Kur raketat iraniane filluan të binin mbi Izrael, banorët nxituan për t’u strehuar. Sirenat ulërinin në të gjithë vendin ndërsa njerëzit vraponin për strehimore.
Por për disa qytetarë palestinezë të Izraelit, gati dy milionë njerëz, ose rreth 21 përqind e popullsisë, dyert u mbyllën, jo nga forca e shpërthimeve dhe jo nga armiku, por nga fqinjët dhe bashkëqytetarët.
Kryesisht duke jetuar në qytete, qyteza dhe fshatra brenda kufijve të njohur ndërkombëtarisht të Izraelit, në fakt e gjitha tokë palestineze e pushtuar dhunshëm, shumë qytetarë palestinezë të Izraelit nuk kanë pasur qasje në infrastrukturën shpëtimtare gjatë netëve më të këqija të konfliktit Iran-Izrael deri më tani.
Samar al-Rashed, një 29-vjeçare që jeton në një kompleks banesash kryesisht hebraike pranë Acre, u godit nga ky realitet të premten në mbrëmje. Ajo ishte në shtëpi me vajzën e saj pesëvjeçare, Jihan. Ndërsa sirenat përshkuan ajrin, duke paralajmëruar për raketa, ajo kapi vajzën e saj dhe nxitoi për në strehën e ndërtesës.
“Nuk pata kohë të paketoja asgjë,” kujtoi ajo.
Nëna e panikuar u përpoq ta qetësonte frikën e vajzës së saj, duke e inkurajuar butësisht dhe në heshtje në arabisht që të ndiqte hapat e saj drejt strehës, ndërsa fqinjët e tjerë zbrisnin shkallët.
Por në derën e strehës, tha ajo, një fqinj izraelit, i cili e dëgjoi të fliste në arabisht, bllokoi hyrjen e tyre -dhe ua mbylli derën në fytyrë.
“Mbeta e shtangur,” tha ajo.
“Unë flas rrjedhshëm hebraisht. U përpoqa ta shpjegoja. Por ai më shikoi me përbuzje dhe tha vetëm: ‘Jo për ty.'”
Në atë moment, tha Samar, u zbuluan çarjet e thella në shoqërinë izraelite. Duke u kthyer në apartamentin e saj dhe duke parë raketat që ndriçonin qiellin dhe herë pas here godisnin tokën, ajo u tmerrua, si nga pamja ashtu edhe nga fqinjët e saj.
Një histori përjashtimi
Qytetarët palestinezë të Izraelit janë përballur prej kohësh me diskriminim sistemik – në strehim, arsim, punësim dhe shërbime qeveritare. Pavarësisht shtetësisë izraelite, ata shpesh trajtohen si qytetarë të dorës të dytë dhe besnikëria e tyre shpesh vihet në dyshim në diskursin publik.
Sipas Adalah – Qendrës Ligjore për të Drejtat e Pakicave Arabe në Izrael, më shumë se 65 ligje diskriminojnë drejtpërdrejt ose tërthorazi qytetarët palestinezë. Ligji i Shtetit Komb të vitit 2018 e forcoi këtë dallim, duke e përcaktuar Izraelin si “shtetin komb të popullit hebre”, një veprim që kritikët thonë se institucionalizon aparteidin.
Në kohë lufte, ky diskriminim amplifikohet.
Qytetarët palestinezë të Izraelit shpesh përballen me mbikëqyrje diskriminuese policore dhe kufizime gjatë periudhave të konfliktit, duke përfshirë arrestime për postime në mediat sociale, mohim të aksesit në strehimore dhe abuzim verbal në qytete të përziera.
Shumë prej tyre kanë raportuar tashmë se kanë përjetuar një diskriminim të tillë.
Në Haifa, 33-vjeçari Mohammed Dabdoob po punonte në punishten e tij të riparimit të celularëve të shtunën në mbrëmje kur të gjithë telefonat ranë njëkohësisht me një ton paralajmërues. Ai nxitoi të mbyllte punishten e tij dhe vrapoi drejt strehës më të afërt publike, nën një ndërtesë pas dyqanit të tij. Ndërsa iu afrua strehës, e gjeti derën të mbyllur.
