Nga Bashkim Kastrati
Markat më të shtrenjta botërore mund t’i gjesh në Kosovë me një çmim shumë të lirë. Kjo po ndodh për faktin se produkte të shumta të markave më të njohura falsifikohen dhe hyjnë në Kosovë, e të cilat vijnë nga disa shtete që njihen për prodhime që ilegalisht mbajnë etiketa të brendeve të njohura ndërkombëtarisht.
Kina vazhdon të jetë shteti që më së shumti eksporton mallra false, të cilat paraqesin edhe rrezik për shëndetin e konsumatorit. Pas Kinës vjen Turqia, e cila eksporton në Kosovë kryesisht tekstil të falsifikuar.
Viteve të fundit edhe në Kosovë ka filluar që të luftohet kjo dukuri, por mbetet për t’u bërë më shumë. Sipas të dhënave që tesheshi.com i ka marrë tek Dogana e Kosovës, vërehet se ka një rritje të ndjeshme të numrit të rasteve të ndaluara si të dyshuara për falsifikim të pronësisë intelektuale, më saktësisht kur dikush ka falsifikuar produkte të kompanive të ndryshme pa pasur leje paraprake dhe që është me material tjetër dhe me i dobët prej atij origjinal. Por në vitet paraprake nuk është bërë pak në këtë drejtim, e që si pasojë kanë hyrë mallra të shumta të falsifikuara, e që mbajnë logot e markave më të mëdha botërore.
Në vitin 2010 ka pasur tri raste të tilla, në vitin 2011 ka pasur 48 raste, në vitin 2012 ka pasur 56 raste në vitin 2013 është rritur numri në 163 dhe në vitin 2014 janë ndaluar 300 raste për falsifikim të produkteve të ndryshme.
Zëdhënësi i Doganës së Kosovës Adriatik Stavileci, ka thënë për tesheshi.com se bazuar në Ligjin për Masat Doganore për Mbrojtjen e Pronësisë Intelektuale, në rastet kur dyshohet se shkelet e drejta e pronësisë intelektuale, autoritetet doganore kanë kompetenca të reagojnë nëpërmjet kërkesës për veprim të bartësit të të drejtave, të reagojnë ex-officio, të ndërmarrin ndalimin e mallrave, të zbatojnë masa të përkohshme në rastet kur bartësi i së drejtës mund të vërtetojë shkeljen e të drejtave të pronësisë intelektuale si dhe të shkatërrojë mallrat pirate dhe të falsifikuara.
“Dogana e Kosovës gjatë vitit 2014, nën dyshimin se shkelet e drejta e pronësisë intelektuale ka ndërmarrë masa doganore në 300 raste për mallrat në sasi prej 1,814,736.0 copë dhe vlerë 4,755, 170.0 euro. Kategoritë më të lartë të artikujve të ndalura nga dogana gjatë vitit 2014, janë tekstili me 20% të numrit të përgjithshme të rasteve, më pas artikujt tjerë janë mbathjet sportive me 14 %, pjesët për vetura me 11.33%, aksesor 10%, parfume 8.33%, telefona dhe pjesë për telefona 8% etj.”, thotë Stavileci.
Ai thotë se Dogana e Kosovës ka një bashkëpunim të shkëlqyer me gjitha institucionet e Kosovës që janë përgjegjëse për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të pronësisë intelektuale dhe se vlen të theksohet se bashkëpunimi është formalizuar edhe me nënshkrimin e Memorandumit te Mirëkuptimit (MiM) ne mes te Doganës se Kosovës dhe zyrës për të Drejtat e Autorit, si dhe me Agjencinë për Pronësi Industriale.
“Vlen të theksohet se, njëra ndër rezultatet e kënaqshme është edhe ngritja dhe forcimi i bashkëpunimit me komunitetin e biznesit, kjo vërehet përmes aplikimeve në Doganën e Kosovës, ku nga viti në vit është shtuar kërkesa për aplikim për veprim, e që tani dogana numëron gjithsej 87 aplikacione për 298 marka tregtare dhe 34 vepra të autorit. Po ashtu, edhe veprimet ex-officio nga Dogana ka qenë një element kyç në ngritjen e bashkëpunimit me komunitetin e biznesit, ku nga komuniteti i biznesit në vazhdimësi është shtuar interesimi për të kërkuar ndihmë profesionale në fushën e pronësisë intelektuale”, theksoi Stavileci.
