Ndjekja e rrjedhës së marrëdhënieve turko-izraelite zbulon një dinamikë të karakterizuar nga ulje-ngritje të vazhdueshme. Në samitin e Davos-it në vitin 2009, pas protestës së famshme të presidentit Recep Tayyip Erdogan, kur ai kërkoi “vetëm një minutë më shumë”, marrëdhëniet u ndërprenë plotësisht.
Me projektin “Marrëveshjet e Abrahamit”, i cili u lançua nga presidenti amerikan Donald Trump në vitin 2020 si një nismë për të pajtuar Izraelin me vendet e rajonit, marrëdhëniet turko-izraelite filluan të përmirësohen.
Megjithatë, me nisjen e sulmeve të pashpirta izraelite në Gaza, të cilat Turqia i përshkron si gjenocid, marrëdhëniet u ndërprenë përsëri dhe ambasadorët u tërhoqën nga njëri-tjetri. Turqia është bërë një nga vendet që ka reaguar më ashpër kundër Izraelit në të gjitha nivelet politike dhe globale.
Pse është rritur kundërshtimi ndaj Turqisë?
Pasi Turqia qëndroi në krah të popullit të Gazës dhe kritikoi ashpër Izraelin, politikanët shkëmbyen deklarata kritike. Në Izrael, ministrat dhe kryeministri bënë deklarata kundër Erdoganit dhe Turqisë dhe Turqia u përgjigj në të njëjtën mënyrë.
Megjithatë, tensionet reale u ngritën pas përmbysjes së presidentit sirian Bashar al-Assad më 8 dhjetor 2024. Kur u bë e qartë se Turqia qëndronte pas mbështetjes së saj për opozitën siriane, Izraeli ndërmori nisma të ndryshme për të parandaluar ndikimin e saj.
Izraeli ka rënë dakord me Shtetet e Bashkuara që Njësitë e Mbrojtjes së Popullit Kurd (YPG) nuk do të çarmatosen. Ai u përpoq të nxiste pakicat druze, alavite dhe kurde për të ushtruar presion mbi qeverinë në Damask.
Izraeli bombardoi drejtpërdrejt objektivat ushtarake në Siri dhe kreu operacione ushtarake që synonin parandalimin e Turqisë nga krijimi i bazave ushtarake, ndërtimi i sistemeve të mbrojtjes ajrore dhe thellimi i ndikimit të saj në Siri. Ai tha se këto operacione janë një paralajmërim për Turqinë, që do të thotë se Izraeli e konsideron Turqinë një kërcënim të sigurisë dhe një armik.
Si iu përgjigj Turqia qëndrimit agresiv të Izraelit?
Turqia iu përgjigj qëndrimeve agresive dhe provokuese të Izraelit në të njëjtën mënyrë në të gjitha nivelet. Ajo bëri përpjekje për të inkurajuar vendet islamike për të vendosur embargo dhe sanksione ndaj Izraelit, por kjo nuk ndodhi.
Në Turqi u kryen operacione të rënda sigurie kundër agjentëve izraelitë dhe u arrestuan një numër i madh personash. Marrëdhëniet tregtare me Izraelin janë ndërprerë, çdo import dhe eksport i mallrave është i ndaluar.
Turqia ka ofruar mbështetje të drejtpërdrejtë për Qeverinë e Re siriane në parandalimin e shpërthimit të trazirave të brendshme në Siri. Ushtria turke ka filluar krijimin e bazave ushtarake në Siri dhe ka kryer disa operacione të përbashkëta në terren me ushtrinë siriane.
Shërbimi Informativ Kombëtar i Turqisë (MIT) ka iniciuar bashkëpunimin me Shërbimin Informativ Sirian në fushat e mbështetjes logjistike, shkëmbimit të informacionit dhe trajnimit. Biznesmenët turq janë përfshirë aktivisht në forcimin e ekonomisë siriane.
Negociatat me Shtetet e Bashkuara të Amerikës për të ndaluar agresionin izraelit janë ende në vazhdim.
A do të heqë dorë Turqia nga ngritja e bazave ushtarake në Siri?
Bashkëpunimi midis Turqisë dhe qeverisë së re siriane, i cili më parë kishte ndodhur jozyrtarisht, u zyrtarizua pasi Ahmad al-Sharaa mori detyrën si president i përkohshëm.
Marrëveshja për bashkëpunim në fushën e mbrojtjes është hapi më i rëndësishëm i këtij bashkëpunimi dhe zyrtarë ushtarakë nga të dyja vendet mbajnë takime të rregullta në këtë drejtim.
