Një artikull i botuar në revistën amerikane Foreign Affairs kritikon përdorimin amerikan të forcës ushtarake në ndërhyrjet në konfliktet e huaja.
Aty theksohet se varësia amerikane ndaj saj është një tendencë fatkeqe, e cila mund të frenojë ngritjen e Kinës në skenën ndërkombëtare.
Artikulli thekson se Shtetet e Bashkuara duket se janë rehatuar duke përdorur nivele më të mëdha të forcës jashtë vendit, gjë që nuk ishte rasti në periudhat e hershme të shtetësisë.
SHBA-ja nuk u përfshi shumë në konflikte jashtë kufijve të saj, ndërsa shumë nga konfliktet në të cilat mori pjesë kishin të bënin me mbrojtjen e kufijve, luftërat kufitare dhe zgjerimin drejt perëndimit.
Hyrja e SHBA-së në Luftën e Parë dhe të Dytë Botërore bëri që Uashingtoni të merrte një rol në udhëheqjen botërore dhe përfshirje më të madhe në çështjet ndërkombëtare, sipas autorëve të artikullit, Monica Duffy Toft, profesoreshë e politikës ndërkombëtare dhe drejtoreshë e Qendrës për Studime Strategjike në Fletcher School of Law and Diplomacy (Fletcher School of Laë and Diplomacy), dhe Sidita Kushi, asistente profesoreshë e shkencave politike në Bridgewater State University.
Ndërhyrjet “katastrofike” në Afganistan, Irak dhe Libi
Pas Luftës së Ftohtë, dhe veçanërisht pas sulmeve të 11 shtatorit 2001, përqindja e konflikteve të armatosura në të cilat u përfshinë SHBA-të që u iniciuan nga kundërshtarët amerikanë u ul në mënyrë dramatike.
SHBA është tani në një periudhë ku kundërshtarët e saj nuk po e provokojnë më atë ushtarakisht aq shpesh sa në të kaluarën, por Uashingtoni është ende duke ndërhyrë, duke përdorur forcën ushtarake më shumë se kurrë më parë.
Sipas autorit të artikullit, kjo është një prirje “fatkeqe” dhe dëshmi për këtë janë ndërhyrjet “katastrofike” ushtarake amerikane në Afganistan, Irak dhe Libi.
Përdorimi i shpeshtë dhe i tepruar i forcës minon gjithashtu legjitimitetin e SHBA-së në botë.
Ndërsa trupi diplomatik amerikan dhe ndikimi jashtë vendit po tkurren, vetëm prania ushtarake amerikane po rritet.
Sondazhet e opinionit publik global tregojnë se më shumë se gjysma e popullsisë së botës tani e percepton SHBA-në si një “kërcënim”.
Megjithatë, kjo mund të ndryshojë në të ardhmen e afërt.
Ndërsa Kina bëhet një fuqi më me ndikim dhe më efektive, SHBA-ja ka më shumë gjasa të përmbahet nga ndërhyrja e huaj, pasi mund të përfundojë në një përballje me një superfuqi tjetër.
Tre kushte themelore për përdorimin “legjitim” të forcës
Në fund të fundit, kjo mund të inkurajojë politikëbërësit amerikanë që të ndjekin iniciativa diplomatike dhe ekonomike që mund të forcojnë fuqinë e butë të Uashingtonit dhe besueshmërinë e tij globale.
Për të vendosur përdorimin e fuqisë amerikane në kontekstin e duhur, është e dobishme të merren parasysh rrethanat që do t’i jepnin asaj legjitimitet, thonë autorët.
Në të drejtën ndërkombëtare bashkëkohore, përdorimi “legjitim” i forcës duhet të plotësojë tre kushte themelore.
Së pari, forca mund të përdoret vetëm për vetëmbrojtje ose për të mbrojtur një palë “të pafajshme”.
Së dyti, që përgjigja duhet të jetë në të njëjtën masë sa herë që është e mundur.
