Pas muajsh negociatash të tensionuara – përfshirë një takim veçanërisht të nxehtë në Zyrën Ovale midis Presidentit të Shteteve të Bashkuara Donald Trump dhe Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në shkurt – Uashingtoni dhe Kievi kanë finalizuar një marrëveshje të shumëpritur për mineralet.
Marrëveshja, e nënshkruar të mërkurën në Uashington, do t’u japë SHBA-ve akses preferencial në mineralet dhe burimet natyrore të Ukrainës. Në këmbim, SHBA-të do të ofrojnë ndihmë financiare dhe ushtarake për Ukrainën për të ndihmuar vendin të rindërtohet pas luftës.
Marrëveshja vjen në një kohë kritike, pasi SHBA-të kanë kërcënuar të braktisin përpjekjet e tyre të ndërmjetësimit për t’i dhënë fund konfliktit trevjeçar.
Trump, i cili e ka promovuar fuqishëm marrëveshjen, tha se ajo përfaqësonte “hakmarrje” për 350 miliardë dollarët që ai pretendon se Uashingtoni shpenzoi për të mbështetur përpjekjet e luftës në Ukrainë.
Nuk është e qartë se si Trump arriti në shifrën prej 350 miliardë dollarësh. Të dhënat zyrtare nga Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së tregojnë se shpenzimet totale për Ukrainën midis janarit 2022 dhe dhjetorit 2024 arritën në 182.8 miliardë dollarë.
Pavarësisht kësaj, në Kiev, kryeministri Denis Shmihal e përshëndeti marrëveshjen si “të mirë, të barabartë dhe të dobishme” për të dyja palët.
Çfarë përfshihet në marrëveshjen për mineralet?
Pak detaje janë publikuar rreth kushteve të sakta të marrëveshjes, e cila u nënshkrua të mërkurën nga Sekretari i Thesarit i SHBA-së, Scott Bessent, dhe Zëvendëskryeministrja ukrainase, Yulia Sviridenko.
Në një deklaratë pas nënshkrimit, Bessent tha se partneriteti ekonomik “historik” do t’i dërgonte një sinjal të qartë Rusisë se administrata Trump është e përkushtuar ndaj një procesi paqeje që i jep fund asaj që ai e quajti një “luftë mizore dhe të pakuptimtë”.
Sipas marrëveshjes, do të krijohet një Fond Riinvestimi Shtetet e Bashkuara-Ukrainë. Ky fond do të menaxhohet bashkërisht nga Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara në bazë të partneritetit të barabartë.
Ukraina do të ruajë pronësinë dhe kontrollin e plotë të burimeve të vendit dhe do të përcaktojë se cilat minerale mund të nxirren dhe ku.
Ministria ukrainase e Ekonomisë tha se SHBA-të do të kontribuonin në fond drejtpërdrejt ose përmes “ndihmës së re ushtarake”, dhe Kievi do të kontribuonte 50 përqind të të ardhurave nga shfrytëzimi i burimeve natyrore përmes licencave të reja në zonat kryesore të burimeve, naftë dhe gaz. Yulia Sviridenko sugjeroi në një postim në X se kjo mund të përfshijë sisteme të mbrojtjes ajrore për Ukrainën.
Deklarata ukrainase thoshte: “Marrëveshja përqendrohet në ndihmën e mëtejshme ushtarake amerikane, jo në ndihmën e kaluar”, që do të thotë se Ukraina nuk ka detyrime borxhi ndaj Uashingtonit – një pikë kyçe në negociatat e zgjatura midis dy palëve.
Deklarata shtoi se Ukraina pret që fitimet dhe të ardhurat e fondit të riinvestohen në Ukrainë gjatë dekadës së parë të tij.
Çfarë mineralesh ka Ukraina?
Sipas Ministrisë së Ekonomisë të Ukrainës, vendi zotëron depozita të 22 nga 34 mineralet e klasifikuara si kyçe nga BE-ja. Mineralet e saj kryesore përfshijnë metale të çmuara dhe jo-hekurore, ferroaliazhe dhe minerale të tilla si titaniumi, zirkoni, grafiti dhe litiumi.
Ukraina zotëron gjithashtu rezerva të elementëve të rrallë të tokës (REE), një grup prej 17 mineralesh metalike, duke përfshirë lantanin, ceriumin dhe neodimin, thelbësorë për aplikime të teknologjisë së lartë në elektronikë, mbrojtje, aviacion dhe energji të rinovueshme.
Sipas shërbimit të lajmeve të Kombeve të Bashkuara në gjuhën ruse, rezervat kryesore minerale të Ukrainës përbënin afërsisht pesë përqind të furnizimit global që nga viti 2022.
Ukraina përbën shtatë përqind të prodhimit global të titanit.
Rezervat e saj të litiumit janë kryesisht të pashfrytëzuara dhe konsiderohen si një nga më të mëdhatë në Evropë, me rreth 500,000 ton.
