Nga Benet Koleka
TIRANË, 9 Mars – Nga 14 avionë britanikë që fluturuan gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe furnizuan me armë e ushqime luftëtarët antifashistë, 12 u rikthyen në bazë në Itali, njëri nuk arriti të lëshojë ngarkesën e tij dhe “tjetri është zyrtarisht i humbur në aksion dhe mendohet se është përplasur”, sipas dokumenteve ushtarake.
Për shtatë dekada, avioni bombardues Handley Page Halifax mendohej se kishte rënë në fundin e Detit Adriatik. Më pas, tetorin e shkuar, një ekip britaniko-amerikan është ngitur 1829 metra mbi malet shqiptare. Përkatësisht në Kaptinë të Martaneshit, për të gjetur mbetjen që ishte lajmëruar nga një banor i fshatit gjatë korrjes së barit për lopën.
“Ajo që kemi gjetur ishte e mjaftueshme për të sugjeruar që bëhej fjalë për mbetjet e një bombarduesi të madh katërmotorësh”, thotë Chris Casey, një mjek që punon pranë ambasadës së SHBA-së në Tiranë, i cili ishte pjesë e ekspeditës.
Një i apasionuar pas aviacionit, me origjinë britanike, Casey gërmoi në internet por u trishtua nga tentativat e tij për të gjetur ekuipazhin e avionit.
Në fakt, prova jetësore ishte një unazë floriri, që kishte shkruar mbi të “Joyce & John”, e cila është ruajtur nga një banor i fshatit shqiptar dhe më pas nga i biri i tij.
Jaho Cala, e ka gjetur unazën në vitin 1960, ndërkohë që mbledhja e metalit të avionit u bë atëherë kur Shqipëria ishte e izoluar nga bota e jashtme, prej regjimit Stalinist të Enver Hoxhës.
“Ai ma dhuroi unazën kur u martova në vitin 1971, por ma ka thënë troç që unaza nuk i përket familjes tonë dhe më porosity t’ia kthej të zotit sapo të rrëzohej komunizmi”, thotë për Reuters Xhemil Cala, djali i Jahos.
20 vjet më vonë pasi Shqipëria u çlirua prej komunizmit, Cala e vendosi unazën ndërkohë që kryente shërbimin si oficer policie. Por nuk hoqi dorë nga porosia për t’ia kthyer pronarit legjitim. Ai thotë se unaza nuk i rrinte mirë në gisht por lëvizte shpesh ndërsa flinte.
“Nuk është e jotja ndaj lëviz”, thotë Cala, duke cituar fjalët e një imami musliman që ia kishte thënë atij.
Më pas Cala u përpoq të takonte një të dërguar britanik që vizitoi zonën, mendoi t’i jepte unazën por u dëbua nga rojet e Ministrisë së Mbrojtjes. Kur komandanti i tij ka vizituar Britaninë e Madhe, Cala, i dha unazën, por ai ia ktheu mbrapsht pasi nuk pati fat të gjejë të zotin.
Në fund ka bërë apel nëpërmjet një zyrtari lokal, i cili ka njoftuar ambasadën britanike rreth 2 vjet më parë.
“Unaza….vërtetë na ka ndihmuar të zgjidhim këtë enigmë, tha Casey, pjesëtari i ekspeditës për gjetjen e mbetjeve të avionit.
Një inxhinier aviacioni, togeri John Thompson e Joyce Mozley u martuan në qershorin e vitit 1944 por kaluan vetëm një fundjavë së bashku para se të niset jashtë shtetit. Alan Webster, mbesa e Thompson, e tha këtë për Reuters në një ceremoni që u zhvillua të hënën në Tiranë.
Gerd Kaceli, asistent për çështjet ushtarake në ambasadën britanike në Tiranë the se avioni i Thompson po shkarkonte furnizime në Luginën e Bizës, por ndërkohë që merrte kthesën ddrejt perëndimit për tu rikthyer në Itali ka cekur majën e malit dhe është përplasur mbi të duke vrarë të gjithë ekuipazhin.
Kaceli tha se e veja e Thompson u rimartua dhe vdiq në vitin 1995. Ka folur dhe për “pushtete mistike” që u kombinuan për të hedhur dritë mbi fatin tragjik të aeroplanit.
Në ceremoninë e zhvilluar në MInistrinë e Mbrojtjes së Shqipërisë, Cala, i ulur në gjunjë i ka dorëzuar unazën motrës 92 vjeçare Të Thompson, Dorothy Webster, së bashku me një tabelë treguesi karburanti nga avioni dhe një copë shkëmbi nga mali që e ka rrëzuar.
“Vëllai yt ka ndihmuar të çlirohet vendi im. Ai nuk do të harrohet kurrë”, i tha MInistrja e Mbrojtjes, Mimi Kodheli zonjës Webster.
E mbaj mend sit ë ishte dje”, tha Webster për Reuters, duke shtuar se ishte tronditur…duke mbajtur aq shumë kujtime që nuk besonim se do s’do t’I shqitnim nga truri”.
(tesheshi.com)
