Te Sheshi
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
    • Të Gjitha
    • Afrika
    • Amerika
    • Azia
    • Ballkani
    • Europa
    • Kosova
    • Lindja e Mesme
    Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

    Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

    Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

    Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

    Lufta në Jemen: SHBA kap armët iraniane nga “aleatët”

    Lufta në Jemen: SHBA kap armët iraniane nga “aleatët”

    Netanyahu: Lidhjet me shtetet arabe, më prioritet se paqja me palestinezët

    Netanyahu: Lidhjet me shtetet arabe, më prioritet se paqja me palestinezët

    Dokumentet britanike: Bush urdhëron CIA-n të gjejë zëvendësues për Arafatin

    Dokumentet britanike: Bush urdhëron CIA-n të gjejë zëvendësues për Arafatin

    E paimagjinueshmja ndodh në areoportin e Tel Avivit

    E paimagjinueshmja ndodh në areoportin e Tel Avivit

    Presidenti kroat: Serbia do të duhet ta njohë Kosovën!

    Presidenti kroat: Serbia do të duhet ta njohë Kosovën!

    Asocacioni, Kurti sfidon sërish amerikanët

    Asocacioni, Kurti sfidon sërish amerikanët

    Sfida e gazit, AFP: Dimri s’ka mbaruar ende, ç’po bën Evropa?

    Sfida e gazit, AFP: Dimri s’ka mbaruar ende, ç’po bën Evropa?

  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet
Nuk ka Rezultat
Shiko të gjitha rezultatet
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
    • Të Gjitha
    • Afrika
    • Amerika
    • Azia
    • Ballkani
    • Europa
    • Kosova
    • Lindja e Mesme
    Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

    Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

    Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

    Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

    Lufta në Jemen: SHBA kap armët iraniane nga “aleatët”

    Lufta në Jemen: SHBA kap armët iraniane nga “aleatët”

    Netanyahu: Lidhjet me shtetet arabe, më prioritet se paqja me palestinezët

    Netanyahu: Lidhjet me shtetet arabe, më prioritet se paqja me palestinezët

    Dokumentet britanike: Bush urdhëron CIA-n të gjejë zëvendësues për Arafatin

    Dokumentet britanike: Bush urdhëron CIA-n të gjejë zëvendësues për Arafatin

    E paimagjinueshmja ndodh në areoportin e Tel Avivit

    E paimagjinueshmja ndodh në areoportin e Tel Avivit

    Presidenti kroat: Serbia do të duhet ta njohë Kosovën!

    Presidenti kroat: Serbia do të duhet ta njohë Kosovën!

    Asocacioni, Kurti sfidon sërish amerikanët

    Asocacioni, Kurti sfidon sërish amerikanët

    Sfida e gazit, AFP: Dimri s’ka mbaruar ende, ç’po bën Evropa?

    Sfida e gazit, AFP: Dimri s’ka mbaruar ende, ç’po bën Evropa?

  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet
Nuk ka Rezultat
Shiko të gjitha rezultatet
Te Sheshi
Nuk ka Rezultat
Shiko të gjitha rezultatet

Ja ç`na zhveshi prej leshit: studiuesja Edipe Selimi-Osmani, shpjegon shndërrimet ndër vite në “fashion”-in tonë

Nga te Sheshi
03/06/2015
në Kulturë, Të tjera
Reading Time: 5 mins read
A A
Ja ç`na zhveshi prej leshit: studiuesja Edipe Selimi-Osmani, shpjegon shndërrimet ndër vite në “fashion”-in tonë
46
SHPËRNDARJE

Bisedoi: Memedali Jusufi

“Të jetosh do të thotë që nga zanafilla të jesh i shtrënguar të interpretosh jetën” – Edipe Selimi-Osmani është studiuese e specializuar në fushën e  folklorit dhe etnologjisë. Ajo para disa viteve botoi studimin monografik “rite e besime popullore në viset e Tetovës dhe Gostivarit”. Para dy vjetësh ka botuar librin shkencor për veshjen e femrave të Rekës së Epërme. Tashmë së fundmi e botoi veprën “Veshja autoktone e meshkujve të Rekës së Epërme”. Në intervistën e mëposhtme, ajo flet për trendin e veshjes në shekuj e vite, në trevat e Maqedonisë së sotme, sidomos ndër shqiptarë…. 

11355495_964371316947113_1044318016_n

Znj. Edipe pse zgjodhët të merreni me këtë problematikë shkencore?