A është kjo një marrëveshje e mirë për Ukrainën?
Rosiland Jordan i Al Jazeera-s tha se marrëveshja mund të konsiderohet një “fitore diplomatike” për Ukrainën.
Kjo ndodh kryesisht sepse Trump fillimisht këmbënguli që Ukraina duhet të kthejë 350 miliardë dollarët që ai pretendon se administrata e paraardhësit të tij, Joe Biden, i ka shpenzuar për vendin që nga fillimi i luftës me Rusinë.
“Tani, [shlyerja e asaj shume] është diçka që ukrainasit nuk kanë dashur ta bëjnë dhe gjatë muajve të fundit ata kanë bërë presion për ta hequr atë nga marrëveshja”, komentoi Jordan nga Uashingtoni. “Pra, në një farë mënyre, mund të konsiderohet një fitore e rëndësishme për Ukrainën që kjo marrëveshje është, siç thonë disa, një marrëveshje e orientuar drejt së ardhmes, në vend që të shikojë prapa në të kaluarën dhe financimin e luftës së Ukrainës kundër Rusisë.”
Analistë të tjerë kanë vënë në dukje gjithashtu se, ndërsa negociatat filluan me dëshirën e SHBA-së për qasje në mineralet ukrainase, ato që atëherë kanë evoluar në një fond më të gjerë investimi për rindërtimin e Ukrainës.
“Duket se Ukraina ka kaluar nëpër disa negociata vërtet të vështira me administratën Trump”, shkroi Shelby Magid, zëvendësdrejtoreshë e Qendrës për Euroazinë në Këshillin Atlantik, një organizatë amerikane që merret me studime. “Propozimet e kaluara nga Uashingtoni thuhet se kërkonin që Shtetet e Bashkuara të merrnin pronësi të pjesshme ose të plotë të zonave të gjera të burimeve natyrore dhe infrastrukturës së Ukrainës… Tani Ukraina mban pronësinë e plotë të aseteve të saj dhe e ka shndërruar marrëveshjen në një fond të përbashkët investimi për rindërtimin e ardhshëm të vendit, ku vetëm ndihma e ardhshme – jo e kaluara – e SHBA-së për Ukrainën llogaritet si kontribut në fond.”
A përfshin marrëveshja garancitë e sigurisë së SHBA-së?
Jo. Megjithatë, nën presionin e SHBA-së për të bërë paqe me Rusinë, Presidenti Zelensky këmbënguli që Ukraina nuk do të hynte në bisedime paqeje derisa të merrte garanci sigurie kundër një lufte tjetër në të ardhmen.
Edhe pse marrëveshja SHBA-Ukrainë për mineralet nuk përfshin garanci të tilla, analistët thonë se ajo rihap derën për ndihmën ushtarake të Uashingtonit për Kievin.
“Nuk është një garanci sigurie”, tha Anatol Lieven, drejtor i programit të Euroazisë në Institutin Quincy për Qeverisje të Përgjegjshme. “Marrëveshja nuk thotë – dhe Trump nuk do ta ofronte kurrë – dërgimin e trupave amerikane për të mbrojtur Ukrainën, dhe Trump ka refuzuar të mbështesë propozimet evropiane për të dërguar trupa evropiane në Ukrainë. Por ajo që bën nëse zbatohet… siguron që SHBA-të do të mbeten të interesuara në Ukrainë”, i tha ai Al Jazeera-s.
Lieven tha se marrëveshja do të thotë se SHBA-të do të “ndiejnë se kanë interesa në Ukrainë”.
“Dhe ndërsa nuk është një garanci sigurie, sigurisht që duhet të jetë një pengesë për agresionin e ardhshëm rus, sepse do të thoshte që nëse rusët do të fillonin një luftë të re, SHBA-të me siguri do të vendosnin sanksione të ashpra dhe do t’i ofronin ndihmë ushtarake Ukrainës”, shtoi ai.
Cili është hapi tjetër?
Edhe pse Kabineti ukrainas e miratoi marrëveshjen, ajo ende duhet të ratifikohet nga Parlamenti.
Por më e rëndësishmja, tha Lieven, duhet të ketë paqe që marrëveshja të hyjë në fuqi.
“Kjo ka të bëjë me investimet private. Paratë që shkojnë në Ukrainë për të zhvilluar këto minerale do të jenë private. Nuk do të jenë para të qeverisë amerikane. Dhe sigurisht, kjo ngre pyetjen nëse investitorët privatë do të shohin realisht një motiv ekonomik për të investuar, veçanërisht duke pasur parasysh rreziqet që përfshihen aty”, tha ai.
“Pra, mendoj se kjo është më shumë një fitore diplomatike për Ukrainën. Nuk është domosdoshmërisht një fitore ekonomike për Ukrainën.” /tesheshi.com/
