Nga Vepror Hasani
Më në fund edhe francezët ikën nga Korça. Njerëzit morën frymë lirisht, që nga ai çast do të ishin zot në shtëpinë e tyre, e kishin ëndërruar shumë këtë ditë, Korçën do ta qeverisnin vetë, ashtu siç e dëshironin, nuk do t’u ndërhynte askush në punët e tyre. Por nuk qe e thënë të ishte kështu. Në Korçë po vinin kriminelët e Greqisë; ata që kishin vrarë e prerë burra, gra, fëmijë e foshnja në barkun e nënës; nuk ua bënte syri tërr fare, kapardiseshin mes qytetit sikur të ishin në fshatin e tyre; tundeshin e shkundeshin sikur të ishin heronjtë e Korçës dhe jo vrasësit e saj. Nga qeveritarët e Korçës nuk kishte asnjë reagim; askush nuk e shpjegonte dot heshtjen e tyre. Shqetësimi i njerëzve zuri vend në faqet e gazetave:
“Ka disa ditë që Korça po mbushet me “miq” nga Greqia, gjithë ata “vëllezër të sotëm”, që në kohët e shkuara luajtën rolin tradhëtor dhe që u bënë shkak të derdhej aq gjak vëllazërie, po dredhin mustaqet dhe po tunden në Korçën shqiptare”.
Kriminelët grekë priteshin si miq, kurse në Greqi emigrantët shqiptarë trajtoheshin si kriminelë, shkruan më tej artikulli:
“Dy shqiptarë janë në Korfuz dhe spiunët e Greqisë si lënë të qetë asnjë orë. Ç’bën qeveria jonë? A mund të na thotë për ç’qëllim kanë ardhur këta këtu? Apo pret gjersa të jetë vonë?” (Gazeta “Koha”, e shtunë, 24 korrik 1920)
Grekët e ardhur dhe grekomanët propogandonin në dëm të kombit shqiptar:
“Qëkurse ikën frëngjit që këtejmi dhe qarku tonë u bashkua me Qeverinë e Tiranës, populli i këtushëm shijon një liri kaq të madhe sa kurrë nuk e kishte shijuar në kohërat e sundimeve të huaja. Çdo njeri është i lirë të shfaqë botërisht mendimet e tij, edhe kundër qëllimit kombëtar në qofshin ato. Kurrë, në çdo shtet nuk është i lirë njeriu, që të bëjë propagandë për fitim (në dobi) të armiqve të kombit. Këta, le qe nuk i trazon, por qeveria po pranon të dëgjojë edhe ngjatjetime për ta. Spiunët e armiqve tanë gjetën këtu liri të pabesuar për të realizuar qëllimet e tyre në dëm të kombit tonë”.
Më poshtë, artikulli shpjegon:
Në kohën e sundimit grek, le ata që punonin për çështjen kombëtare që nuk mund të jetonin në Korçë se i priste arratia, por edhe ata që dëgjoheshin të thoshin vetëm një mirëmëngjes ose mirëmbrëma, dërgoheshin menjëherë në Gjyqin Ushtarak”.
Të gjitha këto ndodhnin në vitin 1920, kur Korça ishte e lirë!
“Por neve këtu sot, le që nuk i kemi ndaluar këto, po durojmë që të shohim të shëtitin të lirë nëpër qytet edhe ata që na therë, na dogjë dhe na bënë të njëmijë-e-njëtat më 1914… Tërë kjo liri që është këtu do të na hajë kokën gjer më në fund. Duhet të veprojmë dhe ne si të tjerët. Le të kuptojmë ngjarjet e shkuara dhe të këshillohemi pak nga ato”. (Gazeta e Korçës, e mërkurë, 13 tetor 1920).
Korça u bë strehëz e krimit. Të inkriminuarit krijuan postën e tyre të fshehtë, e cila shkëmbente letrat në të dy anët e kufirit, Shqipëri – Greqi. Prej falsifikimit të pasaportave siguroheshin të ardhura të mëdha:
“Këtë javë kishte ardhur nga Follorina një njeri për të nxjerrë këtu katër pasaporta për në Amerikë për katër djem nga Follorina, dhe jepte 500 drahme për të nxjerr një pasaportë. Nuk dimë a është në dijeni të Prefekturës kjo gjë…”
Artikulli bënte fjalë edhe për postën e fshehtë që ishte vënë në veprim:
“Dje policia zuri një tregtar që shpinte në Follorinë 60 letra të pavulosura..” ( “Gazeta e Korçës”, e shtunë, 4 dhjetor 1920).