Kaçaniku: Dogana duhet të jetë më efikase
Selatin Kaçaniku, kryetar i organizatës “Konsumatori”, ka thënë për tesheshi.com se një pjesë e produkteve “firmato ” janë të falsifikuara dhe çuditërisht ato e kalojnë edhe kontrollin doganor, por se kohëve të fundit ka pasur edhe aksione konkrete të kapjes së falsifikuesve brenda territorit dhe në kufirin e Kosovës.
“Kohë më parë, dy herë Dogana nisi dhe ngriti tatimin në importin e produkteve të porositura me ” e – bay “. Nuk e kemi të qartë nëse Dogana e Kosovës mbron tregun e konsumatorët, e së këndejmi edhe bizneset e ndershme, ose të kundërtën”, thotë Kaçaniku.
Ai thotë se Dogana po i favorizon disa biznese dhe sipas tij, ledhatimi i disa bizneseve nga Dogana nuk i bën nder këtij Institucioni, as Institucioneve tjera as Shtetit të Kosovës.
“Me këto veprime Dogana është duke prishur tregun dhe po e dëmton konsumatorin. Veprimet e tilla kanë ndikuar edhe në uljen e mbledhjes së taksave ndaj Buxheti i Republikës së Kosovës që tani është më i ” shkurtë ” për 5 %. Metodat detyruese stimulojnë zgjuarsinë dhe gjindshmërinë e konsumatorit për të gjetur metoda e rrugë alternative për ‘t’ia kaluar Doganës’. Nëse kjo ndodhë, e që zakonisht ndodhë, edhe përgjegjësia do t i takojë Doganës së Kosovës”, u shpreh Kaçaniku.
Qytetarët viktimë e falsifikimeve
Qytetarët thonë se nganjëherë është i vështirë identifikimi i produkteve false, megjithëse janë të bindur se rreth 70% e produkteve në tregun tonë janë të falsifikuara.
Arlind Berisha ka thënë për tesheshi.com se ka raste kur qytetarët bien në lajthitje pasi që duke menduar se po blejnë një produkt të ndonjë marke të njohur, bien pre e mashtrimeve duke blerë produkte të falsifikuara. Por njëkohësisht kjo dukuri, dëmton edhe bizneset serioze, të cilat importojnë mallra origjinale.
“Është interesante se disa produkte të njëjta, të paktën unë mendoj se janë të njëjta, diku kushtojnë më lirë e dikur shumëfish më shtrenjtë. Ndërsa kam dyshime se mos janë krejt të njëjtat. P.sh një palë pantallona tek “Pallati i Rinisë”, kushtojnë 145 euro, ndërsa në një dyqan tjetër i gjen me 35 euro dhe është vështirë ta dish se cilët janë origjinal, por kam përshtypjen se edhe këta që kushtojnë 145 euro janë po të njëjtit se këta të tjerat, por atje shiten shumë shtrenjtë me pretendimin se janë origjinal”, thotë ai.
Ndërsa Agim Bajraktari thotë se tregu i Kosovës është mbushur me produkte të falsifikuara dhe se pjesa më e madhe e tyre vjen nga Kina. Ai thotë se dogana duhet që t’i ndalë këto produkte, por duke marrë parasysh se ka edhe rrugë ilegale, duhet që inspektorë të profesionistë të dalin dhe të gjobitin dhe ta heqin prej tregu mallin e falsifikuar.
“Të gjithë e dinë se ka produkte të shumta të falsifikuara në tregun e Kosovës, nuk është problemi im këtu, sepse kush dëshiron apo ka aq mundësi i blen të tilla, por kam dyshime se edhe këto që po shitën shumë shtrenjtë janë të falsifikuara, ndërsa shiten si origjinale. Ndërsa nëse prishet brenda ditëve, ai mall më nuk kthehet. Pra një qytetar i thjesht shumë të vështirë e ka që ta dijë dallimin në mes mallrave të falsifikuara dhe atyre origjinale dhe mund të bie viktimë e mashtrimeve. Kam dëgjuar se shumë njerëz kanë rënë pre e mashtrimeve sidomos me telefona mobil, ku e kanë blerë një telefon me çmim pothuaj sa ai origjinal, ndërsa ka qenë fals, i prodhuar në Kinë ”, thotë ai./tesheshi.com/
