Tërmetet e forta rrëzuan ndërtesat e larta në pjesë të Turqisë dhe Sirisë të hënën, duke vrarë më shumë se 2,000 njerëz ndërsa operacionet e shpëtimit vazhdonin.
Dy çarje të mëdha përgjatë Pllakës së Anadollit kanë shkaktuar një sërë tërmetesh të mëdha.
Tërmeti fillestar me magnitudë 7.8 herët në mëngjesin e së hënës, i cili u pasua disa orë më vonë nga një tërmet me magnitudë 7.6 ballë, kishte të njëjtën magnitudë si ai që vrau rreth 30,000 njerëz në Turqinë verilindore në vitin 1939.
Një tërmet me magnitudë 7.4 goditi qytetin perëndimor të Izmitit në vitin 1999, duke vrarë më shumë se 17,000 njerëz.
Ekspertët thonë se disa faktorë e përkeqësuan ngjarjen sizmike.
“Një nga arsyet pse numri i viktimave është kaq i lartë është cilësia e dobët e ndërtesave,” i tha Al Jazeera-s Mustafa Erdik, një profesor në Observatorin Kandilli të Universitetit Bogazici dhe Institutin e Kërkimeve të Tërmeteve të Stambollit.
Cilësi e dobët e ndërtimit të godinave
Strategjia Kombëtare e Turqisë për Tërmetet dhe Plani i Veprimit (PDF) për 2012-2023 thotë se migrimi masiv dhe i shpejtë gjatë viteve 1950 çoi në një zhvillim urban të mbikëqyrur dobët, duke i bërë qytetet “kritikisht të prekshme” ndaj rreziqeve natyrore.
Pas tërmetit të vitit 1999, institucionet turke e kuptuan nevojën urgjente për të reduktuar rrezikun në vendin e prirur ndaj tërmeteve dhe vitin pasues u miratua një ligj për zbatimin e kontrolleve të detyrueshme të ndërtesave dhe inspektimeve të ndërtimit në të gjitha ndërtesat.
Megjithatë, ndërtesat e ndërtuara sipas rregulloreve rezistente ndaj tërmeteve janë ende në pakicë.
“Ato që u prishën datojnë para vitit 2000”, tha Erdik.
Gati 2,900 ndërtesa në të gjithë Turqinë juglindore u shembën të hënën, sipas agjencisë shtetërore të fatkeqësive.
Të paktën dy spitale, një në Hatay dhe një në Iskenderun, ishin mes tyre, tha korrespondentja e Al Jazeera-s në Stamboll, Sinem Koseoglu.
Ajo shtoi se vëllimi i madh i shumë ndërtesave shumëkatëshe të shembura po ndërlikonte përpjekjet e shpëtimit, pasi lëkundjet e forta po ndjeheshin ende.
Tërmeti i ka zënë njerëzit në gjumë
Një arsye tjetër për numrin e lartë të vdekjeve është koha e goditjes së parë – ajo ndodhi ndërsa njerëzit po flinin në orën 4:17 të mëngjesit me orën lokale dhe bllokoi shumë nën rrënoja.
Autoritetet turke matën një tjetër tërmet me magnitudë 7.6 në orën 13:24 me orën lokale, katër kilometra në jug dhe në juglindje të qytetit Ekinoz në Kahramanmaras, ku një tërmet me magnitudë 7.8 goditi disa orë më parë.
Pamjet e drejtpërdrejta nga mediat lokale treguan ndërtesa të shumta që shemben në qytetin e Malatya-s gjatë tërmetit të fundit të fuqishëm.
Ndërtesat më të reja nuk ishin të vetmet të dëmtuara.
Kalaja e Gaziantepit, e cila daton në kohën e Mbretërisë së Hitit dhe e zgjeruar nën mbrojtjen romake, është shembur pjesërisht.
Videoja e publikuar nga mediat lokale tregon pjesë të kështjellës që bien në rrugën më poshtë.
Qeveria turke ka shpallur gjendjen e jashtëzakonshme të nivelit të katërt, e cila përfshin thirrjen për ndihmë ndërkombëtare dhe mobilizimin e të gjitha forcave kombëtare.
Chris Elders, një profesor në Universitetin Curtin të Australisë, tha se thellësia fillestare e tërmetit prej rreth 18 kilometrash ndihmoi gjithashtu për ta bërë atë veçanërisht shkatërrues.
Në një thellësi të cekët, tha ai, “energjia e çliruar nga tërmeti do të ndihet shumë afër sipërfaqes me intensitet shumë më të madh se sa nëse do të ishte më thellë në koren e tokës”.
Naci Gorur, një sizmolog në Akademinë Turke të Shkencave, u kërkoi zyrtarëve lokalë që të kontrollojnë menjëherë për çarje në diga në rajon për të parandaluar përmbytjet potencialisht katastrofike.
Sirisë i mungojnë burimet e reagimit emergjent
Në Sirinë fqinje, ndërtesat u shembën në një brez përgjatë kufirit turk, që shtrihet nga Alepo dhe Hama deri në qytetin turk të Dijarbakirit, më shumë se 330 kilometra në verilindje.
Organizatat e ndihmës kanë frikë se numri aktual i të vdekurve në Siri – më shumë se 750 persona – mund të rritet, pasi ekipet e shpëtimit nuk janë të pajisura mirë për t’iu përgjigjur emergjencave.
“Makinat janë të vjetra dhe nuk ka mjaft ekskavatorë për të ndihmuar,” tha për Al Jazeera-n Mey Al Sayegh, zëdhënëse e Federatës Ndërkombëtare të Shoqatave të Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe.
Tanya Evans, drejtore e Komitetit Ndërkombëtar të Shpëtimit për Sirinë, tha se tërmeti ishte “një tjetër goditje shkatërruese për një popullsi kaq të cenueshme që tashmë po përpiqet të mbijetojë pas vitesh konflikti”.
Raportet fillestare nga stafi i saj në terren treguan se ndikimi i tërmetit ishte shkatërrues në zonat ku jetojnë një numër i madh i familjeve të zhvendosura dhe të cenueshme, ashtu si një stuhi dëbore goditi vendin dhe temperaturat ranë.
“Ky tërmet vetëm do të rrisë sasinë dhe ashpërsinë e nevojave në terren,” tha Evans. /tesheshi.com/
