Nga Ylli Pata
Ditmir Bushati dhe Nikos Kotzias do të mbyllen për tre ditë në Korçë, siç bënë në Kretë para dy muajsh, për të vazhduar atë që lanë përgjysëm në ishullin grek.
Siç mësohet, axhenda kryesore e bisedimeve do të jetë konkretizimi i paktit të varrezave të ushtarëve grekë të rënë gjatë luftës me italianët, që u krye në territorin shqiptar, gjatë kohës së Luftës së Dytë Botërore.
Takimi i Kretës, përveçse u mbyll me demonstrimin e aftësive plastike të Ditmir Bushatit për “Zorba”-n, vallen simbol të Greqisë, solli si pasojë zhbllokimin e pakteve ndërmjet dy vendeve, që edhe pse ishin miratuar prej vitesh, ende nuk ishin venë në zbatim.
E para dhe më e bujshme ishte Marrëveshja e Varrezave. E miratuar në 2009 nga qeveritë “Berisha” dhe “Karamanlis”, ajo jo vetëm që nisi të zbatohet pjesërisht, por edhe u keqpërdor, pasi nisën të kërkohen eshtra ushtarësh grekë në vende ku nuk ishte bërë asnjë luftim apo fushim i armatës helenike.
Kulmi arriti në Kosinë të Përmetit dhe Boboshticë të Korçës, ku me kërkimin e eshtrave u morën klerikët ortodoksë të Kishës Autoqefale Shqiptare që drejtohet nga Anastas Janullatosi.
Ata gjetën kocka njerëzish që nuk ikën nga kjo bote prej luftimesh e që s’kishin asnjë lidhje me italianët, duke i konvertuar përsëvdekuri në ish-ushtarë.
Pas takimit të Kretës, qeveria e Edi Ramës miratoi që të nisë një proces i gjerë kërkimi, ndërtimi dhe sistemimi i dy varrezave monumentale për ushtarët grekë të rënë në territorin shqiptar, në Luftën e Dytë Botërore.
Financimin e procesit do ta bëjë qeveria shqiptare, ndërkohë që e reja dhe fakti më i rëndësishëm në këtë proces, është se një amerikan, ekspert i famshëm në fushën antropologjike, do të drejtojë kërkimin e eshtrave.
Ky element është dhe risia e të gjithë procesit, që siç duket është shtyrë dhe mbështetur nga qeveria e SHBA dhe që sipas të gjitha gjasave është rënë dakord në bisedën telefonike Rama-Tillerson në gushtin e këtij viti.
Metafora e “Gjeneralit” mitik të Kadaresë do të rimishërohet si legjendat indiane, kësaj radhe jo në spaletat e një ushtaraku në pension nga Italia, por një amerikani veteran që do të nisë kërkimet për eshtra grekësh që u vranë nga italianët e Duçes në tokën shqiptare; një skenë e lakmueshme për këdo shkrimtar apo aspirues letërsie, por që nuk duket aspak një mekanizëm i diplomacisë që shtyn para marrëdhëniet shqiptaro-greke.
Kërkimet për eshtra do të bëhen në Dragot të Tepelenës, pak pranë Progonatit, fshatit të profesor Pëllumb Xhufit, historianit diplomat, që ishte ndër të parët që demaskoi parodinë e eshtrave para disa vitesh, parodi që fakteqësisht u kthye sërish sot.
Gjetja dhe nderimi i ushtarëve të vrarë në Shqipëri është thjesht një gjest humanitar, padyshim i domosdoshëm. Por mund të bëhet thjesht me komisione teknikësh, pa pasur nevojën e diplomacisë.
Nuk janë varrezat e ushtarëve që ndikojnë në përmirësimin e marrëdhënieve mes dy vendeve, por çështjet e pazgjidhura mes Shqipërisë dhe Greqisë.
Dhe çështjet e pazgjidhura dihen: heqja e Ligjit të Luftës, që shkrin nga akulli 70-vjeçar, një mal gjigand padrejtësish për mijëra shqiptarë që u dëbuan mizorisht nga shtëpitë e tyre në Çamëri, por edhe Kostur, Selanik apo shumë qytete greke, ku shqiptarët kishin jetuar në paqe gjithmonë.
Më pas është njohja e asaj që quhet “Çështja Çame”. Pra genocidi, masakra, dhuna ndaj shqiptarëve e kryer jo nga një individ apo disa, por nga shteti grek.
Pas njohjes nis zgjidhja, e cila ka njëmijë e një rrugë që diplomatët mund t’i gjejnë më mirë. Pastaj duhet zgjidhur përfundimisht dhe sa më mirë çështja e minoritetit grek në Shqipëri: ku jeton, sa janë, kush janë dhe ç’farë të drejtash kanë.
Më vonë radhën e ka diskutimi i Zonës Ekonomike në Detin Jon dhe normalisht gjëra të tjera, ku normalisht rëndësi primare kanë integrimi me dinjitet i emigrantëve shqiptarë në Greqi pa pasur nevojë të tjetërsojnë identitete dhe gjeneralitete.
Nuk kemi arritur ende në kohën e Enver Hoxhës dhe Andreas Papandreut, kur realisht u bë një hap i madh në marrëdhëniet mes dy vendeve.
Tirana e Athina, nga “armiq” u bënë “dy popuj miq” që hapnin pika të reja kufitare dhe shkrinë marrëdhëniet. Si hap i parë, ishte gjigand pas asaj që kishte ndodhur në pragun e shekullit 20 ku “Megalidhea” e “Vorio-Epiri” ishin jo propagandë, por opsione politike.
Por për 27 vjet, Shqipëria dhe Greqia nuk bënë as sa Enver Hoxha, por ecën prapa duke nxjerrë nga dollapet skeletet e frikshme të propagandës së urrejtjes dhe përplasjes.
Ditmir Bushati ka ftuar në Korçë homologun e tij grek Kortzias për tre ditë negociata, ku padyshim do të dalë një konçension politik. Natyrisht për Athinën, pasi Tsipras, ka nevojë të tregohet “kokoroçi” që “zbuti” Edi Ramën dhe ky i fundit ka nevojë për izmën greke në BE.
Por këto janë vetëm arritje për konsum të brendshëm dhe nuk avancojnë aspak realitetin e marrëdhënieve shqiptaro-greke; as varrezat, që për të gjithë janë një remake surrogate e kryeveprës së Ismail Kadaresë, e ekranizuar madhërisht nga Dhimitër Anagnosti.
Megjithatë, Ditmir Bushatit, të cilin miku i tij Niko Kotzias, i kërkoi të kërcejë Zorbën në Kretë dhe që për “lapsus” para ca kohësh e quajti “Dhimitër” në Tiranë, i takon ta ftojë homologun në një serenatë korçare poshtë dritares së Shkollës së Parë Shqipe.
Në mos, edhe te Pazari i vjetër i qytetit të lozë Devolliçen…/tesheshi.com/
