Kosova përfitoi nga fakti që bashkësia ndërkombëtare e kuptoi se ishte tepër vonë për të ndërhyrë në Bosnje, thotë Shkëlzen Maliqi, analisti i njohur pavarur kosovar. Sipas tij, “për këtë arsye, autonomia e komuniteteve serbe në Kosovë, çfarëdo forme të jetë, nuk do të bëhet Republika Srpska e re”, shkruan Al Jazeera.
Që nga pavarësia në vitin 2008, tensionet mes Kosovës dhe Serbisë kanë vazhduar, duke shkaktuar shpesh shqetësim për përshkallëzimin e ri. Tani ngjall shpresë marrëveshja nga Brukseli, e arritur në fund të shkurtit, në të cilën Beogradi zyrtar dhe Prishtina u angazhuan për normalizimin e marrëdhënieve, në këmbim të mbështetjes ekonomike nga BE dhe integrimit më të shpejtë evropian. SHBA që në fillim e kanë mbështetur fuqishëm planin franko-gjerman, të cilin ndërkohë Bashkimi Evropian e ka miratuar si propozim të saj për një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës.
E ndërsa të dyja palët pajtohen se kanë nevojë për paqe dhe bashkëpunim më të mirë ekonomik, si Serbia ashtu edhe Kosova kanë vija të kuqe: për Beogradin është bashkësia autonome e komunave me shumicë serbe në veri të Kosovës dhe për Prishtinën është njohja serbe e Kosovës si e pavarur. Kosova deri më tani i është shmangur pranimit të formimit të një komuniteti të komunave serbe sepse nuk dëshiron t’u sigurojë serbëve një asociacion që do të kishte kompetenca ekzekutive dhe do të dukej si një entitet i Republika Srpska në Bosnje, si burim i shpeshtë i destabilitetit.
Sipas Dushan Janjiç nga Forumi për Marrëdhënie Etnike, një formë e marrëveshjes ndërmjet Serbisë dhe Kosovës mund të arrihet shumë shpejt, tashmë në prill apo maj të këtij viti, për shkak të zgjedhjeve presidenciale në SHBA në vjeshtën e vitit 2024 dhe faktit se është e rëndësishme për Biden që kjo çështje të zgjidhet në fushatë.
“Është Amerika ajo që ka nevojë për një lloj marrëveshjeje dhe administrata (Biden) ka më pak kohë për shkak të zgjedhjeve presidenciale,” tha Janjiç.
Por a do të imponojë Uashingtoni, për shkak të mungesës së kohës, zgjidhje jopopullore ndaj Serbisë dhe Kosovës, pasojat e të cilave mund të ndihen në të ardhmen, si në rastin e Bosnjës?
Dokumentet e deklasifikuara nga periudha e luftës në Bosnje, si dhe intervistat me disa pjesëmarrës në ngjarje, tregojnë vendosmërinë e presidentit amerikan Bill Clinton dhe ekipit të tij të politikës së jashtme për të gjetur një zgjidhje për luftën trevjeçare në Bosnje me çdo kusht, madje edhe para fillimit të fushatës për rizgjedhjen e tij në vitin 1996, njoftoi më herët gazeta britanike The Guardian.
“Edhe nëse do të thotë të shpërblehen liderët serbë të Bosnjës për politikën e spastrimit etnik duke u mundësuar atyre të përmbushin qëllimin e tyre – shkëputjen,” thuhet në dokumente.
Lufta në Bosnje përfundoi në nëntor 1995, një vit para rizgjedhjes së Clinton-it, me nënshkrimin e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit në bazën e Forcave Ajrore Wright-Patterson në Ohajo. Marrëveshja përfshinte gjithashtu formimin e Republika Srpska, një entitet brenda Bosnjes, me fuqi të mëdha, duke përfshirë mundësinë e bllokimit të vendimeve të qeverisë qendrore në Sarajevë. Metafora e shmangies së “boshnjakizimit të Kosovës” përdoret sot jo vetëm nga politikanët nga Kosova, por edhe nga figura të shumta me ndikim në Perëndim.
“Rrethanat janë të ndryshme tani, nuk mund të bëni paralele (me vitet 1990)”, thotë Maliqi për Al Jazeera-n.
“Kosova ‘përfitoi’ në vitet ’90, kur u realizua gabimi me ndërhyrjen e vonuar në Bosnje. Tani vetëqeverisja apo autonomia e serbëve në Kosovë, çfarëdo forme të jetë, nuk mund të bëhet Republika Srpska”, tha Maliqi.
Marrëveshja e panënshkruar që u arrit fundjavën e kaluar pas 12 orësh negociatash në Ohër nga presidenti serb Aleksandar Vuçiç dhe kryeministri i Kosovës Albin Kurti, me ndërmjetësimin e kreut të diplomacisë evropiane Josep Borrell dhe përfaqësuesit special Miroslav Lajçak, për Maliqin është “kompromis i përkohshëme, i cili nuk është perfekt, por mundëson zhbllokimin e dialogut shterpë, i cili ka vite që vazhdon”.
Çelësi për zgjidhjen e destabilitetit në Ballkanin Perëndimor Maliqi e sheh në hyrjen e rajonit në “Ballkanin e Hapur”, si dhe në pranimin e të gjithë anëtarëve të saj në NATO, përfshirë Serbinë, pavarësisht kundërshtimeve të një pjese të politikës dhe publikut të vendit.
“As Greqia nuk u bashkua me dëshirë në NATO. Dhe atje bredhin kisha, nacionalistët dhe komunistët, kështu që u deshën disa dekada që të mësoheshin me demokracinë”, argumenton Shkëlzen Maliqi. /tesheshi.com/
