Te Sheshi
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
    • All
    • Afrika
    • Amerika
    • Azia
    • Ballkani
    • Europa
    • Kosova
    • Lindja e Mesme
    Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

    Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

    “Jo luftërave të reja”: si reagoi Bernie Sanders prej sulmit ndaj Iranit

    “Jo luftërave të reja”: si reagoi Bernie Sanders prej sulmit ndaj Iranit

    Blerësi më i madh i naftës nga Irani, në telashe

    Blerësi më i madh i naftës nga Irani, në telashe

    Smotrich: Bota dhe Gjiri, pagesë për “punën tonë të ndyrë” në Iran

    Smotrich: Bota dhe Gjiri, pagesë për “punën tonë të ndyrë” në Iran

    Tension në rritje në Iran, por edhe në Ngushticën e Hormuzit: ç’po ndodh me anijet?

    Tension në rritje në Iran, por edhe në Ngushticën e Hormuzit: ç’po ndodh me anijet?

    Irani, raketë të fuqishme mbi Izrael për herë të parë

    Irani, raketë të fuqishme mbi Izrael për herë të parë

    Si do jetë reagimi iranian ndaj SHBA-së?

    Si do jetë reagimi iranian ndaj SHBA-së?

    Kërkesë për shkarkimin e Trump-it: Shkeli Kushtetutën!

    Kërkesë për shkarkimin e Trump-it: Shkeli Kushtetutën!

    Izraeli tërheq SHBA-në luftë: Trump sulmon Iranin!

    Izraeli tërheq SHBA-në luftë: Trump sulmon Iranin!

  • Lajme nga Gaza
  • Analizë
  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet
No Result
View All Result
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
    • All
    • Afrika
    • Amerika
    • Azia
    • Ballkani
    • Europa
    • Kosova
    • Lindja e Mesme
    Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

    Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

    “Jo luftërave të reja”: si reagoi Bernie Sanders prej sulmit ndaj Iranit

    “Jo luftërave të reja”: si reagoi Bernie Sanders prej sulmit ndaj Iranit

    Blerësi më i madh i naftës nga Irani, në telashe

    Blerësi më i madh i naftës nga Irani, në telashe

    Smotrich: Bota dhe Gjiri, pagesë për “punën tonë të ndyrë” në Iran

    Smotrich: Bota dhe Gjiri, pagesë për “punën tonë të ndyrë” në Iran

    Tension në rritje në Iran, por edhe në Ngushticën e Hormuzit: ç’po ndodh me anijet?

    Tension në rritje në Iran, por edhe në Ngushticën e Hormuzit: ç’po ndodh me anijet?

    Irani, raketë të fuqishme mbi Izrael për herë të parë

    Irani, raketë të fuqishme mbi Izrael për herë të parë

    Si do jetë reagimi iranian ndaj SHBA-së?

    Si do jetë reagimi iranian ndaj SHBA-së?

    Kërkesë për shkarkimin e Trump-it: Shkeli Kushtetutën!

    Kërkesë për shkarkimin e Trump-it: Shkeli Kushtetutën!

    Izraeli tërheq SHBA-në luftë: Trump sulmon Iranin!

    Izraeli tërheq SHBA-në luftë: Trump sulmon Iranin!

  • Lajme nga Gaza
  • Analizë
  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet
No Result
View All Result
Te Sheshi
No Result
View All Result
Porosit Web Porosit Web Porosit Web

Hulumtimi: Kafkat e copëtuara, histori dhune në Lindjen e Mesme

Gjetjet dhe konkudimet shkencore për të shkuarën e largët të zonës më të nxehtë të botës

by te Sheshi
18/10/2023
in Shkencë & Jetë, Të fundit
Reading Time: 3 mins read
A A
Hulumtimi: Kafkat e copëtuara, histori dhune në Lindjen e Mesme

Një studim i historisë gati 12,000-vjeçare të dhunës në Lindjen e Mesme zbulon se gjakderdhja filloi rreth kohës kur u shfaqën shtetet e para, rreth gjashtë mijë e gjysmë vjet më parë, dhe u rrit përsëri kur erdhën thatësirat dhe u shfaqën perandoritë e mëdha rreth 3,200 vjet më pare, ka treguar analiza e kafkave dhe eshtrave të thyera të njeriut, shkruan portali Live Science.

