Nga Bashkim Kastrati
Importi i madh i mallrave nga Serbia paraqet rrezik potencial për shëndetin e qytetarëve të Kosovës. Duke marrë parasysh gjendjen në veri në Kosovës, ku shumë mallra hyjnë ilegalisht, ekziston mundësia që këto mallra, sidomos ato ushqimore të jenë jocilësore.
Pra, në këto rrethana qytetarët e Kosovës ballafaqohen me cilësi jo të sigurt të produkteve ushqimore. Më të ndjeshme janë produktet e mishit dhe qumështit që vijnë nga Serbia.
Në periudha të ndryshme kohore është raportuar se mallrat e Serbisë janë jocilësore, ndërsa ka pasur raste kur në to janë gjetur edhe insekte.
Një shembull që mund ta përmendim, ka ndodhur para disa muajve, kur në çokollatat prodhime serbe, brenda ambalazhit një qytetar nga qyteti i Gjakovës ka zbuluar me dhjetëra krimba, (shih fotot) ndonëse në paketim figuronte se ka afat dhe nuk është e skaduar.
Ky është vetëm një nga rastet që janë raportuar nga qytetarët mbi cilësinë e produkteve serbe.
Gjithashtu gruri që importohet nga Serbia, ka rezultuar jocilësor, pasiqë ai grurë ka qëndruar për disa vite nëpër depo të Serbisë dhe pastaj është sjellë në Kosovë dhe është destinuar për njerëzit, ndërsa kualiteti i tij, zakonisht përdorët për kafshët.
Ka dyshime se Serbia prodhon me linja të veçanta për tregun e Kosovës, pra produktet serbe që vijnë në Kosovë kanë cilësi më të dobët, krahasuar me linjat tjera prodhuese që i prodhon për vende të tjera.
Testimet që janë bërë në laboratorë të sofistikuar kanë treguar se disa nga produktet serbe janë jashtë standardeve dhe mund të jenë kancerogjene.
I tillë ka rezultuar edhe qumështi nga Serbia, i cili ka prani të madhe në Kosovë. Pasiqë analizat shkencore holandeze treguan se 70 përqind të mostrave të qumështit serb ishin kontaminuar me aflatoksin, qeveria e Beogradit njoftoi se qumështi i kontaminuar do të asgjësohet.
Aflatoksina, konsiderohet potencialisht kancerogjene, dhe kjo është arsyeja kryesore pse shtetet anëtare të BE-së dhe fqinjët e Serbisë insistojnë në nivele të ulëta të lejuara me vetëm 0,05 për kilogram. Kjo materie toksike hyri në zinxhirin e ushqimit me anë të ushqimit të koncentruar të kafshëve.
Gjithashtu edhe produkte tjera që përdorën për fëmijë si kremra janë ndaluar të shiten në Kosovë, por kjo ka ndodhur vetëm kur laboratorët në Maqedoni e kanë zbuluar rrezikun e tyre. Të gjitha produktet e firmës “Kosil”, të cilat prodhohen në Serbi janë ndalur të shiten në Kosovë, pasi autoritetet e Maqedonisë e kanë njoftuar Inspektoratin Sanitar të Kosovës se ky produkt përmban materie të rrezikshme kancerogjene.
Por pavarësisht skandaleve të kohëpaskohshme të produkteve serbe, ato vazhdojnë të jenë shumë të kërkuara dhe të preferuara nga qytetarët e Kosovës, ani pse ka pasur dhe ka fushata të ndryshme që bëjnë thirrje për bojkotimin e këtyre produkteve, siç është ajo e iniciuar nga Lëvizja Vetëvendosje “Duaje Tendën”.
Kosova përmes importit i ka dhënë miliarda euro Serbisë që nga paslufta. Që nga viti 2002 deri në vitin 2014, qytetarët e Kosovës si konsumatorë ia kanë dhënë Serbisë hiq me pak se 3 miliardë euro, ndërkaq vetëm në vitin 2014, Serbia i ka fituar 371 milionë euro nga Kosova.
Selatin Kaçaniku, kryetar i Organizatës Konsumatori, ka thënë për tesheshi.com se cilësia e produkteve serbe që importohen në Kosovë janë në proporcion të drejtë edhe me shkallën e zbatimit të ligjeve, e që nuk e arrin dot 40 %-shin.
