Ideja është jashtëzakonisht e thjeshtë: Perëndimi duhet të marrë miliarda dollarë në asete të ngrira ruse për të financuar rindërtimin në Ukrainë.
Mirëpo, ky plan po përballet me probleme ligjore, për të cilat deri më tani është bërë shumë pak.
Pasi Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt të vitit të kaluar, bankat dhe zyrtarët perëndimorë ngrinë gati 350 miliardë dollarë në asete shtetërore, rezerva valutore dhe asete oligarke me sanksione të paprecedentë ekonomike kundër Moskës.
Pothuajse një vit më vonë, politikanët dhe aktivistët në Perëndim po nxitojnë ta vënë atë pasuri të papërdorur në punë për të rindërtuar infrastrukturën, shtëpitë dhe kompanitë e shkatërruara nga lufta në Ukrainë.
“Grabitje në mes të ditës”
“Kaq shumë dëme janë bërë, vendi pas tij duhet të paguajë,” tha zëvendëskryeministrja kanadeze dhe ministrja e financave Chrystia Freeland në Forumin Ekonomik në Davos.
Në dhjetor, Kanadaja filloi për herë të parë procedurën për të konfiskuar dhe rezervuar për Ukrainën pothuajse 26 milionë dollarë në pronësi të kompanisë së sanksionuar të oligarkut Roman Abramovich, të cilën ambasadori rus e krahasoi me “grabitje në mes të ditës”.
Komisioni Evropian premtoi të “përshpejtojë punën për përdorimin e aseteve të ngrira ruse për rindërtimin e infrastrukturës ukrainase”.
Polonia dhe tre shtetet baltike bëjnë thirrje publike për veprim “sa më shpejt të jetë e mundur”.
Estonia ka njoftuar se do të udhëheqë rrugën në Bashkimin Evropian, duke paraqitur planet e veta të konfiskimit.
“Putin e shkatërroi atë, ai gjithashtu duhet ta rregullojë atë,” i tha AFP ish investitori dhe aktivisti amerikan Bill Browder, një luftëtar i vendosur kundër Kremlinit.
Njeriu pas “Aktit Magnitsky” – legjislacioni pionier për të ndëshkuar shkelësit e të drejtave të njeriut dhe ngrirjen e pasurive të tyre – tani po kërkon presion ndaj parlamentarëve.
Cilat pasuri janë të ardhurat e krimit?
“Deri më tani ka 50 propozime të ndryshme alternative se si të bëhet kjo. Nëse doni të siguroheni që diçka të mos bëhet kurrë, paraqisni 50 propozime të ndryshme,” tha Browder.
Kongresi i SHBA po mban seanca dëgjimore mbi mënyrat se si ligji amerikan mund të ndryshohet për të lejuar konfiskimin e përhershëm të aseteve, megjithëse administrata e Presidentit Joe Biden është e kujdesshme ndaj kësaj ideje.
Ekspertët ligjorë bëjnë dallimin midis aseteve private të ngrira nga qeveritë perëndimore – si jahti i një oligarku – dhe aseteve shtetërore, si rezervat valutore të bankës qendrore ruse.
Në rastin e pronës private, garancitë ligjore nënkuptojnë se shtetet perëndimore mund të konfiskojnë përgjithmonë pronën vetëm në një numër të kufizuar rastesh – zakonisht kur mund të provohet se janë produkte të krimit.
Por megjithëse oligarkët rusë veprojnë në ujërat e turbullta të kapitalizmit rus, “ne nuk e dimë në fakt se asetet që janë ngrirë janë të ardhura të krimit,” tha Anton Moiseienko i Universitetit Kombëtar Australian.
Konfiskimi do të sfidonte të drejtat themelore dhe të njeriut, si e drejta për pronë private, mbrojtja nga dënimi arbitrar ose e drejta për një gjykim të drejtë.
Do të përfshinte gjithashtu thirrjen ndaj Perëndimit për të respektuar sundimin e ligjit.
Si do të zgjidhet në gjykatë?
“Si do të provoni se [pasuritë e sekuestruara] janë produkte të krimit pa bashkëpunimin e Rusisë?”, shtoi Moiseienko, një ekspert ligjor ndërkombëtar.
Probleme të tjera burojnë nga traktatet dypalëshe ose ndërkombëtare të investimeve të nënshkruara me Rusinë që mund t’i ekspozojnë shtetet ndaj pretendimeve ligjore në gjykatat ndërkombëtare të arbitrazhit.
Deri më tani, Kanadaja është i vetmi vend që ka marrë, siç e quan Moiseienko, “një qasje unike agresive”.
“Do të jetë interesante të shihet se si do të ndodhë kjo në gjykatë”.
Asetet shtetërore si rezervat e bankës qendrore paraqesin probleme të ndryshme, por po aq komplekse, sepse ato mbulohen nga i ashtuquajturi “imunitet sovran”, që do të thotë se një shtet nuk do të konfiskojë asetet e një tjetri.
“E drejta zakonore ndërkombëtare e imunitetit të shtetit në përgjithësi mbron pronën shtetërore nga sekuestrimi,” shkroi Paul B. Stephen në Gazetën Ligji për Tregjet e Kapitalit qershorin e kaluar, në një përmbledhje të ligjit ekzistues.
“Ekzistojnë përjashtime, por qëllimi është i paqartë,” shtoi ai.
Një debat i gjallë u zhvillua mes ekspertëve pas pushtimit rus.
Një marrëveshje e favorshme për t’i dhënë fund luftimeve
Disa thirren në ligjin ndërkombëtar të kundërmasave, sipas të cilit një shtet mund t’i imponojë kosto tjetrit kur ky i fundit vepron jashtë kufijve të së drejtës ndërkombëtare, por “kundërmasat” duhet të jenë të kthyeshme.
Shumë avokatë besojnë se shansi më i mirë i Ukrainës për kompensim është të përpiqet të detyrojë një marrëveshje të favorshme armëpushimi, e cila do të përfshinte reparacionet – të cilat i takojnë sipas ligjit ndërkombëtar.
Por të tjerët janë në favor të një qasjeje më radikale, e cila do të dërgonte një mesazh për vendet e tjera, përfshirë Kinën.
“Duket e palogjikshme që Putini mund të shpikë lloje të reja krimesh dhe ne nuk mund të rishpikim kuadrin ligjor për t’iu përgjigjur këtyre krimeve”, përfundoi Browder. /tesheshi.com/
