Mund ta duam dikë duke dashur edhe dëshirat e tij, duke e kuptuar deri në pafundësi të dashurisë edhe kur nuk jemi ne qendra e botës së tij? Alessandro Baricco e lë “mbi mëndashf” këtë përplasje mendimesh e ndjesish, duke sjellë një version ku dashuria dhe njeriu janë në kërkim të njëri-tjetrit, pavarësisht rrugës, kohës, gjuhës, apo të shkruarit.
Herve Joncour është i martuar Helenën, një vajzë bukuroshe. E ka atë mbi gjithçka, deri kur s’ka parë ende asgjë. Më pas, kur i duhet të jetë shpëtimtari i Lavilledieu-s (Qytetit të Zotit), Herve, bashkë me udhëtimin nëpër botë nis dhe udhëtimin brenda vetes. Baldabiou, nuhatësi i asaj që i duhet qytezës, është motorri që ndez varkën drejt një deti lëvizjesh që janë krenari dhe jetë. Veçse deti është fati që nuk e dimë, i pafund, plot surpriza dhe injorues i idesë se ne i dimë të gjitha llojet e notit të ndjesive.
Por për Hervenë, do të mjaftojë vetëm një shikim i syve të vajzës që Hara Kei ka në prehërin e tij, që për të të bien e të ngrihen dhjetra pikëpyetje mbi arsyet e jetës në tokë. Ajo kthehet në vetë arsyen të cilën ai nuk ka më frikë ta ndjekë.
“Në dhomë ishte gjithçka e heshtur dhe e palëvizshme, saqë u duk një ngjarje e stërmadhe ajo çka ndodhi papritmas e që gjithsesi s’qe gjë prej gjëje.
Befas,
Pa lëvizur asfare,
Ajo vajza çeli sytë.
Herve Joncour nuk reshti së foluri, por uli pavetëdije vështrimin drejt saj dhe ajo çka pa, pa reshtur së foluri, qe se ato sy nuk kishin trajtë orientale dhe se ishin ngulitur, me një forcë tronditëse tek ai: thua se qysh nga fillimi s’kishin bërë gjë tjetër nga poshtë qepallave”. (“Mëndafshi”, Alessandro Baricco, përkthim i Dritan Çelës)
Duket sikur gjithçka ndalet, e paskëtaj duhet të ndjekim atë kohë që krijohet në sytë dhe zemrën e heorit tonë. Një prozë në kufijtë e poezisë, me kohën e vet të përhershme, ku lëvizjet nuk janë më të matshme nga akrepat e jashtme, por vetëm në rrahje zemre.
“Herve Joncour ndjeu përsëri velin e mëndafshtë të ngrihej e të shkëputej prej tij. Gjëja e fundit qe një dorë që hapte të tijën dhe i linte diçka në pëllëmbë. Priti një kohë të gjatë, në heshtje, pa lëvizur. Mandej dalëngadalë hoqi copën e lagur nga sytë. Pothuajse nuk kishte më dritë në dhomë. Nuk kishte fytyrë të gjallë përreth. U ngrit, mori tunikën që dergjej e palosur në shesh, e hodhi supeve, doli nga dhoma, përshkoi shtëpinë, mbërriti para rrogozit të tij dhe u shtri. Zuri të kqyrte flakën që luhatej, e vockël, në kandil. Dhe, me kujdes, e ndali Kohën, për të gjithë kohën që pati dëshirë”. (“Mëndafshi”, Alessandro Baricco, përkthim i Dritan Çelës)
Ata sy, ajo kohë e ndalur, e bën Herven që të rikërkojë udhëtimet drejt Japonisë. Dhe Helenës tashmë i duhet të jetojë me atë që dashuron i shoqi. Pa i thënë kurrë, me zemrën dhe ndjesinë e një gruaje, që di kur e ka burrin në prehërin e vet dhe kur është “në udhëtim”, Helenë i shtron “mëndafshin e llojit të saj” duke e lënë të notojë në botën që ka prekur. Një provim gati i pamundur, por i rrokshëm. Aq sa Helenë, për të parë sytë në shkëlqim të Hervesë, vendos të flasë më gjuhën e vajzës që tronditi gjithçka te burri që deshi. Shkruan letra në emër të saj, me gërma imagjinate. E kur Madame Blanche i rrëfen Hervesë se letrat që mendonte se i kish marrë nga japonezja nuk ishin veçse letra të shkruara nga gruaja që kish patur në krah, Herve është vonë.
“-A e dini, monsieur, unë besoj se ajo do të kishte dëshiruar, më shumë se çdo gjë tjetër, të ishte ajo grua. Ju s’mund ta kuptoni. Por unë e kam dëgjuar tek lexonte atë letër. Unë e di se është kështu” (“Mëndafshi”, Alessandro Baricco, përkthim i Dritan Çelës)
E teksa vijmë drejt zbulimit të asaj që ai nuk mundi ta kuptonte, mbetet veçse të pyesim duke u lutur të mos jetë retorikë: Po pse na duhet të shkojmë shumë larg për të kuptuar atë që kemi pranë? A nuk duhet të meditojmë më shumë rreth gjërave që kemi pranë, pa pasur nevojë t’i kuptojmë vetëm nëse i humbim?
Baricco ka mundur ta sjellë “Mëndashfin” si të ishte fillimi dhe fundi i prozës, ku njeriut veçse i duhet të shihet në pasqyrën e mendimeve të tij, e të nisë të shohë më vëmendshëm atë që ka pranë, fare pranë, pa ëndërruar ta gjejë atje ku fle imagjinata. Një akuarel për Dashurinë mbi mëndafshin e dëshirave tona. /tesheshi.com/
