(Shënime për romanin “Goja e kalit” e Xhojs Kerit)
Nga Agim Baçi
A plaket edhe dashuria apo vetëm njeriu? Si ndryshon brenda nesh ndjesia? E mund mosha atë që ka mundur të rritet brenda nesh në rini apo rritet bashkë me ne? Galli Xhimson, personazhi 67-vjeçar i romanit “Goja i Kalit” i shkrimtarit anglez Xhojs Keri, vjen përmes një guximi dhe një vetëbesimi, për të na thënë se dashuria mbetet gjithnjë brenda teje, nëse vërtet ke dashuruar. Galli është një burrë që ka pasur një martesë me Rozin, me të cilën ka edhe djalin e vetëm, Tomin, dhe një dashuri vullkanike me Sara Mandin. Ai është një piktor, lexues poezish, debatues i ideve politike, që di të shohë te jeta derën ku mund t’ia dalësh mbanë. Nuk ndalet nga askush dhe nga asgjë në rrugën për të gjetur vetveten edhe atëherë kur e gjithë bota i duket kundër. Nuk ka rrëzim që ta mbajë poshtë. Sytë e tij të dashurisë shohin larg, shohin drejt asaj që ja vlen të mbetet.
Romani nis me daljen nga burgu, pasi ka provokuar Hiksonin, një pasanik që i ka blerë pikturat e ku ai mendon se meriton më shumë. Koki, një grua e fortë por e pafat, duket sikur plotëson mozaikun e njerëzve të cilët nuk janë në rrugën e marrjes së asaj që i takon nga jeta. Ndërkohë, djaloshi i vogël, “Hundaci”, i cili adhuron figurën e piktorit te Galli, vihet si një antitezë e djalit të vetëm të Gallit, Tomit, i cili si bankier nuk interesohet aspak për artin, madje as për babain e tij në përballjen me jetën në vetmi.
“I thashë një ditë djalit tim, Tomit, se nëse do të kap duke pikturuar, do të ta rrjep lëkurën me brisk të vjetër rroje.
Mos ki frikë, më tha, se nuk më pëlqen piktura.
Dhe sot im bir ka një punë të mirë, një pagë të mirë dhe një grua që e dashuron. Vërtet nuk di të dallojë një pikturë nga një fotografi, por ama, ka një llogari të mirë bankare dhe një jetë të qetë”. (Xhojs Keri, “Goja e Kalit”)
Romanin e përshkojnë vargjet e Uilljam Blejkut dhe teoritë e Edmund Spenserit mbi jetën, si dy shina të debatit të kohës lidhur me lirinë dhe besimin, ndërkohë që autoironia është arma me të cilën ai zbardh shkallëshkallshëm atë që ndodh rreth e rrotull, duke kërkuar mosdorëzimin ndaj asgjëje që kërkon ta ndalë në rrugën e tij, nëse kërkon dashurinë dhe vetveten. Galli nuk nguron të pohojë frikën nga dashuria, të sillet si fëmijë me fëmijët, të kërkojë nga bashkëmoshatarët që të mos dorëzohen dhe të shohë dritën në fund të tunelit edhe kur atë mundohen t’ia zënë me të gjitha mjetet.
Në momentet e para, kur nis të lexosh librin, thua me vete, se çfarë mund të bëjë ky plak 67- vjeçar që të më mbajë në leximin e gjithë romanit. Më pas, të vjen keq kur faqet vijnë drejt fundit, kur të duhet të mos dëgjosh më përshkrimet e jetës së vrullshme mes Rozit e Sarës. E ai të bëhet aq i afërt, sa të duket sikur të vjen fare pranë veshit, e me zë të sigurt të thotë: “Kur nuk ke frikë nga dashuria rrezikon të mos e njohësh atë! Asgjë më shumë se sa frika nuk i jep vlerë asaj që duam!”. Duket një paradoks me guximin. Por për çfarë vlen guximi nëse nuk dimë të ruajmë dashurinë, nëse nuk i lëmë vendin e duhur brenda nesh?
Edhe pse ngjarjet e romanit i përkasin Britanisë së fillimshekullit të kaluar, duket sikur gjithçka që ndodh në jetën e Xhimsonit mund të zhvendoset fare lehtë në ditët e sotme, duke e kthyer romanin një prozë të kohës që mbetet. E gjithë proza është me një stil ku përmes autohumorit vijnë e ndërthuren edhe qëndrimet mbi marrëdhëniet njerëzore, e sidomos marrëdhëniet mes biznesit, artit dhe shoqërisë.
Në galerinë e artit të shkuar, Galli Xhimson, mbetet nga ato ikona ky sytë do të mbeten për shumë e shumë lexues, pasi përmes optimizmit të pandreqshëm, e për më tepër, për dashurinë e pafund ndaj jetës, për guximin për të pohuar fuqinë e madhe të dashurisë edhe atëherë kur kockat trokasin për tjetër udhë, ai tërheq veçse në kurajën për t’u përballur, pa pasur frikë nga humbja. /tesheshi.com/