Tregu i falsifikimit të pasaportave ishte në rritje. Banorët dyshonin se në këtë aktivitet kriminal kishin gisht edhe qeveritarët e Korçës:
“Prej shumë kohësh po pëshpëritet sikur djem që janë në moshën e ushtrisë e ndënjës në Greqi, nxjerrin pasaporta false këtu në Korçë, duke bërë vetveten nënështetas shqiptarë dhe kalojnë për në Amerikë. Për të tilla pasaporta flitet se japin ryshfet 3-4 qind drahme. Këtë paudhësi ia kemi kallëzuar Prefekturës dyke ia treguar dhe njerëzit që bëjnë këtë falsifikacie kundër qeverisë, po gjer tani nuk shohim të jetë marrë ndonjë masë, flitet se janë bërë gjer 400 pasaporta. Duke qenë një shumicë e tillë çuditemi qysh nuk i ka kapur Prefektura. Mos ka njeri gisht?…” (Gazeta e Korçës, e mërkurë 15 dhjetor 1920).
Edhe pse Korça nuk kishte patur kurrë grek, gazetat greke pyesnin gjithë arogancë: Kush i vrau grekët e Korçës?!
“Me gjithë që bota e di, si edhe vetë grekët, që në Korçë nuk ka as për ilaç ndonjë grek, berihajet si të çakenjve, ulërimat prej krokodili, edhe shpifjet pa bisht të shtypit grek, vijnë t’u heqin vërejtjen edhe pyesin, që vërtet u therrë si shqerat prej shqiptarëve, grekët e Korçës?!!!” (Gazeta “Koha”, e shtunë 4 qershor 1921)
E heshtur qëndronte edhe Qeveria Shqiptare. Numri i spiunëve me pagesë po rritej:
“Të huajt që interesohen mbi vendin tonë për të mbushur qëllimet e tyre të ditura, mbajnë me rrogë këtu një numër të madh spiunësh, me anë të të cilëve shqetësojnë frymët e popullit me ç’tyrlish shpifjesh. Këta spiunë Prefektura i ka nën shënim dhe ka kërkuar prej Ministrisë urdhër që t’i internojë bashkë me familjet e tyre në malësi. Ky mejtim na duket tepër i pëlqyer dhe Ministria nuk duhet të vonojë aspak të autorizojë Prefekturën që të spastrojë vendin nga disa mikrobe të dëmshme”. (“Gazeta e Korçës”, e martë, 1 prill 1924)
Korça ishte shndërruar me kohë në qendër spiunazhi nga palët ndërluftuese:
“…në ritiratën e saj ushtëria serbe la disa oficerë në Korçë për shërbimin informativ. Autoritetet greke mbanin një qëndrim neutral dhe nuk guxonin të sillnin ndonjë pengesë në veprimin e agjentëve që merreshin me çëshje spiunazhi e propagande, dhe si të tillë ishin instaluar mjaft në Korçë nga palët ndërluftuese”. (Sejfi Vllamasi, “Ballafaqime politike në Shqiperi, kapitulli IV)
Paratë e krimit e bënë Korçën edhe qendër kumari:
“Prej dy-tre muajve përpara, kumari mbretëron në qytetin tonë, por më shumë në një klub në lagjen “Varosh”. Duan të thonë se në atë klub. ose më mirë në atë shtëpi, një djalë tregtari paska humbur 80 napolona ar dhe tani vuan nga mendja për dënimin e rëndë që e gjeti. Gjithë kështu duan të thonë se në atë shtëpi janë bërë shumë zije dhe shamata, por asndonjë masë nuk është marrë nga Policia për t’u ndjekur kjo fole e kumarit”. (Gazeta “Koha:, 8 nëntor 1924)
Pas pesë vjet heshtjeje u bënë disa arrestime:
“Para disa ditësh Gjindarmëria zbuloi se disa njerëz falsifikojnë pasaportat amerikane dhe burgosi disa veta. Falsifikimi bëhej në këtë mënyrë: bliheshin pasaporta, u hiqej fotografia e sjellësit dhe u ngjitej fotografia e re; pastaj duke paguar dhjetë napolona në një njeri, u vihej vula amerikanë dhe kështu fitohej një pasaportë për të vajtur në Amerikë”. (“Gazeta e Koçës”, e martë 1 dhjetor 1925)
