“Sido që të vijë puna, unë do zgjedh virtytin dhe jo fatin”. Nuk besohet të ketë shqiptar që të ketë mësuar a dëgjuar se Skënderbeu paskërka thënë diçka të tillë, deri në çastin ku e dëgjoi nga Rama gjatë prezantimit të rrugës së Arbrit, të shtunën në Dibër.
Por nëse ka një lëndë të munguar nga dosja historike “Skënderbeu”, ajo është pasuria e tij gojore në disa nivele, prej së cilave të jetë thënë dhe fraza e mësipërme. Siç dihet, ne na ka ardhur, por dhe ajo e padokumentuar dhe tërësisht në formë folklorike, thënia se “Lirinë nuk jua solla unë, por atë e gjeta mes jush”, si dhe ajo që ka shoqëruar gjestin metaforik të shkarpave, mbi pasojat e përçarjes dhe përfitimet e bashkimit. Ndërsa ajo pjesë e ligjërimit e hasur në letërkëmbime diplomatike, është deri diku e provuar se nuk i përket Skënderbeut por Pal Engjëllit, ku megjithatë dhe ajo nuk bartë fraza të tilla, pasi i përket një narrative krejt tjetër.
Kështu që mbetet me pikëpyetje të madhe fakti nëse Rama, thënien e Skënderbeut e kishtë të tijën, por që ia vuri në gojë heroit për efekt njesimi me veten, apo se vërtet e ka lexuar diku, e që gjeti rastin që në tokën ku ai lindi, sipas versionit të deritanishëm historiografik mbi origjinën, ta promovonte atë që nuk dihej, pra një thënie me vokacion të madh të Skënderbeut, që fare mirë do përfshirë tani e tutje si në literaturën shkollore e si në korpusin e xhevahireve të inteligjencës kombëtare, që nga lashtësia e deri ditët e sotme?
Rama nuk dha referencë mbi thënien, se ku e kish hasur, në ç’vepër. Sigurisht ai nuk ishte në sesion shkencor për ta bërë një gjë të tillë. Por pjesa intelektuale dhe sidomos ajo akademike shqiptare, do jenë ndjerë të shokuar nga injoranca e tyre e dalë në pah, teksa kanë dëgjuar kryeministrin që të përcjellë nga Skënderbeu, një postulat prej tij të padëgjuar kurrë…edhe prej tyre.
Pasi e morri nga heroi, Rama e plazmoi te vetja thënien, duke ofruar veçorinë e karakterit të tij nëpërmjet saj. Nuk ka asgjë të keqe dhe në këtë pikë. Ai fare mirë, pa e përzierë Skënderbeun fare në raportet e tij me publikun, mund ta bënte lëhtësisht këtë gjë; aftësinë për këtë e ka të lindur, si dhe në krijimin e postulateve. Problemi qëndron tek sajesa, tek ajo që nuk ka ekzistuar, qoftë dhe te Skënderbeu, pasi kështu i bën dhe një shërbim të keq historisë, ndonëse mund të përfitosh në emër të aktualitetit. /tesheshi.com/
