Nga Mensur Krasniqi
Gruevski dhe sëra e tij e kanë demonizuar aq shumë çështjen e dygjuhësisë në Maqedoni, a thua se vërtet këtij shteti do i vjen fundi nga kjo. Por e kaluara, jo dhe aq e largët, tregon se kjo, pra dygjuhësia ka qenë diçka e zakonshme. Si dëshmi për këtë, tesheshi.com ka siguruar një dokument të kadastrës së Shkupit, që daton nga viti 1955, kur Maqedonia ishte pjesë e Jugosllavisë socialiste, e që quhej Republika Popullore e Maqedonisë.
Në këtë dokument nga ana e majtë shkruhej maqedonisht, nga ana e djathtë shqip.
Publikimi i këtij dokumenti vjen si rrjedhojë e situatës së tensionuar politike në Maqedoni, ku si shkas për mosformimin e qeverisë së re me BDI-në, partia VMRO-DPMNE gjeti “dygjuhësinë”. Sipas saj, nuk është e pranueshme dygjuhësia në tërë territorin e Maqedonisë, por vetëm si gjuhë e pakicës, sepse ky shtet siç thonë ata, është maqedonas. Nga ana tjetër kemi një parti maqedonase me qëndrime më liberale, LSDM-në si parti e dytë fituese e zgjedhjeve e cila ka pranuar Platformën e përbashkët të shqiptarëve, pjesë e së cilës është “gjuha shqipe zyrtare”, vetëm të formohet qeveria e re. Kjo ka bërë që të vijojnë protesta të njëpasnjëshme të simpatizantëve të VMRO-së, kundër LSDM-së dhe “gjuhës shqipe”.
Lidhur me dokumentin në fjalë, tesheshi.com ka marrë deklaratë nga gjuhëtari i njohur shkupjan, ish-profesori universitar, Avzi Mustafa. Ai vërtetoi se që nga viti 1946 shqiptarët të cilët llogariteshin si pakicë në Maqedoni (ish-Jugosllavi) kanë pasur të drejtën e përdorimit të gjuhës amtare nëpër shkolla dhe administrata.
“Menjëherë pas Luftës Dytë Botërore erdh një sistem i ri ku do të ndërtohet mbi bazat e Bashkim Vllaznimit dhe barabarësisë. Kjo ndodhi menjëherë me aprovimin e kushtetutës së vitit 1946 duke u bazuar në parimet e Asnomit, ku thuhej se çdo komb dhe pakicë nacionale mund ta përdor gjuhën amtare në shkolla dhe administratë. Kështu në njëfarë mënyre meqëse nuk kishte shqiptarë të punësuar në administratë, dhe administrata ishte e shkruar në gjuhën serbo-kroate të mbretërisë Jugosllave, andaj shqiptarët gjuhën amtare e përdornin vetëm në rrethin familjar dhe organizimin e shkollave. Të gjitha dokumentet, gjegjësisht dokumetacioni pedagogjik jepej në gjuhën amtare, përveç librit amzë. Kjo vazhdoi deri në vitin 1948. Pas vitit 1948, përveç materialit pedagogjik, edhe dokumentet tjera, posaçërisht dokumentet finale, si kadastari, diplomat etj, jepenin në dy gjuhë deri në vitin 1966”, deklaroi për portalin tesheshi, profesori universitar, Avzi Mustafa.
Ashtu siç shpjegon gjuhëtari, Avzi Mustafa, ndonëse me ligj u bë e obligueshme që filloristët nga klasa e 5-8 të mësojnë edhe një gjuhë të pakicave si fakultative, maqedonasit asnjëherë nuk zgjidhnin gjuhën shqipe.