Kafkat dhe kockat e më shumë se 3,500 njerëzve të plagosur në konfliktet në Lindjen e Mesme midis 12,000 dhe 400 p.e.s. e kanë origjinën nga rajonet gjeografike që përfshijnë Turqinë, Levantin (tokën përreth Mesdheut lindor), Mesopotaminë dhe Iranin.

Mbetjet njerëzore u studiuan nga një ekip ndërkombëtar shkencëtarësh që donin të testonin një hipotezë rreth rritjes dhe rënies së dhunës në kohët e lashta, sipas një studimi të botuar më 9 tetor në revistën Nature Human Behaviour.

Një ekip ekspertësh hetuan lëndimet e zbuluara në kafka dhe kocka, të shkaktuara nga armët dhe mjetet në skeletet e njerëzve që jetuan në Lindjen e Mesme gjatë katër periudhave: neoliti (12,000 deri në 4,500 p.e.s.), epoka e bakrit (4,500 deri në 3,300 p.e.s.), epoka e bronzit (3300 deri në 1200 para Krishtit) dhe epoka e hekurit (1200 deri në 400 para Krishtit).

Dy kërcime të mëdha në dhunë

Ekspertët besojnë se Lindja e Afërt e lashtë është një vend ideal për të studiuar dhe kuptuar dhunën njerëzore, sepse kjo zonë gjeografike ishte kyçe për disa risi të mëdha në kulturën njerëzore, nga zbutja e kafshëve dhe zhvillimi i bujqësisë deri te krijimi i qyteteve të para rreth 11,000. vite më parë.

Qëllimi i shkencëtarëve ishte të kontrollonin supozimet për nivelin e dhunës në periudha të ndryshme. Për shembull, dendësia e ulët e popullsisë në periudhën e neolitit ndoshta nënkuptonte një nivel të ulët dhune, ndërsa shfaqja e shteteve dhe perandorive në periudhat e mëvonshme rezultoi në një rritje të nivelit të dhunës, veçanërisht kur njerëzit filluan të jetonin më afër njëri-tjetrit në qytetet e para.

Duke analizuar lëndimet traumatike të identifikuara në kafkat e lashta, ekspertët zbuluan se frekuenca e dhunës u rrit në mënyrë dramatike në epokën e bakrit, kur u formuan shtetet e para, dhe më pas përsëri në epokën e hekurit për shkak të ndryshimeve të mëdha, të tilla si thatësirat e mëdha që zgjatën për 300 vjet dhe kur ndodhi ngritja e superfuqive ushtarake si Perandoria Asiriane.

Por një rënie e ndjeshme e dhunës pasoi në epokën e bronzit, midis 3000 dhe 1500. Shkencëtarët arritën në përfundimin se një arsye e mundshme për “uljen e dhunës është se shtetet e para ishin në gjendje të vendosnin mënyra efektive që rezultuan në një reduktim të konfliktit në shoqëritë e kohës”.

Ulja e dhunës në epokën e bronzit

Dhuna e reduktuar në epokën e bronzit është ndoshta rezultat i inovacioneve sociale që i transformuan individët në qytetarë.

“Duket mjaft e qartë dhe logjike që sistemi ligjor u zhvillua me shpejtësi gjatë epokës së bronzit dhe madje edhe qytetarët e lirë gëzonin njëfarë mbrojtjeje të ofruar nga ligji,” tha bashkëautori i studimit Giacomo Benati, një historian ekonomik në Universitetin e Barcelonës. “Kjo do të thotë se mjetet paqësore të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve ishin gjithnjë e më të disponueshme për njerëzit.”

Por paqja ishte jetëshkurtër. Për shkak të faktit se në epokën e hekurit kishte një nivel të paparë pabarazie, burimet ishin gjithnjë e më pak dhe konfliktet e luftës ishin gjithnjë e më të shpeshta, të cilat ndodhën me ngritjen e perandorive, si Perandoria Hitite, e cila ndodhej në pjesa e Turqisë së sotme.

