Nga Chris Patten
Në dhjetor 2003, rreth nëntë muaj pas fillimit të Luftës së Irakut që përcaktoi përgjithmonë trashëgiminë e tij, presidenti i atëhershëm i SHBA-së Xhorxh W. Bush u pyet nëse politikat e administratës së tij respektonin ligjin ndërkombëtar.
“Nuk e di se çfarë po flisni për të drejtën ndërkombëtare, më mirë të konsultohem me një avokat”, tha ai me shaka.
Aventurizmi katastrofik ushtarak i Bushit ilustron ashpër rëndësinë e normave dhe institucioneve ndërkombëtare, si dhe pasojat nëse ato nuk respektohen. Fatkeqësisht, duket se e kemi harruar përsëri atë mësim.
Që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, Kombet e Bashkuara kanë qenë themeli i rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla. Edhe pse shumë marrëveshje të tjera ndërkombëtare trajtojnë probleme të tilla si armët kimike, lufta biologjike dhe stabiliteti rajonal, OKB-së i është besuar roli suprem i ruajtjes së paqes dhe stabilitetit global.
Ajo që e bëri atë të efektshme, të paktën për një kohë, ishte mbështetja e demokracive liberale të botës dhe, më e rëndësishmja, angazhimi i pandërprerë i administratës demokratike dhe republikane në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Një kombinim helmues
Duhet thënë se SHBA prej kohësh kanë qenë duale kur bëhet fjalë për disa pika të rendit ndërkombëtar, siç shihet në refuzimin afatgjatë për t’u bërë pjesë e Gjykatës Ndërkombëtare Penale. Megjithatë, në pjesën më të madhe, SHBA-ja ka respektuar rregullat globale, pavarësisht nga fuqia e madhe dhe ekonomike që fitoi pas Luftës së Dytë Botërore, e cila mund t’i siguronte të bënte në mënyrë të njëanshme gjithçka që dëshironte.
Gjithçka ndryshoi me vendimin e administratës Bush për të pushtuar Irakun, një shtet sovran, pavarësisht kundërshtimit të ashpër ndërkombëtar dhe pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Me këtë lëvizje, SHBA-ja dëmtoi rëndë besueshmërinë e saj dhe minoi sistemin global të bazuar në rregulla, duke u ofruar kështu shumë vendeve afrikane dhe të Amerikës Latine një arsye konkrete për të mos dënuar Rusinë për pushtimin e saj në Ukrainë. Edhe India ka mbetur neutrale ndaj Ukrainës, duke përfituar nga sanksionet ekonomike duke blerë naftën ruse me çmime shumë të ulëta, pavarësisht lidhjeve në rritje midis Kremlinit dhe Kinës, rivalit kryesor gjeopolitik të Indisë.
Ndërsa demokracitë liberale përpiqen të negociojnë marrëveshje ndërkombëtare për të adresuar shumë sfida të mëdha politike, ekonomike dhe sociale të shekullit të 21-të – kryesisht ndryshimet klimatike dhe migracionin masiv – ato duhet të përballen me trashëgiminë e luftës së Irakut të mosbesimit dhe ndarjes. Zgjidhja e problemeve të ardhshme të migracionit, në radhë të parë, do të jetë e pamundur pa marrëveshje ndërkombëtare dhe bashkëpunimin e vendeve me të ardhura më të ulëta nga Jugu Global.
Për shembull, popullsia e Afrikës pritet të dyfishohet deri në vitin 2050. Për të shmangur kombinimin toksik të paqëndrueshmërisë politike, luftës dhe mjerimit ekonomik të përforcuar nga klima që mund të prekë qindra miliona njerëz në pjesët më të cenueshme të kontinentit, demokracitë liberale të Evropës duhet të përdorin qasje novatore të qeverisjes, ndërhyrje të sigurisë dhe ndihmë të konsiderueshme zhvillimore. Pa vende të tilla, vendet e Evropës Perëndimore mund të përballen me një valë masive migrimi që mund të çojë në sfida të pashmangshme sociale dhe forcimin e mëtejshëm të politikës populiste.
Por sot duket se strategjia kryesore e Evropës për të luftuar imigracionin e paligjshëm është shpresa se perspektiva e vdekjes në Mesdhe ose Kanalin anglez do t’i ndalojë ata që kërkojnë azil. Megjithatë, siç tregojnë përvojat e fundit britanike, masa të tilla të njohura nga tabloidët e krahut të djathtë nuk adresojnë shkaqet kryesore të problemit. Ndërsa vendet evropiane luftojnë me një popullsi në plakje dhe një rënie të numrit të moshës së punës, nevoja për një politikë të ndjeshme imigracioni që merr parasysh nevojat afatgjata të një vendi është gjithnjë e më e dukshme.
Problemet amerikane
Gjetja e ekuilibrit të duhur midis ndihmës për imigracionin e nevojshëm dhe kufizimit të numrit të njerëzve që vijnë ilegalisht do të jetë një nga sfidat përcaktuese të Evropës në dekadat e ardhshme. Kjo çështje tashmë dominon debatin politik, pasi ka fuqinë për të rrëzuar qeveritë siç bëri kohët e fundit në Holandë, si dhe për të nxitur zhvillimin e së djathtës ekstreme. Por duke pasur parasysh sfidat demografike të kontinentit, ruajtja e shërbimeve publike thelbësore dhe zhvillimi ekonomik do të kërkojë pranimin e shumë më shumë emigrantëve sesa i pëlqen Marine Le Pen e Francës ose Nigel Farage të Britanisë.
Kërcënimi ekzistencial i shkaktuar nga ndryshimet klimatike nxjerr në pah nevojën urgjente për të kapërcyer mosbesimin midis vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim. Është thelbësore që komuniteti ndërkombëtar të bie dakord se si të reduktojë emetimet e gazeve serrë dhe të sigurojë që ata që janë më të prekur nga ngrohja globale – vendet me të ardhura të ulëta që duhet të fajësohen më pak për këtë gjendje – të mos ngarkohen në mënyrë disproporcionale.
Besimi i botës në kapacitetin e demokracive liberale perëndimore për të formësuar politikat dhe marrëveshjet për zgjidhjen e këtyre problemeve globale do të ishte shumë më i madh nëse SHBA-të do të ishin ende të afta për udhëheqje dypartiake. Por në një kohë kur republikanët në Uashington po minojnë vetë themelet e politikës elektorale, kjo duket e pamundur.
Shumë nga ndarjet aktuale të Amerikës datojnë që nga Lufta e Irakut. Ndërsa presidentë si Franklin Roosevelt, Harry Truman dhe Dwight Eisenhower treguan se liderët efektivë mund ta bëjnë botën një vend më të sigurt dhe më të mirë, madje edhe përballë kundërshtarëve të mëdhenj, mandati i Bushit ka treguar se e kundërta është po aq e vërtetë. /tesheshi.com/