“Pastaj vjen një periudhë tjetër interesante ku pas vitit 1966 riaktivizohet çështja e përdorimit të gjuhëve të pakicave në Jugosllavinë socialiste. Pra, kemi sjelljen e programeve mësimore ku gjuhët e pakicave të mësohet si lëndë fakultative prej klasës 5 deri në klasën e 8 nga shumica. Mirëpo si sot e kësaj dite maqedonasit nuk e përkrahnin gjuhën shqipe, ato përcaktoheshin vetëm për gjuhën serbo-kroate. Kjo kështu vazhdoi deri me sjelljen e kushtetutës së vitit 1974, ku me këtë kushtetutë u bë gjuhë zyrtare edhe gjuha shqipe, përkrah gjuhës sllave. Në këtë periudhë kemi pasur një përdorim më të gjërë të gjuhës amtare në Maqedoni”, shtoi Mustafa.
Me të filluar demonstratat e studentëve në Kosovë në vitin 1981, sipas Mustafës, shqiptarët dhe gjuha shqipe shikoheshin si armiq, duke u shtuar disa izma të ndryshme si: separatisë, irredentistë etj. Ndërsa sapo shkatërrohej Jugosllavia, dhe Maqedonia ofrohej në pavarësimin e saj, që nga 1981 deri 1986 u soll ligj që shqiptarët nëpër shkolla të flasin vetëm në gjuhën e shtetit dhe administrata të funksionojë vetëm në gjuhën e shtetit.
“Pas rrënimit të sistemit monist dhe sjelljes së kushtetutës së parë pas pavarësimit të Maqedonisë nuk kishte asgjë në përparimin e gjuhës shqipe, sidomos në sferën e administratës ku çdo gjë jepej në gjuhën maqedonase”, përfundoi gjuhëtari Mustafa.
Po edhe pas konfliktit të vitit 2001 në Maqedoni, ku shqiptarët luftuan për të drejtat e tyre, dhe u nënshkrua Marrëveshja e Ohrit, si shenjë paqe dhe kompromisi ndërmjet politikanëve shqiptarë dhe maqedonas, gjuha shqipe ngeli e përbuzur me ligj.
Ja si thotë neni 7 i kushtetutës së Maqedonisë mbi përdorimin e gjuhës shqipe:
Në tërë territorin e Republikës së Maqedonisë dhe në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare gjuhë zyrtare është gjuha maqedonase dhe shkrimi i saj qirilik. Gjuhë tjetër të cilën e flasin së paku 20% e shtetasve, gjithashtu, është gjuhë zyrtare dhe shkrimi i saj, siç është përcaktuar me këtë nen. Dokumentet personale të shtetasve të cilët flasin gjuhë zyrtare të ndryshme nga gjuha maqedonase, lëshohen në gjuhën maqedonase dhe shkrimin e saj, si dhe në atë gjuhë dhe shkrimin e saj në pajtim me ligjin. Cilido shtetas i cili jeton në njësinë e vetadministrimit lokal në të cilën së paku 20% e shtetasve flasin gjuhë zyrtare tjetër nga gjuha maqedonase, në komunikim me njësitë rajonale të ministrive, mund të përdor cilëndo nga gjuhët zyrtare dhe shkrimin e saj. Njësitë rajonale kompetente për ato njësi të vetadministrimit lokal përgjigjen në gjuhën maqedonase dhe shkrimin e saj cirilik, si dhe në gjuhën zyrtare dhe shkrimin të cilin e përdor shtetasi. Çdo shtetas në komunikim me ministritë mund të përdor një nga gjuhët zyrtare dhe shkrimin e saj, ndërsa ministritë përgjigjen në gjuhën maqedonase dhe shkrimin e saj cirilik, si dhe në gjuhën zyrtare dhe shkrimin të cilin e përdor shtetasi.
Nëse referohemi në bazë të Kushtetutës, gjuha shqipe nuk është gjuhë zyrtare thuajse në tërrë Maqedoninë, meqë shqiptarët mbi 20 përqind janë të përfaqësuar vetëm në 5-6 qytete.
Pra, në atë komunë ku shqiptarët nuk janë të përfaqësuar me më shumë se 20 përqind nuk kanë të drejtën e përdorimit të gjuhës shqipe, dhe gjitha shërbimet e tyre administrative janë të detyruar ti nxjerrin në gjuhën maqedonase. /tesheshi.com/
