Nga Bashkim Kastrati
Nataliteti në Kosovë po shënon rënie të vazhdueshme viteve të fundit në Kosovë. Shqiptarët e Kosovës më nuk po lindin fëmijë shumë, siç bënin në vitet e 90’ta, ku si qëllim bazë ishte rritja e natalitetit të etnisë shqiptare.
Por në vitet e fundit ka një planifikim tjetër të familjes, trendi po shkon gjithnjë e më shumë rreth krijimit të asaj që sociologët e quajnë familje bërthamë, që përbëhet nga prindërit dhe një apo dy fëmijë.
Ndër shkaqet kryesore të rënies së natalitetit në Kosovë është migrimi i vazhdueshëm i popullatës së re, periudha e tranzicionit, aspektet socio-ekonomike dhe kulturore, migrimi i popullatës nga mjediset rurale në mjedise urbane, emancipimi dhe arsimimi i grave dhe orientimi drejt karrierës si dhe informimi i pacienteve me mjete kontraceptive.
Si indikator i saktë që tregon se ka rënie të natalitetit në Kosovë, mund të merret Klinika Gjinekologjike – Obstetrike, e cila funksionon në kuadër të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës (QKUK). Tesheshi.com përmes zyrës për informim të QKUK-së, ka marrë të dhënat e lindjes së foshnjave në këtë klinikë për vitet e fundit. Këto të dhëna që përfshijnë përudhën 2009-2015 tregojnë se ka rënie të vazhdueshme të natalitetit në Kosovë.
Në vitin 2009 kanë lindur 10 mijë e 956 foshnje, në vitin 2012 kanë lindur 10 mijë e 662 foshnje, në vitin 2013 kanë lindur 10 mijë e 426 foshnje, ndërsa në vitin 2015 kanë lindur 9 mijë e 641 foshnje.
Në Klinikën Gjinekologjike – Obstetrike në QKUK, mesatarja e lindjeve në ditë është rreth 30 foshnje. Nëse krahasojmë vitin 2015 me vitin 2014, del se kanë lindur 500 foshnje më pak. Ndërsa përgjatë 15 viteve është vërejtur rënie rapide e lindjeve ndërmjet viteve 2001 dhe 2003 për rreth 5,000 lindje më pak. Derisa në vitin 2000 kanë qenë të raportuara 40 mijë lindje në tërë Kosovën, në vitin 2012 numri ka rënë në 35 mijë.
Për rënie të natalitetit flasin edhe të dhënat nga regjistrimi i fëmijëve në klasë të parë të arsimit fillor. Në vitin 2013, klasën e parë e kanë regjistruar 29 mijë nxënës, kurse në vitin 2014 ky numër ra në 27 mijë.
Klinika obstetrike – gjinekologjike funksionon në kuadër të QKUK-së dhe disponon me hapësirë prej rreth 23.000 metra katrorë, disponon me gjithsej 399 shtretër dhe 16 shtretër të kujdesit intensiv.
Klinika e Gjinekologjike – Obstetrike, pos kujdesit shëndetësor në tri nivele në të njëjtën kohë, shërben edhe si institucion edukativo-arsimor për studentët e Fakultetit të mjekësisë, stomatologjisë, mamisë, nxënësit e shkollës së mesme të mjekësisë dhe në të njëjtën kohë shërben si institucion i trajnimit të specializantëve nga obstetrika me gjinekologji, neonatologjia dhe specializime të tjera sipas programeve specialistike.
A ka ndikuar shteti në rënien e natalitetit në Kosovë?
Kosova e ka Ligjin për Familjen i cili është në fuqi, megjithatë ai në shumë raste nuk është zbatuar sa duhet, nga sektori privat dhe duhet parë se si ta rregullojmë atë, në një mënyrë që edhe sektori privat të obligohet që në përpikëri ta respektoj dhe që grave t’iu jep të drejtën e pushimit të lehonisë, pa i larguar ato nga puna, siç ka ndodhur në shumë raste. Këto të drejta rregullohet edhe me Ligjin e Punës, por si shumë ligje tjera nuk po gjen zbatimin e duhur.
Shteti kurrsesi nuk do të duhej të ndërhynte në uljen e natalitetit apo në dhënien e kritikave familjeve të cilat bëjnë planifikim për më shumë apo më pak fëmijë. Kjo është çështje tërësisht personale. Pra, planifikimi i familjes është çështje personale që i takon vetëm familjeve kurse planifikimi ekonomik për t’i ndihmuar atyre familjeve, ekonomikisht, është çështje që i takon Qeverisë
Por ka pasur edhe deklarata kundër natalitetit të madh, që konsiderohet si një nga shkaqet e varfërisë. Ministri i Zhvillimit Ekonomik, Blerand Stavileci pati shkaktuar polemika të shumta dhe debat publik, kur pati deklaruar se “nuk është mirë që me një rrogë 300 Euro një familje të ketë 7 fëmijë”. Kjo deklaratë e tij është kundërshtar në masë të madhe nga partitë opozitare dhe shoqëria civile, por kjo nuk kishte ndikuar që Stavileci të tërhiqet nga qëndrimet e tij.
Si reagim ndaj deklaratave të ministrit Stavileci, Kuvendi Komunal i Drenasit, që udhëhiqet nga partia e Stavilecit, më 29 prill 2015, kishte marrë vendim që ta subvencionojë çdo lindje me nga 100 euro, si dhe çdo nënë nga komuna e Drenasit që ka 7 fëmijë me nga 1 mijë euro.
Ky vendim ka hyrë në fuqi në janar të vitit 2016, por asnjë prej nënave që kanë 7 fëmijë e më shumë nuk ka marrë as edhe një cent subvencion për këtë qëllim. Kjo për shkak se Ministria e Financave e Republikës së Kosovës nuk ka lejuar një gjë të tillë.
Kjo çështje është diskutuar në mbledhjen e fundit të Kuvendit të Drenasit, në të cilin është konfirmuar se vendimi nuk do të mundë të zbatohet për shkak se Ministria e Financave nuk i ka lejuar Komunës së Drenasit ndryshimin e kufijve të kategorive buxhetore, konkretisht, kategorinë buxhetore të subvencioneve. /tesheshi.com/
