Brukseli tashmë përballet me një vend në zemër të kontinentit që po kërkon të dalë nga vlerat liberale të bllokut, por që vijon të marrë çeqet e parave.
Bast i fituar që shumë pak në Bruksel janë duke festuar fitoren e fortë të Viktor Orbán në zgjedhjet e së dielës në Hungari. Zgjedhur për një mandat të tretë, lideri nacionalist kundër-emigrantëve përbën një sfidë të thellë për Bashkimin Europian.
Që kur u rikthye në pushtet si kryeministër në vitin 2010, Orban dhe partia e tij Fidesz kanë anashkaluar parimin e kontrollit dhe ballancës në demokracinë hungareze, kanë reduktuar pavarësinë e gjyqësorit dhe i janë vënë pas medias të pavarur. Zmbrapsja demokratike e Hungarisë është shoqëruar nga daullet e retorikës ksenofobe, drejtuar kundër refugjatëvem Brukselit dhe Xhorxh Sorosit.
BE, e mësuar me sfidën Brexit, tashmë përballet me një vend në zemër të kontinentit që po del nga klubi i vlerave liberale por që vijon të marrë çeqet e pagesave.
Komisioni Europian, sidoqoftë, nuk sheh një problem sistemik. Mandati i përbërjes aktuale të Komisionit përfundon në vitin 2019, dhe shumë vëzhgues të brendshëm të BE-së mendojnë se presidenti i tij, Jean-Claude Juncker, po heziton të hyjë në betejë me Orbán.
Të dy politikanët janë anëtarë të Partisë Popullore Europiane, bllokut dominues të qendrës së djathtë që ka mbrojtur Orban nga kritikat. Përpara fitores spektakolare të së dielës, disa anëtarë të PPE-së kishin shprese se Orban do të ndryshonte. “Ai ka qenë shumë i artikuluar, për shkak se ka qenë i radikalizuar nga zgjedhjet”, tha një politikan i PPE-së për “The Guardian”. “Mendoj se ai do të moderohet dhe do të bëhet më i arsyeshëm”.
Njerëzit që kanë ndjekur karrierën e Orban nuk janë të bindur. “Ai po bëhet gjithnjë e më shumë ambicioz”, thotë Laurent Pech, profesor i ligjit europian në universitetin Middlesex. “Ai ndjen se konstelacionet poltike po e favorizojnë”.
Qasja e liderit hungarez ndaj emigracionit është përqafuar nga aleatët në Bavari dhe në Austri. Dyshimet për keqpërdorim të fondeve të BE-së janë ndeshur në heshtjen e taksapaguesve të buxhetit të BE-së. Komisioni i mëparshëm ngriu fondet e BE-së për republikën Çeke, pas dyshimeve për korrupsion. Ndërkohë zyra anti-mashtrim e BE-së po heton raste të dyshimta në BE, por parata vazhdojnë të rrjedhin.
Orbán i ka krahasuar manovrat e tij me Brukselin si “kërcimi i palloit”, ndryshime kozmetike për të qetësuar zyrtarët e BE-së, ndërsa këmbëngul në planet e veta. Por kur vjen puna tek një ligj që kërcënoi me mbyllje universitetin Qendror Europian, “ai nuk u zmbraps”, vë në dukje Pech. “Me Universitetin, ai nuk ndoqi skenarin”.
Ai po ashtu ka refuzuar të bëjë pas në lidhje me një ligj për organizatat e shoqërisë civile të stilit rus, që u kërkon grupimeve me financime të huaja ta etiketojnë veten si “organizata të mbështetura nga jashtë”. Komisioni Europian do ta dërgojë Hungarinë në Gjykatën Europiane të Drejtësisë në lidhje me mbylljen e universitetit dhe ligjin e OJQ-ve. Është e njëjta metodë e përdorur për të menaxhuar qeveritë që shmangen nga rregullat e BE-së për paketat e pushimeve apo ndotjen e ujit.
Disa europarlamentarë mendojnë se kjo qasje teknokrate është e papërshtatshme për të përballuar liderin gjithnjë e më shumë autokratik të Hungarisë. Parlamenti Europian ka nisur një process që mund ta sjellë Hungarinë përballë përgjegjësisë së nenit 7. Por derisa qeveritë të marrin vendime konkrete dhe hapa finalë, pezullimi i të drejtave të votimit, duket i pamundshëm.
Pak shtete anëtare do të lidhnin rregullat demokratike me fondet e BE-së – një ide që mbështetet nga qeveritë e ikura në Francë dhe Itali, njohur me termin “kushtëzim i sundimit të ligjit”. Po mungesa e dakordësisë në ndarjen dhe shpenzimin e parave të BE-së, do të thotë se një masë e tillë mund të mos kërcënojë deri në vitin 2024. “Deri atëherë, Orbán do të mund të rizgjidhej edhe një herë më shumë e të përdorë paratë e BE-së ashtu si ka bërë deri tani”, thotë László Andor, ish-komisioner hungarez i BE-së. “Kushtëzimi i sundimit të ligjit është zgjidhje e sajuar”.
Ai do të donte që BE të ndryshonte menaxhimin e fondeve. “Orban dhe rrethi i tij po shfrytëzojnë paratë e BE-së, ndërsa u presin fondet e mundshme shoqërisë civile dhe medias. Kështu ky është një paradoks që ka nevojë të zgjidhet urgjentisht”.
BE është një klub demokracish liberale që mbështeten tek gjykatat e pavarura dhe parimin e kontroll-ballancimit në shtetet anëtare. Pavarësisht sfidës së madhe, ka pak shenja se liderët europianë janë të gatshëm të përballen me Viktor Orbán.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