Benati tha se një goditje në pjesën e sipërme të kafkës në epokën e bakrit dhe hekurit ishte ndoshta metoda më e zakonshme e vrasjes në periudhën paramoderne.

“Konfliktet shpesh nuk shkaktohen vetëm nga faktorë të jashtëm”

Debra Martin, një bioarkeologe në Universitetin e Nevadës, Las Vegas, e cila nuk ishte e përfshirë në studim, e sheh atë interesante sepse bazohet në të dhëna të forta.

“Unë e mirëpres faktin që autorët vendosën të mos interpretojnë të dhënat në mënyrë që të përshtaten në një shpjegim shkakor. Dhuna dhe konfliktet shpesh nuk shkaktohen vetëm nga faktorë të jashtëm, por edhe nga ideologjia, besimet dhe simbolika. Në fakt është shumë e ndërlikuar të thuaj atë që e gjithë kjo shkakton dhunë”, tha ajo. /tesheshi.com/

Related Posts

Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij
Kosova

Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

23/06/2025
Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV
Sociale & Shoqëri

Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV

23/06/2025
Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit
Politikë

Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit

23/06/2025
Next Post
Rama për bombardimin e spitalit në Gaza: më mirë të kish heshtur!

Rama për bombardimin e spitalit në Gaza: më mirë të kish heshtur!

Presidenti kroat: Pasinqeritet europian me Kosovën

Presidenti kroat: Pasinqeritet europian me Kosovën

Kreu i SPAK-ut, etje për “peshkaqenë” e jo harxhim energjish me “cironka”

Kreu i SPAK-ut, etje për “peshkaqenë” e jo harxhim energjish me “cironka”

TË FUNDIT

  • Të fundit
Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

23/06/2025
Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV

Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV

23/06/2025
Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit

Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit

23/06/2025
SONY: historia e dy miqve në luftë që krijuan gjigantin e teknologjisë

SONY: historia e dy miqve në luftë që krijuan gjigantin e teknologjisë

23/06/2025

NA NDIQNI!

KRYESORET

  • Kryesore
Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

Jo thjesht broçkullat e një kinse analisti, “shuplaka” e një hoxhe kundrejt tij

23/06/2025
Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV

Madonna, Bieber, Jolie, Trudeau dhe Clinton: të afërmit e famshëm të Papa Leo IV

23/06/2025
Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit

Fenomeni “Zegjine”: kritika e parë në PS për shpotitësen e Gazmend Bardhit

23/06/2025
SONY: historia e dy miqve në luftë që krijuan gjigantin e teknologjisë

SONY: historia e dy miqve në luftë që krijuan gjigantin e teknologjisë

23/06/2025

SHOSHITJE

  • Opinione

Nga Besim Limani: Kush po e menaxhon Vetëvendosjen sot?

Nga Lutfi Dervishi: “Bomba bërthamore” e Shqipërisë!

Nga Edmond Arizaj: “Sindromi Leart Vasili” dhe shoqëria shqiptare

Nga Fitim Zekthi: Kriza e PD-së, si krizë kulturore

Nga Elton Hatibi: Kryqëzata e fëmijëve

Nga Roald A. Hysa: Gaza, shkatërrimi që t’i vret sytë

Te Sheshi

© 2021 TESHESHI.COM - Portal mbarëkombëtar. Të gjitha të drejtat e rezervuara.

Harta e faqes

  • Arkiva
  • Bota dhe Rajoni
  • HOME
  • Kontakti
  • Redaksia
  • Retro-demo

Na ndiqni

No Result
View All Result
  • Ballina
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Kulturë
  • Sport
  • Bota dhe Rajoni
  • Lajme nga Gaza
  • Analizë
  • Shoshitje
  • Retro
  • Shëndet
  • Shkencë & Jetë
  • Intervista
  • Individualitet

© 2021 TESHESHI.COM - Portal mbarëkombëtar. Të gjitha të drejtat e rezervuara.