Detaje të tilla si shtrirja e forcave ushtarake turke që do të vendosen në Siri, vendndodhjet e sistemeve të mbrojtjes ajrore, vendndodhjen e bazave ushtarake dhe shtrirjen e ndihmës ushtarake që do të ofrohet po diskutohen.
Duke qenë se Turqia e konsideron okupimin izraelit të territorit sirian një kërcënim, ajo dëshiron të ndalojë Izraelin në kufijtë sirian. Prandaj, braktisja e këtyre aktiviteteve nuk është një opsion, veçanërisht pasi kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu nuk mori mbështetjen e nevojshme nga Trump gjatë vizitës së tij të fundit në Shtetet e Bashkuara. Siria do të përshpejtojë aktivitetet dhe do të krijohen baza ushtarake.
A mundet Izraeli të bombardojë bazat ushtarake që do të krijojë Turqia?
Izraeli kryen sulme të vazhdueshme që synojnë dobësimin e infrastrukturës ushtarake të qeverisë siriane, e cila është në pozitë të dobët, por këto sulme nuk janë kryer kurrë në veri të Sirisë, ku janë dislokuar ushtarë turq.
Edhe pse Izraeli pretendon se do të ndërhyjë nëse Turqia krijon baza ushtarake, nuk është aq e thjeshtë. Izraeli nuk mund të hyjë në konflikt me Turqinë vetëm me forcat e veta ushtarake pa mbështetjen ushtarake të Shteteve të Bashkuara.
Turqia do t’i përgjigjet drejtpërdrejt çdo sulmi ndaj objektivave të saj ushtarake. Gjithashtu, duke qenë se është anëtare e NATO-s, kjo aleancë mund të bëhet një nga palët në këtë konflikt sipas Nenit 5 të Statutit të saj.
Izraeli nuk mund të rrezikojë të hyjë në një konflikt të drejtpërdrejtë me Turqinë kundër vullnetit të NATO-s dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Megjithatë, të dy vendet mund të hyjnë në një luftë rrënimi përmes një lufte proxy, me Izraelin që do të mbajë kontrollin e njësive të PKK/YPG-së për t’i përdorur për këtë qëllim. Kjo është arsyeja pse Turqia këmbëngul që YPG të heqë armët.
Cila është marrëdhënia e fuqisë ushtarake midis Izraelit dhe Turqisë?
Fuqia ushtarake e Turqisë është në mënyrë të pakrahasueshme më e lartë se ajo e Izraelit. Në renditjen e ushtrive më të forta në botë, ushtria turke renditet e teta, ndërsa Izraeli në vendin e pesëmbëdhjetë.
Turqia ka ushtrinë e dytë më të fortë në NATO pas Shteteve të Bashkuara. Kohët e fundit, Turqia është bërë lider global në fushën e dronëve duke kaluar Izraelin.
Në industrinë e mbrojtjes, Turqia plotëson 80 për qind të nevojave të saj, ndërsa Izraeli është plotësisht i varur nga Shtetet e Bashkuara.
Gjithashtu, Turqia kryeson qartë në burimet njerëzore dhe ekonominë.
Çfarë do të ndodhë në të ardhmen?
Izraeli dëshiron të vazhdojë sulmet e tij me qëllim të destabilizimit të Sirisë. Turqia, si një aleat i fortë, do të mbështesë rindërtimin dhe zhvillimin e Sirisë, kështu që tensioni mes dy vendeve ka të ngjarë të vazhdojë në territorin sirian për momentin.
Izraeli – duke luftuar në katër fronte dhe duke u përballur me një varfërim të burimeve njerëzore, një tkurrje prej 20 për qind të ekonomisë dhe një kosto lufte të parashikuar prej 400 miliardë dollarësh – nuk do të jetë në gjendje ta vazhdojë këtë situatë për shumë më gjatë.
Duke pasur parasysh përkeqësimin e ekuilibrit ekonomik global, nuk ka gjasa që Shtetet e Bashkuara të vazhdojnë të financojnë një luftë izraelite në një shkallë të gjerë.
Meqenëse Netanyahu është një politikan, mbijetesa e të cilit varet nga lufta, rënia e tij nga pushteti do të çojë në tërheqjen e Izraelit nga zonat e luftës dhe në konflikt.
Turqia, me ekonominë e saj më të fortë, mjedisin pa terrorizëm dhe strukturën e qëndrueshme, mund ta përballojë këtë situatë për një periudhë të gjatë.
Izraeli ndoshta, ndoshta nën ndikimin e SHBA-së, do të duhet të ndalojë së sulmuari një shtet të pavarur sirian, ndërsa Turqia do të forcojë praninë e saj në Siri duke krijuar baza ushtarake atje. /tesheshi.com/
