Gjysmë shekulli më vonë, Kili do të përpiqet edhe një herë të zbulojë misterin e vdekjes, në vitin 1973, të poetit nobelist Pablo Neruda, i cili mund të jetë helmuar, pak ditë pas grushtit të shtetit të Augusto Pinochet.
Gjykata e Apelit të Santiagos urdhëroi rihapjen e dosjes “për të kryer siç duhet procedurat” e kërkuara nga paditësit, të cilat “mund të zbardhin faktet”, sipas vendimit të saj.
Rifillimin e hetimeve e kanw kërkuar të afërmit e poetit, mes të cilëve edhe një nga nipat e tij, si dhe Partia Komuniste, anëtar i së cilës ishte Neruda.
Vendimi i Gjykatës së Apelit anulon urdhrin e gjyqtares Paola Plasa për mbylljen e hetimeve për shkaqet e vdekjes së poetit, i cili u nderua me Çmimin Nobel për Letërsinë në vitin 1971.
Pablo Neruda vdiq më 23 shtator 1973, dymbëdhjetë ditë pas grushtit të shtetit të gjeneralit Pinochet dhe rrëzimit të presidentit socialist të Kilit, Salvador Allende, një mik i ngushtë i poetit. Rasti i vrasjes së tij u shfaq në vitin 2011, pas zbulimeve të bëra nga Manuel Araya, i cili në atë kohë ishte një anëtar i ri i Partisë Komuniste dhe punonte si ndihmës dhe udhërrëfyes i autorit. Sipas kësaj teorie, Neruda vdiq pasi mori një injeksion në prag të nisjes së tij për në Meksikë, ku synonte të mërgohej për të organizuar rezistencën ndaj regjimit të Pinochetit.
Deri atëherë, versioni zyrtar thoshte se poeti vdiq nga kanceri i prostatës.
Në vitin 2017, ekspertët ndërkombëtarë hodhën poshtë njëzëri versionin zyrtar të regjimit diktatorial. Por ata as nuk e konfirmuan dhe as e përjashtuan mundësinë që ai të ishte helmuar qëllimisht me ndonjë toksinë apo baktere kur iu bë injeksioni i “dyshuar”.
Ndër masat e reja të urdhëruara nga gjykata është një “ekspertizë për të shqyrtuar dhe interpretuar rezultatet” në të cilën erdhën ekspertët kur analizuan mostrat nga trupi i poetit pasi ai u zhvarros. Një grup ekspertësh vendas dhe të huaj morrën përsipër të arrinin një përfundim përfundimtar në vitin 2023. Kështu ata analizuan rezultatet e analizave të kryera pasi Neruda u zhvarros, në prill 2013, aty ku prehej që nga viti 1992, në Isla Negra, 120 kilometra në perëndim të Santiagos. Konkluzionet e tyre iu dorëzuan gjyqtares Paola Plasa. Dy anëtarë të komitetit, nga Universiteti McMaster i Kanadasë, Hendrick dhe Debbie Poinard, siguruan se nuk mund të arrinin në përfundimin nëse vdekja e Nerudës ishte për shkak të helmimit apo jo. Dy studiuesit shpjeguan se ata morën ADN-në e Nerudës nga një dhëmb, por, për shkak të dekompozimit të trupit, ata ishin në gjendje të rindërtonin vetëm një të tretën e bakterit botulinum (clostridium botulinum). Duke folur për AFP, megjithatë, ata thanë se ishte e mundur të kryhej rindërtimi, pa një gërmim të ri. “Ka material të mjaftueshëm me atë që kemi në laborator. Na duhet vetëm pëlqimi i gjykatës”, thanë ata.
Gjykata e Apelit kërkoi gjithashtu një “analizë të re të certifikatës së vdekjes të nënshkruar nga Dr. Vargas Salazar, ku thuhet se Neruda vdiq nga metastaza e kancerit të prostatës. Për të dëshmuar janë thirrur edhe dëshmitarë të rinj dhe një ekspert i bakterit clostridium botulinum.
Sipas shifrave zyrtare, rreth 3,200 njerëz u vranë gjatë diktaturës Pinochet dhe 38,000 të tjerë u torturuan.
Ekspertët do të paraqesin përfundimet e tyre në gjykatë më 7 mars. /tesheshi.com/
