Kur Peter James publikoi romanin e tij “Host” në dy disketa në vitin 1993, ai ishte përgatitur pak për “reagimin helmatisës” që do të pasonte. Gazetarët dhe kolegët shkrimtarë e qortuan dhe e denoncuan atë: një reporter madje zvarriti një kompjuter dhe një gjenerator deri në plazh për të demonstruar anën qesharake të kësaj mënyre të lexuari. “Dola në titujt e parë të shumë gazetave në gjithë botën, u akuzova se vrava romanin”, tregon James për një faqe interneti pop.edit.lit. “Por, shton ai, unë vura në dukje se romani ishte tashmë duke vdekur në nivele alarmante edhe pa ndihmën time”.
Pak pas debutimit të “Host”, James parashikoi që librat elektronikë do të kulmonin në popullaritet pasi të bëheshin të lehtë dhe të shijueshëm për t’u lexuar po aq sa librat e printuar në letër. Ajo që ishte risi në vitet ’90, me fjalë të tjera, do të maturohej deri në pikën që të kërcënonte me zhdukje, librat tradicionalë. Dy dekada më pas, vizioni i James duket se po ecën mirë në rrugën e realizimit.
Po a janë vërtet librat e printuar të destinuar të kenë fatin e njëjtë me tabelat e e baltës, papiruset dhe fletët e shtypura me makinë shkrimi?
Që librat elektronikë janë bërë më popullorë gjatë viteve të fundit nuk përbën lajm, por për ku po drejtohen dhe çfarë ndikimi përfundimtar do të kenë mbi fjalën e printuar, kjo është ende e panjohur. A do të kenë fatin që të ekspozohen në rafte qelqi së bashku me objekte të tjera që ngjallin kuriozitet nga e kaluara?
Dhe nëse është kështu, a duhet të shqetësohemi?
Përgjigjet për pyetje të tilla nuk janë të lehta, falë një numri të madh faktorësh në trendin e leximit online si dhe në mungesën e kërkimeve për efektet që leximi dixhital ka mbi njerëzit. Ajo që ne dimë, sipas një sondazhi të kryer vitin e shkuar nga kërkimet Peë, është se gjysma të të rriturve amerikanë tashmë zotërojnë një tabletë dhe se tre në dhjetë prej tyre kishin lexuar një libër online gjatë vitit 2013. Edhe pse librat e printuar mbeten mjeti më popullor i leximit, përgjatë dekadës së fundit librat online kanë përparuar shumë.
Në vitet që pasuan publikimin elektronik të “Host”, që shkaktoi tronditje në vitin 1993, pjesa më e madhe e botuesve nuk ishin shumë të shqetësuar. “Njerëzit nuk do të lexojnë kurrë në ekrane”, thanë përfaqësues të shtëpive më të mëdha botuese.
Por, në vitin 2007, me lançimin e programit Kindle nga Amazon, sjellja papritur ndryshoi shumë. Leximi elektronik nisi të dërgojë sinjale tronditësve tek industria e botimeve. Për shkak se Amazon nuk u interesua aq shumë për fitimin, sesa për të shtuar trendin e klientëve, ata I shitën librat elektronikë shumë lirë.
Në vitet 2008 deri në 2010 librat elektronikë kapën majën duke pësuar rritje me 1260 për qind, sipas një raportimi në Neë York Times. Por, në dy vitet e fundit, trendi ka pësuar një ndryshim. Sipas shoqatës së botuesve amerikanë, dhe sondazheve të Peë, zhvilluar në mars e prill 2015, del në pah fakti që leximi elektronik u stabilizua, duke humbur trendin e rritjes. Në 2015 madje, u vu re rënie e shitjes së librave elektronikë.
Edhe pse askush nuk mund ta thotë me saktësi se çfarë rezervon e ardhmja për librat në letër, ka ekspertë që besojnë se ata do të munden nga leximi në ekranin e kompjuterave e tabletave.
Librat e printuar nuk do të zhduken tërësisht, të paktën jo në të ardhmen e afërt. Sikundër gdhendja në dru, fotot me aparatet me film apo endja me dorë, edhe librat e printuar mund të shndërrohen në një aktivitet me vlerë artizanale apo estetike.
“Printimi do të ekzistojë, por do të jetë një perandori më vete, e do të joshë vetëm një audiencë të kufizuar, si poezia sot”, thotë një ekspert. Një tjetër shton se pas 10 vjetësh, librat e printuar do të jenë të pazakontë, por jo në variantin “Mami, çfarë është ky”. Do të jenë të pazakontë sa në një vagon treni mund të gjesh një ose dy që lexojnë në letër, ndërsa të tjerët lexojnë nga një mjet elektronik.
Por, ndërsa ka nga ata që përgatiten të mbajnë zi për humbjen estetike të librit të printuar, ka të tjerë që shohin shkak për shqetësim, nëse këta libra zhduken tërësisht.
Ekspertët thonë se leximi elektronik mund të ndikojë negativisht mënyrën sesi truri njerëzor përgjigjet ndaj tekstit e këtu përfshihet kuptueshmëria e tekstit, fokusimi dhe aftësua për të mbajtur në vëmendje detajet si zhvillimi dhe rrjedha e ngjarjeve.
Kërkimet deri më tani, thjesht e vendosin leximin me libra të printuar në njërën anë të spektrit, më imagjinativen, dhe leximin elektronik në anën tjetër të spektrit, më konfuzen.
Leximi me Kindle bie diku në mes të spektrit. “Shumë njerëz janë të shqetësuar se aftësia jonë për t’u bërë pjesë e ngjarjeve po ndryshon”, thonë ekspertët. Shqetësimi më i madh i tyre është se me leximin elektronik, njerëzit do të kenë një qark të shkurtër mendimi, i shkëlqyer për të mbledhur informacion, por i panevojshëm për të formuar aftësi të mira kritike dhe analitike.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
