Ndërsa jemi dëshmitarë të historive në kriptovalutat sot, mund të na kujtohet spekulimi i parë dhe më i famshëm financiar në histori.
Gjatë shekullit të 17-të, Holanda dominonte tregtinë botërore, duke e bërë atë vendin më të pasur në Evropë. Banorët e saj, të cilët kishin grumbulluar pasuri të mëdha nga tregtia fitimprurëse jashtë shtetit, dëshironin mallra ekzotike që do të demonstronin statusin e tyre shoqëror dhe fuqinë financiare.
Simboli i statusit erdhi në një formë mjaft të pazakontë – një tulipan. Tulipani u importua në Holandë në mesin e shekullit të 16-të nga Perandoria Osmane dhe për shkak të rrallësisë dhe bukurisë së tij, shpejt u bë një sensacion në mesin e shtresave të larta të shoqërisë. Fuqia më e madhe u shkaktua nga një ekzemplar shumë i rrallë, Semper Augustus, vijat e kuqe të të cilit në një sfond të bardhë e bënë atë lulen më të shtrenjtë. Sot dihet se pamja e tij e pazakontë, e përjetësuar në piktura të shumta të asaj epoke, është në fakt një mutacion i shkaktuar nga një infeksion viral.
Që në fillim, tulipanët ishin një gjë e rrallë që vetëm më të pasurit mund ta përballonin. Kultivuesit konkurruan me njëri-tjetrin për të rritur ekzemplarët më të bukur dhe tregtarët investuan me lehtësi kapitalin e tepërt, duke parë në të një burim fitimesh të mëdha dhe të shpejta.
Tulipanët fillimisht tregtoheshin vetëm nga qershori deri në shtator kur ata ishin në lulëzim. Por ndërsa kërkesa u rrit, tulipanët shpejt filluan të tregtohen në letër si aksione. Lulja u bë temë e bisedës së përditshme me qytetarë të pushtuar nga ëndrrat për pasuri të madhe, të cilët ishin gjithnjë e më të gatshëm për veprime të paarsyeshme. Shtëpitë dhe bizneset u hipotekuan në mënyrë që të bliheshin bohçe tulipani.
Mania e tulipanëve arriti kulmin midis viteve 1634 dhe 1637 kur fitimet e larta tërhoqën shumë nga klasat e mesme dhe të ulëta të spekulonin në tregun e tulipanëve. Çmimi i ekzemplarëve të rrallë arriti lartësi të çmendura. Për shembull, një kopje e Semper Augustus mund të blihej për 3,000 guldena rreth vitit 1624, që do të vlente rreth 36,515 euro sot.
Për krahasim, në atë kohë, me 3000 guldena mund të blihej: 12 kokë dele, katër qe, 24 ton drithë, 48 ton thekër, dy fuçi verë, katër fuçi birrë, dy ton gjalpë, një mijë paund djathë, një filxhan argjendi, një tufë rrobash dhe një shtrat.
Në kulmin e manisë së tulipanëve, bohçet u shitën dhe u rishitën shumë here dhe, meqenëse ato tregtoheshin gjerësisht pa e ditur se si do të dukeshin kur të lulëzonin, nëse fare, kjo e bëri tregtinë e tulipanëve një nga manitë më të mëdha spekulative të regjistruara në histori.
Ethet zgjatën tre vjet. Dhe më pas, në fillim të vitit 1637, pati një përplasje tregu. Pronarët e tulipanëve nuk mund të gjenin më blerës dhe flluska u shfry. Mbizotëronte paniku sepse të gjithë donin të shisnin dhe askush nuk donte të blinte. Tulipanët, të cilët deri dje vlenin një pasuri të vërtetë, brenda natës filluan të vlejnë si çdo lule tjetër. Euforia e tulipanëve u solli, pa dyshim, pasuri të madhe atyre që ishin veçanërisht të aftë, por
shumë prej tyre humbën jo vetëm prona por më keq, u zhytën në borxhe.
Pavarësisht atij episodi të pakëndshëm nga e kaluara, tulipanët në Holandë nuk e kanë humbur popullaritetin e tyre. Tulipani është sot simboli kombëtar i Holandës, dhe Holanda është prodhuesi më i madh i kësaj luleje të bukur me një të kaluar interesante. /tesheshi.com/