Nëpërmjet një veshjeve kuptojmë nivelin e zhvillimit ekonomik e kulturor të një vendi si dhe psikologjinë e tij. Në fakt, trashëgimia kulturore materiale  është pasuri e brezave , por jo vetëm kaq;  ajo mbetet detyrim madhor i brezave kundrejt të shkuarës dhe të ardhmes, vijëmsi materiale e çdo kombi. Jeta ka ndryshuar shumë, kanë ndryshuar edhe veshjet. Ato kanë marrë shumë gjëra jo-tradicionale nga tregu dhe nga ndikime të ndryshme të kohës. Këto ndryshime i ka kërkuar koha e qytetërimit të sotëm, pra është një ndryshim shumë i natyrshëm.  Historia është identitet i përpjekjes së qenieve individuale dhe kolektive për të jetuar me shpirtin e tyre të veçantë, për të realizuar vetën. Në këtë konteks, përdorimi i veshjes në një kohë të caktuar ka pasur rol shumë dimensional që duhet të studiohet nga shkencëtarë që kanë ambicie të lënë gjurmë për brezat që vijnë.

Pra, veshjet sipas jush nuk kanë qenë thjesht për t`u veshur apo jo? Diç fshihet dhe pas domosdoshmërisë së tyre praktike….

Sigurisht që si qëllim të parë, çdo veshje, në çdo kohë, ka mbrojtjen e trupit të njeriut në rrethin gjeografik të jetës së tij. Por përdorimi i kësaj veshjeje, kur është fjala për atë tradicionale,  vjen duke u zbehur. Ajo më pas ruhet vetëm në sënduqe për t`u përdorur më pas në manifestime folklorike. Dhe padyshim që tek shqiptarët kjo është një pasuri trashëgimore e jashtëzakonshme.

Në cilën pjesë të veshjes pësuan ndryshime?

unnamed

Nga vitet `60 e këtej, shumë nga këto elementë janë zëvendësuar me veshje të tregut, pasi valanicat fillojnë rrallëherë të funksionojnë, aq më shumë që meshkujt ishin të parët që u larguan në mërgim apo që kishin marrëdhënie tregtare me qytetin. Me kalimin e kohës filloi të hyjë në përdorim edhe poshi i mëndafshit që importohej nga Turqia . Ndërsa për çiftin e martuar, jelek cohe të dhëndërisë për të pasurit blihej i gatshëm.  Pantallonat e leshta në stilin e dimrit mbaheshin edhe pa gajtana pas viteve `70 . Duke qenë  praktikë në mbajtje, ato patën një përhapje të shpejtë në të gjitha shtresat e popullsisë. Edhe çorapet filluan të mos mbahen të gjata mbi tirqe, madje nisi të ishte e modës që ata të  mbahen nën to. Mitani, u zëvendësua me triko të leshtë, për pantallonat  stofi blihej në qytet, opingat u zëvendësuan me bata. Kësula gjithashtu pësoi ndryshime: meshkujt filluan të mbajnë baretkë, të blerë në dyqane. Brezin e zëvendësoi rrypi i blerë.

Po veshjet për punë dallonin?

Veshja e punës ishte përgjithsisht e thjeshtë: me material më pak të kushtueshëm dhe me zbukurime të pakta. Kishte raste kurr rrobat e vjetëruara që kishin dalë nga përdorimi anasit, i përdornin si veshje pune.

Ata që puna i detyronte të rrinin jashtë në natyrë edhe në kohë dimri, kryesisht blektorët, përdornin  disa veshje të sipërme më të rënda.

Na flisni pak rreth simbolizmit ilir dhe motivet antropomorfe në veshjen e  Rekës së Epërme . Thuhet se janë gjetur në nekropolet e qyteteve antike të Maqedonisë si ai i Lihnidës , Trebenishtit, Shkupit, në nekropolin e Prilepit dhe qyteteve tjera antike….

Gjatë  historisë së tij, njeriu krijoi një art të pasur dhe të larmishëm, çka përbën një faktor të rëndësishëm në krijimin dhe perceptimin e kulturës artistike. Pjesë përbërëse e kësaj kulture është natyrisht edhe mënyra sesi në kulturat e gjith-hershme paraardhësi ynë rregulloi, i zbukuroi, e thurri veshjen e tij. Aplikimi i motiveve në pjesët e veshjes është i larmishëm me figura të ndryshme gjeometrike, flurale, zoomorfe, kozmike dhe antropomorfe. Elementi  antropomorf në veshje daton të jetë shumë i hershëm . Natyrisht, lidhja më e hershme është periudha ilire. Në ndikimin e fuqishëm të botës greko-etruske dhe të venetëve fqinjë në perëndim, të ilirëve tjerë në lindje , në Istri, zhvillohej një jetë aktive, e shoqëruar edhe me ekzistencën artistike. Fjala është për shtatore të shumta prej guri të cilat paraqesin hyjnitë vendase. Në këtë prizëm, është tejet e spikatur si figurë me interes të veçantë nga pikëpamja artistike ajo e një gruaje me fëmijën në prehër.

Femra e Rekës së epërme e cila është në fokusin e shqyrtimit tonë, në veshjen e përgaditur prej saj me zgjuarsinë dhe prakticitetin e vet, ka ditur të përdor motive për zbukurimin e  elementeve të veshjes edhe forma dhe pjesë të trupit të njeriut të tilla si: syri, zemra, dora , fytyra, koka  etj.

