Një vit më parë, Finlanda braktisi traditën e saj të gjatë të neutralitetit dhe u bë anëtari i 31-të i NATO-s. Hyrja në aleancën ushtarake transatlantike shënoi një pikë kthese në qasjen e Finlandës ndaj politikës së jashtme dhe të sigurisë.
Është në fakt një kthesë në të cilën Helsinki largohet nga qasja e tij ndaj Moskës, karakteristikë e periudhës së pas Luftës së Dytë Botërore, përmes së cilës vendi nordik ka kërkuar gjithmonë të ruajë lidhje mjaft të mira me Kremlinin.
Vendimi i Finlandës për t’u bashkuar me aleancën është rezultat i pushtimit rus të Ukrainës, i cili filloi në shkurt 2022. Veprimet e Moskës ndaj Ukrainës kanë nxitur politikëbërësit në Helsinki dhe shumicën e qytetarëve finlandezë të shohin anëtarësimin në NATO si mënyrën më të mirë për të penguar Rusinë nga pushtimi i vendit të tyre.
“Lufta [në Ukrainë] ka çuar në një vlerësim të lartë të kërcënimit të shkaktuar nga kërkesat e zëshme të Rusisë për një sferë ndikimi, oreksi i saj për të ndërmarrë rreziqe dhe gatishmëria e saj për të përdorur forcën ushtarake në një shkallë të gjerë, si dhe nga shtrëngimi bërthamor”, tha studiuesi kryesor Matti Pesu në Institutin Finlandez të Çështjeve Ndërkombëtare (FIIA), i specializuar në sigurinë e Evropës Veriore.
“Anëtarësimi në NATO është shfaqur si e vetmja zgjidhje e mundshme për të mbushur këtë ‘deficit parandalues’ të perceptuar në shoqërinë finlandeze. Aktualisht, qëndrimi mbizotërues ndaj Rusisë në shoqërinë finlandeze është jashtëzakonisht negativ dhe Finlanda bën thirrje për zgjidhje pa kompromis si në Bashkimin Evropian ashtu edhe në NATO”, shpjegoi Pesu.
Tuomas Iso-Markku, një studiues i lartë në FIIA, tha se masa do t’i kërkonte udhëheqjes së politikës së jashtme finlandeze dhe Forcave të Mbrojtjes Finlandeze të “rregullojnë mënyrën se si mendojnë dhe bëjnë gjërat”.
“Tani, për herë të parë ndonjëherë, Finlanda është pjesë e një aleance zyrtare ushtarake dhe mund dhe duhet të organizojë mbrojtjen e saj së bashku me të tjerët,” tha Iso-Markku.
Edhe pse është anëtare e Bashkimit Evropian që nga viti 1995 dhe duke patur një histori bashkëpunimi të ngushtë ushtarak me SHBA-të dhe anëtarët e tjerë të aleancës perëndimore, shtylla kryesore e politikës së jashtme të Helsinkit është mbështetja te vetja dhe qasja e këtij vendi ndaj çështjeve globale ka pasur më së shumti orientim kombëtar.
“Si një aleate, Finlandës do t’i duhet t’i shikojë përpjekjet e saj në kontekstin e nevojave dhe qëllimeve kolektive të aleancës. Pavarësisht kësaj, edhe si aleate, Finlanda, natyrisht, do të vazhdojë të ndërtojë një mbrojtje të fortë kombëtare, e cila konsiderohet baza e politikës së NATO-s”, tha Iso-Markku.
Tensionet ruso-finlandeze
Duke qenë se Moska e percepton zgjerimin e NATO-s drejt lindjes dhe veriut si një kërcënim për interesat gjeopolitike dhe të sigurisë ruse, Kremlini e trajton hyrjen e Finlandës në aleancën transatlantike si një goditje për Moskën.
Kur Finlanda aplikoi për anëtarësim në NATO në maj 2022, Rusia fillimisht u përpoq ta minimizonte atë. Por pasi ky vend i Evropës veriore iu bashkua zyrtarisht aleancës transatlantike në prill 2023, toni i Moskës u bë gjithnjë e më agresiv dhe ajo ndërmori disa hapa me synimin për të krijuar probleme për Finlandën.
“Rusia po përpiqet të destabilizojë Finlandën duke lehtësuar ose të paktën duke lejuar migrimin e paligjshëm në një masë më të madhe,” shpjegoi Wolfgang Pusztai, një këshilltar i lartë në Institutin Austriak për Politikat Evropiane dhe të Sigurisë. “Ka informacione se autoritetet kufitare ruse madje ndihmojnë në mënyrë aktive emigrantët pa dokumentet e nevojshme për të arritur në zonën kufitare. Zyrtarët finlandezë e shohin këtë si hakmarrje për pranimin e Finlandës në NATO”.
Finlanda është shtëpia e një pakice të vogël ruse prej 100,000 banorësh, kryesisht në jug dhe juglindje pranë kufirit me Rusinë, i cili aktualisht është i mbyllur. Megjithatë, Pusztai thotë se kjo pakicë “nuk është shumë e hapur ndaj propagandës ruse” dhe se në fund të fundit “mënyrat e Putinit për t’ia vështirësuar jetën Finlandës, të cilat nuk përfshijnë përshkallëzim ushtarak, janë të kufizuara”.
Për momentin, marrëdhëniet midis Finlandës dhe Rusisë janë në thelb inekzistente dhe ka të ngjarë të mbeten të tilla nëse veprimet e Moskës ndaj Ukrainës nuk ndryshojnë.
“Për shkak të luftës mes Rusisë dhe Ukrainës, Finlanda ka shkëputur pothuajse të gjitha lidhjet ekonomike me Rusinë dhe nuk ka dialog politik mes këtyre dy vendeve. Për sa kohë që Rusia vazhdon të luftojë kundër Ukrainës, ka pak mundësi që pala finlandeze të rinovojë çdo angazhim politik me Rusinë,” tha Iso-Markku.
“Më në fund, Finlanda njihet për një stil mjaft pragmatik, të përmbajtur dhe konstruktiv të bërjes së politikës së jashtme, i cili duhet ta ndihmojë atë të lundrojë në botën e politikës aleate dhe që mund të jetë e dobishme për NATO-n në tërësi”, shtoi Isso-Markku.
Nga pikëpamja rajonale, anëtarësimi i Finlandës në NATO ka ndryshuar ndjeshëm pozicionin gjeostrategjik të Evropës veriore, gjë që ka bërë që Moska të shohë çdo konflikt me aleancën perëndimore si shumë më të rrezikshëm, thonë analistët.
“Shën Petersburgu, porti kryesor i Rusisë në Detin Baltik dhe qyteti i dytë më i madh i vendit tani është vetëm 150 kilometra larg dy vendeve anëtare të NATO-s, në perëndim të Estonisë dhe, tani, në veri të Finlandës”.
Anëtarësimi i Finlandës në NATO e bën Murmanskun, bazën detare të Flotës Veriore Ruse në Detin Barents dhe ndoshta edhe në Detin e Bardhë, të prekshme, tha Pusztai. /tesheshi.com/
