Emigrantët meksikanë thuhej se mbanin të ulëta rrogat dhe zinin vendet e punës që mund të shkonin për amerikanët e ndershëm. Vendasit më të varfër supozohej se ishin ata që vuanin pasojat më të këqija. “Nuk mund të mos e marrim në konsideratë”, deklaronte presidenti. “Ne nuk mund të mos e vëmë re”. Shpejt pas kësaj, emigrantët u dërguan në shtëpi dhe nuk u lejuan të rikthehen.
E gjitha kjo ndodhi në fillim të viteve 1960. President ishte John F. Kennedy; meksikanët po merrnin pjesë në programin e quajtur “braceros”, që lejonte pothuajse gjysmë milioni njerëz në vit të kishin punë sezonale në fermat amerikane. Por, paralelet me të tashmen janë të qarta. Donald Trump ka shprehur po ashtu pakënaqësinë që emigrantët po u heqin nga duart amerikanëve punët e mira dhe ka premtuar të bëjë diçka për këtë (paralele tjetër: asnjëherë tjetër që prej Kenedit, Amerika nuk ka parë krehje presidenciale më të habitshme flokësh). Kështu që duket një moment i mirë për të bërë një vlerësim të ri të skemës “bracero” dhe trashëgimisë së saj.
Michael Clemens dhe Hannah Postel nga Qendra për Zhvillimin Global dhe Ethan Lewis nga kolegji i Dartmuthit kanë përdorur të dhënat e vendeve të punës në bujqësi në Amerikë dhe rrogat për këto vende, për të testuar nëse Kenedi kishte të drejtë. A bëri dhënia fund e skemës bracero në vitin 1964 që në fakt, të rriteshin rrogat apo të kishte më shumë punë për amerikanët në fusha?
Përgjigja është një jo e vendosur. Në shtetet ku fermerët vareshin rëndshëm nga puna e të huajve – në këtë grup hynin Kalifornia dhe Teksasi, amerikanët vendas gjenin pak më shumë punë në mesin e viteve 1960. Por rritja ishte e vogël dhe e përkohshme; brenda pak vitesh, nisi rënia afatgjatë në vendet e punës në bujqësi. Dhe trendi ishte pothuajse identik edhe në shtetet ku nuk kishte pasur fare braceros.
Në mënyrë të ngjashme, rrogat në ferma u rritën në shtetet ku kishte pasur shumë punonjës emigrantë, sikundër edhe në shtetet ku kishte pasur pak punonjës emigrantë dhe në ato ku nuk kishte pasur pothuajse fare. Dhënia fund e skemës braceros duket se nuk kishte ndikuar aspak tek punonjësit amerikanë.
Kjo mund të duket, ashtu e konsiderojnë në kohët e sotme, si ndërprerje e ligjeve të kërkesës dhe ofertës. Dhe autorët e studimit përjashtojnë dy shpjegime që duken të logjikshme përse ndryshimi ishte kaq pa ndikim.
Praktikisht, emigrantët meksikanë nuk u zëvendësuan me emigrantë të paligjshëm: rritja e numrit të këtyre të fundit nisi vetëm në vitet 1970. Ata nuk u zëvendësuan as nga emigrantë të paligjshëm nga ndonjë vend tjetër. Shpjegimi është se fermerët i ndërruan meksikanët me makineritë.
Disa punësime në ferma, si p.sh mbledhja e domateve mund të ishin automatizuar lehtësisht edhe në vitet 1960. Por, fundi i skemës bracero duket se përshpejtoi mekanizimin në fushat e domateve të Kalifornisë. Një gjë e ngjashme ndodhi edhe me fushat e pambukut dhe ato të kallam-sheqerit. Prodhime të tjera, si sallatat apo asparagët, ende kishin nevojë për mbledhje me dorë. Prodhimi i disa prej këtyre kulturave thjesht ra.
Këto ditë, Amerika ka një metodë shumë më të drejtpërdrejtë në rritjen e rrogave të punonjësve: ajo detyron fermerët t’u paguajnë atyre më shumë. Në Kaliforni, shtetin bujqësor më të rëndësishëm të Amerikës, politikanët kanë garantuar që punonjësit të paguhen ende me të paktën 15 dollarë në orë, deri në vitin 2023. Dhe Manuel Cunha, rritës qitrosh që është edhe president i Lidhjes së Fermerëve ankohet për reformat të tjera të kushtueshme siç janë pagesat e detyrueshme mbi orët e punës për ata njerëz që punojnë më shumë se tetë orë në ditë.
Në këmbim, thotë ai, fermerët janë duke mos kultivuar kultura që kërkojnë menaxhim të kujdesshëm, si kajsitë me kultura që mund të mblidhen nga makineritë. Pemët e bajameve po përhapen në të gjithë Kaliforninë. Në pranverë, fushat zbardhojnë nga lulet e tyre. Në shtator makineri të rënda shkundin kokrrat në tokë dhe i mbledhin ato.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