Kushti i tretë është që përdorimi i forcës të jetë i përshtatshëm për atë që është tentuar ose kryer dhe zbatohet vetëm në masën e nevojshme për të rivendosur paqen.
Në artikull thuhet se sondazhi, i kryer nga Qendra Kërkimore Peë midis 2013 dhe 2018, tregoi se statusi i SHBA-së ka rënë ndjeshëm.
Në vitin 2013, 25 për qind e jo-amerikanëve e konsideronin fuqinë dhe ndikimin e SHBA-së një kërcënim të madh, dhe pesë vjet më vonë, kjo përqindje u rrit në 45 për qind.
Autoret e artikullit më së shumti ia atribuojnë këtë ndryshim faktit që Donald Trump mori detyrën e Presidentit të SHBA-së në vitin 2016, duke pasuar Barack Obamën.
11 Shtatori dhe tendenca për çnjerëzim të kundërshtarëve
Natyrisht, mospërfillja e normave ndërkombëtare dhe angazhimet e Trump ndaj aleatëve të SHBA-së, anulimi i marrëveshjes bërthamore me Iranin, tërheqja nga Marrëveshja e Parisit për Klimën dhe shpërthimet agresive kundër vendeve të tjera në mediat sociale sigurisht që i ushqyen këto perceptime negative për vendin e tij.
Por kjo nuk është e gjithë historia.
Ka disa faktorë të tjerë që shpjegojnë pse Amerika është më e prirur për të kryer ndërhyrje ushtarake dhe pse perceptimet globale të fuqisë amerikane kanë ndryshuar si rezultat.
Sipas shkrimit, arsyeja e parë për këtë, e cila mund të quhet “efekti i 11 shtatorit”, është tendenca për të dehumanizuar kundërshtarin.
Ndoshta ky zakon për t’i parë kundërshtarët si thelbësisht të ndryshëm nga qeniet e tjera njerëzore ose joracionalë, ndihmon në shpjegimin e përdorimit më të dobët të mjeteve diplomatike dhe ekonomike nga Amerika në fushën e politikës së jashtme, e cila mbështetet kryesisht në forcën, siç vëren artikulli.
Një shpjegim tjetër mund të jetë “inercia e një bote unipolare”, siç e përshkruan artikulli.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe Traktatit të Varshavës në vitin 1991, komentatorët dhe analistët përshëndetën agimin e hegjemonisë së pashembullt amerikane.
Sipas profesorëve, ky karakterizim është i gabuar sepse unipolariteti i vërtetë nënkupton aftësinë e një vendi për të mposhtur një grup vendesh të tjera në sistem pa ndihmë.
Përqendrohuni te diplomacia për vitet në vijim
SHBA-të nuk e kishin atë fuqi, prandaj shpërndarja e drejtpërdrejtë e pushtetit pas Luftës së Ftohtë përshkruhet më saktë si multipolare.
Autorët besojnë se SHBA-ja duhet të jetë e kujdesshme duke pasur parasysh rritjen e fuqisë ushtarake dhe ekonomike të Kinës dhe zgjerimin e pranisë së saj në skenën ndërkombëtare.
Ata theksojnë se mund të jetë një aluzion i kthimit të Uashingtonit në traditën amerikane të menaxhimit diplomatik dhe ekonomik si opsioni i parë dhe forca e armatosur si opsioni i fundit.
Mënyra më e mirë që SHBA të përfitojë nga mungesa në rritje e legjitimitetit të Kinës është krijimi i aleancave të forta në rajon.
Për më tepër, prania e një Kine të fortë do të kufizonte rreziqet ndaj të cilave Amerika mund të ekspozohej në skenën ndërkombëtare dhe në këtë mënyrë të shmangte vetëshkatërrimin.
Autoret, në përfundim, këshilluan Uashingtonin që të rishqyrtojë përdorimin e forcës jashtë vendit dhe të ripërqendrohet në diplomacinë në vitet në vijim. /tesheshi.com/