“Ankesat e qytetarëve në lidhje me cilësinë e produkteve serbe tek ne, janë të pakta sepse konsumatorët mendojnë se nuk kanë kujt t’i ankohen. Mungesa e besimit ose e guximit nuk është sinjal i mirë për Institucionet, Asociacionet dhe për mekanizmat e Shtetit për mbikëqyrjen dhe inspektimin e tregut dhe mbrojtjen e konsumatorit”, thotë Kaçaniku, duke shtuar se rreziku më i madh tek produktet serbe është fakti se një pjesë e tyre hyjnë ilegalisht dhe përveç afateve kohore, edhe kushtet të cilat importohen në mënyrë ilegale paraqet rrezik potencial për qytetarët e Kosovës si konsumatorë të produkteve në fjalë.
Qeveria duhet të përkrahë prodhimet vendore
Profesori i ekonomisë Naim Gashi, ka thënë për tesheshi.com se një nga problemet e cilësisë së produkteve që vijnë nga Serbia është hyrja ilegale e tyre. Ai thotë se një hulumtim i vitit të kaluar nga institucionet vendore dhe ndërkombëtare ka treguar se ekonomia në zezë përbën 34% të sektorit real në Kosovë.
“Çdo i treti produkt që konsumohet në Kosovë nuk është i kontrolluar dhe nuk i ka paguar taksat shtetit. Kalimi ilegal i mallrave ka dy hendikepe kryesore: E para mallrat futen pa u kontrolluar cilësia, që paraqet rrezik për konsumatorët dhe e dytë nëpërmes ikjes nga taksat dëmtohet konkurrenca dhe arka e shtetit”, theksoi Gashi.
Sipas tij, forcimi i prodhimit vendor deklarativisht gjithmonë ka qenë prioritet i qeverive të Kosovës, por në fakt ajo nuk është realizuar deri më tani. Ai thotë se prodhuesit vendor ende përballen me dukurinë e ndërprerjes së energjisë elektrike, ata përballen me dukurinë e korrupsionit dhe haraçit dhe të gjitha këto i bëjnë më pak konkurrent në treg.
“Sa i përket cilësisë së mallrave, Kosova duhet të ngritë kapacitetet e Agjencisë së Veterinës dhe Ushqimit dhe ato të Institutit Kombëtar të Shëndetit Publik, për të garantuar se çdo mall i prodhuar në Kosovë, është konform standardeve të cilësisë”, u shpreh Gashi.
Produktet serbe kanë rezultuar kancerogjene?
Burim Piraj, është pronar i industrisë produkteve të mishit hallall “Meka”. Ai ka thënë për tesheshi.com se përgjegjësia e prodhimit për konsum vendor është shumë më e madhe se ajo e eksportit, ndërsa ankohet për konkurrencë të pabarabartë, sidomos nga produktet e mishit që vijnë nga Maqedonia. Ai thotë se prodhuesit në Maqedoni janë më të stimuluar se ne kur dihet se ata janë të liruar nga pagesa e taksës në lëndën e parë, ndërsa prodhuesit vendor jo dhe ata si anëtarë të CEFT-as janë të liruar nga taksa në produktet finale që eksportojnë në Kosovë.
“Ne shpesh nga e kaluara kemi qenë dëshmitarë se ne nuk posedojmë laboratorë për analiza superiore të produkteve dhe produktet e caktuara sidomos nga Serbia janë detektuar se kanë përmbajtje kancerogjene nga laboratorët e rajonit po jo nga laboratorët vendore dhe kanë vazhduar të shiten në tregun tonë dhe do të vazhdonin më tutje sikur të mos ishin zbuluar nga të tjerë”, ka thënë Piraj.
Sipas njohëse të fushës së ekonomisë e vetmja mënyrë për të “shpëtuar” nga produktet serbe është forcimi i sektorit privat si dhe zhvillimi i bujqësisë, në mënyrë që shumica e produkteve serbe të zëvendësohen me ato vendore. Gjithashtu është e domosdoshme që të raritetet bashkëpunimi ekonomik me Shqipërinë në mënyrë që produktet e Shqipërisë të jenë më të pranishme në tregun e Kosovës dhe anasjelltas. /tesheshi.com/