Besimet e ndryshme fetare mes banorëve të Rekës, në asnjë moment nuk kanë krijuar ndasi, përçarje, përkundrazi kanë sjellë vetëm larshmëri dhe ndryshime të cilat i kanë pranuar me zemërgjërsi të dyja palët fetare. Simbolika fetare ka ndikuarë në simbolikën e ornamentikës popullore. Kështu, banorët e besimit musliman i janë larguar motiveve të njerëzve pasi  është mëkat pasqyrimi i trupit të njeriut; dhe më së shumti stilizimin me njerëz mund ta gjejmë në veshjen kombëtare në këtë zonë tek banorët e besimit kristian. Stilizimi i këtij elementi vërehet dukshëm i aplikuar te çorapet, mbështjellakët, që mbahen nga krishterët.

Nga periudha e parë që nga origjina e lindjes së mitologjisë ilire, e  deri në jetën qytetare ilire, kemi sidomos dy tri dëshmi artistike të lidhura me kultet. Njëra nga këto është piktura ruperstre e shpellës së Lepenicës e kohës së neolitit. Këtu figura e njeriut, paraqitet e skematizuar si në shumë piktura të tjera shpellore të njëkohshme. /tesheshi.com/

 

 

Të ngjashmeLajme

Zbulimi befasues në Irak: tavernë 5000-vjeçare me ushqime të mbetura
Kulturë

Zbulimi befasues në Irak: tavernë 5000-vjeçare me ushqime të mbetura

02/02/2023
Blushi për të bijën e Kadaresë: E paedukuar!
Kulturë

Blushi për të bijën e Kadaresë: E paedukuar!

02/02/2023
Hatërmbejtje nga famija Kadare me Ben Blushin
Kulturë

Hatërmbejtje nga famija Kadare me Ben Blushin

01/02/2023
Lajme të tjera
Për femrat/ Modele çantash të parezistueshme për verën

Për femrat/ Modele çantash të parezistueshme për verën

Plas sërish në Ukrainë: rikthehen luftimet në kufi me Rusinë

Plas sërish në Ukrainë: rikthehen luftimet në kufi me Rusinë

Greqia trondit liderët e BE-së, marrëveshja mbi borxhin punë orësh

Greqia trondit liderët e BE-së, marrëveshja mbi borxhin punë orësh

TË FUNDIT

Kohë të vështira për Juven, më e keqja s’ka mbarruar…

Kohë të vështira për Juven, më e keqja s’ka mbarruar…

4 orë Më parë
Diçka s’po shkon te biznesi i Markut…

Diçka s’po shkon te biznesi i Markut…

5 orë Më parë
Hagë: ulje dënimi për ish-dyshen e UÇK-së

Hagë: ulje dënimi për ish-dyshen e UÇK-së

5 orë Më parë
Mallkime në funeralin e një kardinali të akuzuar për pedofili: U përcëlloftë në ferr!

Mallkime në funeralin e një kardinali të akuzuar për pedofili: U përcëlloftë në ferr!

5 orë Më parë

NA NDIQNI!

KRYESORE

  • Kryesore
Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

Një Serbi tjetër: Koha për paqe e pajtim me Kosovën!

02/02/2023
Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

Kurti, me gjashtë kushte për formimin e Zajednicës

02/02/2023
Pamje: një armë e re e fuqishme po mbërrin në Ukrainë

Pamje: një armë e re e fuqishme po mbërrin në Ukrainë

02/02/2023
Një episod me Henry Ford: kë zgjodhi mes dy të shkolluarve për t’i besuar post?

Një episod me Henry Ford: kë zgjodhi mes dy të shkolluarve për t’i besuar post?

02/02/2023

SHOSHITJE

  • Opinione

Nga Klaus Jurgens*: Si po ndërhyjnë mediat e huaja në zgjedhjet në Turqi

Nga Farid Hafez*: Pse e djathta ekstreme është e fiksuar pas djegies së Kur’anit?

Nga Dr. Arben Ramkaj: Djegia e Kur’anit, sot librat e nesër njerëzit!

Nga Jeanne Prades*: Qasja ndaj Islamit në Evropë, ku ndryshojnë Franca, Gjermania dhe Britania e Madhe?

Nga Gerti Gjyzeli: Drejtësia(e pavdekshme) popullore në Shqipëri

Te Sheshi

© 2021 TESHESHI.COM - Portal mbarëkombëtar. Të gjitha të drejtat e rezervuara.

Harta e faqes

  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet

Na ndiqni

Nuk ka Rezultat
Shiko të gjitha rezultatet
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet

© 2021 TESHESHI.COM - Portal mbarëkombëtar. Të gjitha të drejtat e rezervuara.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist