Nga Rafik Khoury
Për gati 100 vite, kurdët vazhdojnë të jenë të mbërthyer përgjithmonë në foltoren gjeopolitike, duke qenë një nga viktimat e luftës që ka përcaktuar kryesisht kufijtë e shteteve moderne në Lindjen e Mesme, sipas Dr. Ëilliam B. Quandt, një nga ekspertët kryesorë të Amerikës në Lindjen e Mesme.
Para Luftës së Parë Botërore, kurdët, ashtu si kombet e tjera të rajonit, ishin “subjekte të shtetit osman”, ku vetëm zona e Jebel Lubnan (Mali i Libanit) kishte njëfarë autonomie të ushtruar përmes një këshilli qeverisës të përbërë nga bashkësi fetare vendase.
Pas rënies së shtetit osman, Traktati i Versajës zyrtarisht u dha popujve të Lindjes së Mesme të drejtën e vetëvendosjes, por kufijtë u vendosën sipas Marrëveshjes Sykes-Picot.
Viktimat e para të marrëveshjes ishin arabët, të cilët u mashtruan pasi Britania u premtoi atyre krijimin e një mbretërie të madhe arabe deri në Mesdhe, të sunduar nga sherifi mekas dhe djemtë e tij. Lindja e Mesme u nda në zona koloniale midis Britanisë dhe Francës, dhe Britania po përgatiste terrenin për krijimin e një shteti hebre.
Viktimat e tjera të marrëveshjes janë kurdët sepse Marrëveshja e Sevresit hoqi të drejtën e tyre për vetëvendosje në vitin 1920. Kjo u bë për një numër arsyesh, përfshirë frikën e fuqive koloniale për krijimin e një shteti të madh kurd në territoret e Turqisë, Sirisë, Irakut dhe Iranit të formuara tashmë, e fuqitë koloniale menduan se kjo do të dëmtonte interesat e tyre, veçanërisht pasi ata prisnin që nafta të gjendej në ato zona.
Pasi u ndaluan të formojnë një shtet-komb, kurdët u përballën me një problem tjetër: të jetosh si komb pakicë nën regjime totalitare që nuk e njohin kulturën, gjuhën dhe veçoritë e tjera të tyre. Ataturku madje i ndaloi ata të quheshin kurdë, duke zgjedhur t’i quajë malësorë turq. Në kohën e Turgut Ozal nuk lejohej që të përdorin gjuhën e tyre në publik. Dhe vetëm Erdogan u ka ofruar shumë të drejta.
Nën regjimin e Shahut në Iran, ata jetuan, si arabë ahvaz, si qytetarë të klasit të dytë, dhe regjimi Khomeini vazhdoi t’i shtypë dhe ndalojë ata nga partitë e tyre politike me pretekstin e luftës kundër terrorizmit.
Në Siri dhe Irak, gjatë periudhës së demokracisë, kurdët luajtën një rol të rëndësishëm në jetën politike, dhe disa prej tyre ishin kryeministra të atyre vendeve, dhe rregullisht disa prej tyre mbanin poste ministrore, por me ardhjen e Partisë Baath në pushtet në këto dy vende, situata ndryshoi dhe kurdët u përndoqën.
Baathistët donin t’i arabizonin kurdët, e kur nuk patën sukses, vijuan me persekutimin dhe shtypjen e tyre.
Ata u ekspozuan me represion në të katër vendet në të cilat jetonin, ku reaksion patën rritje të ndjenjës së kombësisë dhe vetëdijes kombëtare.
Shumë herë kurdët u përdorën në luftëra, pastaj u refuzuan nga aleatët e tyre. Kështu, në Luftën e Dytë Botërore, sovjetikët ndihmuan kurdët të formonin shtetin e tyre komb në territorin e Iranit, të quajtur Republika e Mahabad, por më vonë ndihmuan në shfuqizimin e tyre për një interes më të madh me fuqitë e tjera botërore.
Gjatë luftës Iran-Irak, Teherani ndihmoi kryengritjen kurde në Irak, por pas një takimi midis Saddam Huseinit dhe Shahut të Iranit në 1975 në Algjeri dhe një marrëveshje për ndarjen e territorit të diskutueshëm, Shahu i la kurdët në humbje.
Hafez Asad strehoi Abdullah Oçalanin dhe luftëtarët e tij dhe i lejoi ata të kryejnë sulme terroriste në Turqi nga Siria, por kur Sulejman Demirel kërcënoi me një pushtim ushtarak të Sirisë, Asadi dëboi Oçalanin, i cili më vonë u arrestua dhe u dënua në Turqi. Kjo ngjarje çoi në Marrëveshjen e Adanës midis Sirisë dhe Turqisë, e cila është një marrëveshje që rusët po kërkojnë dhe po aplikojnë për të këto ditë.
Shtetet e Bashkuara ndihmuan kurdët në Irak për të krijuar një zonë autonome, dhe ata ndihmuan forcat kurde në Siri për të luftuar ISIS-in, por tani u ka kthyer shpinën duke iu shtyrë në krahët e Asadit dhe rusëve.
Lojërat politike dhe ushtarake në Siri janë shumë të ndërlikuara. Duke tërhequr forcat e tij dhe duke i lejuar Turqisë të kryejë operacione, Trump i ka bërë një favor regjimit iranian, Rusisë dhe Asadit. Gabimi strategjik i Trump nuk mund të korrigjohet më dhe tani Siria e ka Vladimir Putinin si fjalë kryesore. /tesheshi.com/
