Ishte një simbol i Luftës së Ftohtë, por pas kërcënimeve nga Moska, armët bërthamore janë përsëri në ndërgjegjen e publikut. Si funksionon parandalimi dhe çfarë lloj mbrojtjeje ka për vendet në Evropë?
Kur presidenti rus Vladimir Putin vendosi forcat bërthamore të Rusisë në një “nivel të veçantë gatishmërie” në fillim të luftës në Ukrainë, pati ankth të madh në Evropë. Pas paralajmërimit të Perëndimit, mbërriti hapi i dytë: në fillim të marsit, presidenti nisi një manovër me nëndetëse ruse me armë bërthamore dhe njësi raketore të lëvizshme. A po kërcënon Putini kundërshtarët e tij në Perëndim me një sulm bërthamor?
Me më shumë se 6300 koka luftarake, Rusia ka arsenalin më të madh bërthamor në botë. Ndër anëtarët e NATO-s, Shtetet e Bashkuara kanë fuqinë më të madhe bërthamore me rreth 5800 koka bërthamore. Franca raportohet se ka rreth 300 koka luftarake, Mbretëria e Bashkuar rreth 215.
Si mbrohet Evropa nga sulmet me armë bërthamore?
Edhe nëse flitet për një “mburojë bërthamore” nga SHBA, një sulm bërthamor në Evropë nuk mund të parandalohet me mjete ushtarake. Përkundrazi, “mburoja mbrojtëse” bazohet në supozimin se kundërshtari nuk do të guxonte të sulmonte vendet e NATO-s me armë bërthamore, sepse do të duhej të llogariste një kundërsulm.
Një përgjigje e tillë ushtarake mund të urdhërohet dhe kryhet nga çdo fuqi bërthamore e NATO-s: Shtetet e Bashkuara, Britania dhe Franca. Të tre shtetet posedojnë armë bërthamore strategjike që, ndër të tjera, mund të lëshohen nga nëndetëset bërthamore dhe në këtë mënyrë të mundësojnë një kundërsulm në çdo skenar të mundshëm.
Psikologjia e parandalimit
Forcat bërthamore të NATO-s ndjekin koncepte të ndryshme parandaluese. Franca dhe Mbretëria e Bashkuar mbështeten në të ashtuquajturin “faktor parandalues minimal”. Ato nuk supozojnë se konflikti bërthamor mund të zgjasë disa ditë. Ato kanë aftësi të mjaftueshme për t’u hakmarrë ose për të ndalur armikun “me goditjen e fundit të paralajmërimit”.
Shtetet e Bashkuara, nga ana tjetër, mbështeten në parandalimin më të gjerë, i cili përfshin armë bërthamore me eksploziv të reduktuar. Ideja pas kësaj është se planifikuesit ushtarakë amerikanë po shqyrtojnë, të paktën në teori, mundësinë e një “lufte të kufizuar bërthamore”.
Nga pikëpamja juridike, është e rëndësishme që pothuajse çdo përdorim i armëve bërthamore me ndikimin e tyre të madh te civilët do të shkelte ligjin ndërkombëtar humanitar. Nga ana tjetër, një nga përjashtimet teorikisht të imagjinueshme mund të jetë një sulm i kufizuar bërthamor në një anije luftarake në det të hapur.
Si merr pjesë Gjermania në parandalim?
Gjermania po merr pjesë në një parandalim bërthamor në Evropë me avionë luftarakë Tornado nga Forcat Ajrore Gjermane të stacionuara në Büchel në Rheinland-Pfalz. Në rast emergjence, avionët e drejtuar nga gjermanët do të transferonin armët bërthamore të SHBA në objektiv. Të paktën një herë në vit, pilotët e Bundeswehr-it praktikojnë ndërrimin e bombave atomike amerikane me objekte false.
Përveç Gjermanisë, marrin pjesë edhe Holanda, Belgjika dhe Italia. Ndërkohë, aktualisht në Evropë ndodhen midis 100 dhe 150 bomba graviteti të çertifikuara për këto avionë.
“Bombat janë një relike e kohëve të shkuara, rëndësia ushtarake e të cilave është e vogël sot,” tha Peter Rudolf, një mendimtar politik në Fondacionin Shkencë dhe Politikë (SWP) në Berlin, i cili po hulumton temën e parandalimit bërthamor. Megjithatë, për t’i përdorur, thotë ai, fillimisht do të duhej të eliminohej mbrojtja ajrore e armikut, gjë që gjithsesi duket e imagjinueshme në një luftë të madhe.
Angazhimi për pjesëmarrjen bërthamore
Megjithëse ka shumë kritikë të pjesëmarrjes bërthamore në koalicionin qeverisës, kancelari Olaf Scholz nuk mendon se kontributi i Gjermanisë është i disponueshëm. Menjëherë pasi trupat ruse pushtuan Ukrainën, Scholz premtoi të blinte avionë luftarakë amerikanë F35 për të zëvendësuar Tornadot e vjetër, të cilët së shpejti do të duhet të tërhiqen.
Vitin e kaluar, Shtetet e Bashkuara filluan prodhimin e një versioni të rishikuar të bombës së gravitetit që thuhet se ka saktësi më të mirë të shënjestrimit, ndër të tjera.
Edhe nëse politikanët ende e konsiderojnë pjesëmarrjen bërthamore një simbol të rëndësishëm politik, ajo ishte shumë më e rëndësishme për Gjermaninë gjatë Luftës së Ftohtë sesa sot. Në kohën e Traktatit të Varshavës, Gjermania do të bëhej një fushëbetejë qendrore në konfliktin e armatosur me NATO-n. Pjesëmarrja bërthamore i ka dhënë qeverisë federale në Bon mundësinë për të ushtruar të paktën një ndikim të kufizuar në strategjinë bërthamore të Aleancës.
Kush planifikon të përdorë armë bërthamore?
Grupi i Planifikimit Bërthamor (NPG) ekziston në NATO që nga viti 1966, duke diskutuar skenarë për përdorimin e armëve bërthamore. Të gjitha vendet e NATO-s tani janë të përfaqësuara në NPG – me përjashtim të Francës, e cila është në rrugën e saj drejt çështjeve të parandalimit. Ky organ mblidhet të paktën një herë në vit në nivel të ministrave të Mbrojtjes. /tesheshi.com/