Aktiviteti kriminal i kontrabandës së mallrave e kishte qendrën në Selanik:
“Prej disa ditësh autoritetet kompetente po bastisin disa magazina tregtarësh ku kanë dyshim për të zbuluar sende që hyjnë kontrabandë para disa muajve nga ana e Pogradecit”. (“Gazeta e Korçës”, e martë 13 korrik 1926)
Informacionet vijonin:
“Hetimet mbi kontrabandën e zbuluar, që bëhej nga ana e Pogradecit, po vazhdojnë. Dyqani i tregtarit Thoma B (po shënojmë vetëm inicialet) u vulos dhe u morën në pyetje disa tregtarë që kishin blerë sende kontrabandë. Kontrabandisti Neim S, si dhe një tetar i Gjindarmërisë së rrethit Pogradec u arratisën në Serbi. Autoritetet kompetente kujtojnë se janë duke zbuluar një organizatë të madhe kontrabandistësh me çerdhe Selanikun”. (Gazeta e Korçës, e mërkurë, 21 korrik 1926)
Qeveria greke paraqiti kërkesën për gjetjen e varreve të ushtarve të saj të vrarë në Shqipërinë e Jugut:
“Këto ditë arriti këtu majori grek z. Ilias Lukaris, i shoqëruar prej një tetari e një ushtari grek që ndohen në qarkun tone”. (Gazeta e Korçës, 30 gusht 1927)
Duket se qeveria e asaj kohe nuk lejoi ngritjen e vorrezave brenda territorrit shqiptar.
Kumarit preku edhe fëmijët e vegjël:
“Gjithashtu është vënë re se shumë fëmijë të vegjël sapo dalin prej shkolle grumbullohen nëpër qoshet e rrugëve dhe lozin kumar me zare e të tjera. Me qenë se lodrat kësidore janë të dëmshme për fëmijët e vegjël sepse i stërvitin në një rrugë fatkeqe dhe i lënë pas nga pikëpamja e mësimeve dhe e moralit, Prefektura urdhëroi të ndalohen kategorikisht e të mos përsëriten lodra të këtilla”. (Zëri i Korçës, e shtunë, 14 janar 1928)
Përmasat e kumarit ishin bërë të frikshme:
“Një sëmundje e keqe është përhapur prej kohësh: lojtja e kartave me të holla që bëhet në sytë e gjithë botës. Luajtësit as skuqen, as verdhen kur i shikon bota; ata lozin me të holla ditën në drekë dhe në qendrat ku njerëzia mblidhen. Kjo lodër e këtillë shkakton prishjen e moralit të çdo njeriu që viziton kafenetë…”. (“Zëri i Korçës”, e shtunë, 14 prill 1928)
Grekët e inkriminuar silleshin në Korçë si në shtëpinë e vet:
“Këtu në Korçë kërcet greqishtja. Dhe po të interesohesh, që të mësosh se cilët janë këta “bukuroshë”, do të mësosh që janë grekë të ikur prej Greqie për ndonjë faj, për ndonjë krim ose për ndonjë punë të errët. Këta njerëz nuk mund t’i sjellin vendit tonë asnjë dobi, përveçse dëmit se do të na stërvitin edhe neve me të metat e tyre. Këta “bukuroshë” na duket se nuk e kanë vendin këtu dhe duhen dëbuar një orë e më parë”. (“Gazeta e Korçës”, 19 maj 1928).
Pas kaq vitesh, duket se Qeveria e Tiranës vuri dorë për të shpëtuar Korçën nga inkriminimi. Por, a nuk ishte vonë?
Shqiptarët nuk dinë dhe një gjë tjetër, sepse ka mbetur e pathënë. Qeveria Shqiptare e vitit 1926 pati edhe një ministër grek. Ai ishte ish-koloneli Konduli, njeriu që vrau e therri fëmijë, bura e gra dhe dogji fshatra të tëra në krahinën e Korçës. Prania e tij në qeverinë shqiptare nuk ka dyshim që nxiti më tej inkriminin e Korçës. Por, nëse doni të dini më shumë për këtë ministër të huaj, na ndiqni fundjavën që vjen. /tesheshi.com/