“E provova kodin. Nuk funksionoi. Po i bija derës, duke u thirrur atyre që ishin brenda të hapnin – në hebraisht – dhe duke pritur. Askush nuk e hapi,” tha ai.
Pas disa çastesh, një raketë shpërtheu aty pranë, duke thyer xhamin në anën tjetër të rrugës.
“Mendova se do të vdisja.”
“Kishte tym dhe britma, dhe pas pak, e tëra çfarë mund të dëgjonim ishin sirenat e policisë dhe ambulancave. Skena ishte e tmerrshme, sikur po jetoja një makth të ngjashëm me atë që ndodhi në portin e Bejrutit,” shtoi ai, duke iu referuar shpërthimit në portin e Bejrutit në vitin 2020.
Mohammed pa kaosin dhe shpejt dyert e strehës u hapën. Ndërsa ata që ishin brenda dilnin, ai i shikonte në heshtje.
“Nuk ka siguri të vërtetë për ne,” tha ai.
“As nga raketat, as nga njerëzit që supozohet të jenë fqinjët tanë.”
Refuzimi edhe i hebrenjve të varfër
Në teori, të gjithë qytetarët izraelitë duhet të kenë akses të barabartë në masat e sigurisë publike – duke përfshirë strehimoret kundër bombave. Në praktikë, pamja është shumë e ndryshme.
Qytetet dhe fshatrat palestineze në Izrael kanë dukshëm më pak hapësira të mbrojtura sesa vendbanimet hebraike. Sipas një raporti të vitit 2022 nga kontrollori i qeverisë izraelite, i cituar nga Haaretz, më shumë se 70 përqind e shtëpive në komunitetet palestineze në Izrael nuk kanë një dhomë ose hapësirë të sigurt që përputhet me rregulloret, krahasuar me 25 përqind të shtëpive hebraike. Bashkitë shpesh marrin më pak fonde për mbrojtjen civile, dhe ndërtesat e vjetra nuk kanë përforcimet e nevojshme.
Edhe në qytete të përziera si Lydda (Lod), ku banorët hebrenj dhe palestinezë jetojnë krah për krah, pabarazia është e theksuar.
Yara Srour, një studente 22-vjeçare në Universitetin Hebraik, jeton në lagjen e rrënuar Al-Mahatta në Lydda. Shtëpia trekatëshe e familjes së saj, pothuajse katër dekada e vjetër, nuk ka leje zyrtare dhe as strehë. Pas bombardimeve të rënda iraniane që panë të shtunën në mbrëmje, familja u përpoq të ikte në një pjesë më të sigurt të qytetit herët të dielën.
“Ne shkuam në një pjesë të re të Lyddo-s ku ka strehimore të duhura,” tha Yara, duke shtuar se nëna e saj 48-vjeçare, e cila vuan nga gjunjë të dobët, e kishte të vështirë të lëvizte.
“Megjithatë, ata nuk na lanë të hynim. Edhe hebrenjtë nga zonat më të varfra u kthyen mbrapsht. Ishte vetëm për ‘banorët e rinj’ – ata në ndërtesa moderne, kryesisht familje hebraike të klasës së mesme.”
Yara kujton tmerrin.
“Nëna ime ka probleme me kyçet dhe nuk mund të vraponte si pjesa tjetër prej nesh,” tha ajo.
“Ne luteshim dhe trokisnim në dyer. Por njerëzit thjesht na shikonin përmes vrimave dhe na injoronin, ndërsa ne shikonim qiellin të ndriçohej nga zjarri i raketave të kapura.”
Samar tha se përvoja e refuzimit nga strehimi la një shok psikologjik te ajo.
“Atë natë u ndjeva plotësisht e vetmuar,” tha ajo.
“Nuk e raportova në polici – çfarë kuptimi ka kjo? Ata nuk do të bënin asgjë.”
