve hyjnë tek figurat kryesore partiake apo qeverisëse. Në çdo rast, vota popullore konfirmoi rishtas dëshirën e votuesve për t’u qeverisur nga AKP-ja, ndërsa hendeku midis asaj dhe partisë që vjen më pas, CHP-së, është goxha i madh; e para ka 16% vota më shumë.
CHP-ja, partia kryesore e opozitës, nxori dhe më pak deputetë se në zgjedhjet e shkuara. Një dështim i vazhdueshëm për të, që si gëzim të vetëm ka pamundësinë aktuale të AKP-së për të krijuar e vetme qeverinë. Kryetari i CHP-së së majtë, Kemal Këllëçdaroglu, pati premtuar se nëse partia nuk do të merrte 35% të votave, ai do të jepte dorëheqjen. 24.95% fitoi CHP-ja, por njeriu me kasketë nuk e bëri qejfin qeder; e hëngri turpin me bukë për të disatën herë.
Nacionalistët e MHP-së do të kenë 80 deputetë, një sukses për ta, por në përqindje, 16.29% të votave, janë larg pretendimeve për të qeverisur.
Ekuilibrat i prishi partia e kurdëve, HDP-ja, e cila kaloi pragun elektoral, dhe fitoi po aq vende në kuvend sa MHP-ja, plot 80 deputetë. Ky rezultat nuk është plotësisht meritë e tyre, por u dedikohet dhe ndikimeve e përkrahjeve të pafund nga brenda e jashtë, në përpjekje për të patur gjithmonë një konflikt të ndezur mes kurdëve e turqve. Sidoqoftë, HDP-ja dhe kryetari i saj, Selahattin Demirtash, janë përpara provës së vërtetë: do të zgjedhin përfundimisht rrugën parlamentare, do t’i bëjnë thirrje PKK-së të lërë armët, apo do të vazhdojnë të luajnë në të dy krahët?
Më të humburit janë përfaqësuesit e strukturës paralele. Ndonëse e bënë dëmin, përsëri vetë nuk arritën të futeshin në parlament, duke nisur nga Hakan Shykyri. Ish-futbollisti i kthyer në politikan, doli në mënyrë demonstrative nga grupi i AKP-së në parlamentin e shkuar, por këtë herë mori vetëm një të tretat e votave për t’u bërë deputet; i mësuar të shënojë gola, kësaj radhe bëri autogol!
Me zgjedhjet e së dielës, me rezultatin të mësuar vetëm dy-tre orë pas mbylljes së votimeve, Turqia dha shembullin më të mirë se si mund të funksionojë sistemi për së mbari. Nuk u pa askund prania e një “diktatori”, nuk u ndesh gjëkundi një president i pangopur me pushtet. Krejt ndryshe pritshmërive të kundërshtarëve të “regjimit”, Erdogani po sillet si një udhëheqës i vërtetë: u ka bërë thirrje partive të tregojnë përgjegjësi, ka ftuar për këshillim ish-kryetarin e opozitës, Deniz Bajkallin, dhe ka kërkuar krijim të shpejtë të qeverisë, pa përjashtuar askënd nga një koalicion i mundshëm, për të mos patur vendi boshllëk në qeverisje. Sjellja e ka nxjerrë atë të fituar; ata që shohin “diktatorin” tek ai, ta gjejnë atë tjetërkund.
Çfarë e pret Turqinë tash e tutje? Dy janë udhët: qeveri koalicioni ose zgjedhje të parakohshme. Fituesja e zgjedhjeve, AKP-ja, është e prirur për koalicion, pa hequr vija të kuqe e pa patur paragjykime. Për të zgjedhjet e parakohshme mbeten mundësia e fundit. CHP-ja është për koalicion, ngaqë e di se ndryshe nuk do të ketë rast të qeverisë. MHP-ja është natyrshëm më pranë koalicionit me AKP-në, por deri tani heziton ta bëjë e para lëvizjen. Kurdët e HDP-së e kanë përjashtuar për momentin bashkëpunimin me AKP-në, edhe pse asgjë nuk mund të thuhet me siguri; gjithçka mund të ngjasë.
Koalicionet nuk kanë patur sukses në Turqi. Historia ka treguar se vendi ka bërë përpara vetëm kur është qeverisur nga një parti e vetme, si në kohën e Adnan Menderesit apo Turgut Ozalit. Gjithsesi, qeverisja me koalicion mund të jetë e detyruar tani për tani. Vetëm se është e qartë: nuk ka për të zgjatur shumë.
Të humburit e mëdhenj janë vetë turqit. Vetëm në ditën e parë pas zgjedhjeve, për shkak të paqartësive që ofronte rezultati zgjedhor, pati një humbje prej 82.8 miliardë lirash, e monedhat e huaja, posaçërisht dollari, patën një rritje të menjëhershme.
Eshtë çudi me njerëzit, aq më tepër kur i kanë shembujt para syve. Edhe nëse do të kemi qeveri koalicioni, zgjedhjet e parakohshme do të jenë të pashmangshme. E atëherë turqit duhet të vendosin, t’i lënë vendin kaosit, dhunës, vrasjeve, pagesës së kamatave të fryra, borxheve të pafundme, apo të dëgjojnë zërin e arsyes e t’i kthehen mbarësisë së përjetuar në këto 13 vite të qeverisjes së AKP-së. Ende nuk është vonë! Koha do të vijë shpejt për provën e radhës! /tesheshi.com/
