Zgjerohet përgjegjësia e mbajtjes së të dyshuarve për terrorizëm në Guantanamo Bay pa akuza formale, ndërsa gjyqtarët europianë kanë vlerësuar se Lituania dhe Rumania kanë shkelur të drejtat e dy të dyshuarve si pjesë e Al-Kaedës, duke lejuar CIA-n t’i torturojë.
Shtetet e Bashkuara i kapën Abu Zubaydah dhe Abd al-Rahim al-Nashiri pas sulmeve të 11 shtatorit 2001 në SHBA dhe ata ndodhen tani në burgubn Guantanamo Bay në Kubë. Burgjet e operuara në mënyrë secrete nga CIA, përfshinin edhe ato në Lituani dhe në Rumani.
Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut tha se të dyja vendet kanë shkelur ndalimin europian të torturës. Një vendim i ngjashëm është marrë në vitin 2014 edhe kundër Polonisë.
Lituania dhe Rumania urdhërohen të paguajnë 100 mijë euro dëmshpërblim për secilin nga të dyshuarit, Abu Zubaydah dhe Abd al-Nashiri. Gjykata nuk ishte në gjendje t’i vizitonte ata në Guantanamo.
Ekzistenca e të ashtuquajturve “vende të zeza” të CIA-s për marrje në pyetje – nën politikën e ashtuquajtur “interpretim sekret” – u mbajt e fshehtë për shumë vjet pas 11 shtatorit.
Abu Zubaydah, një palestinez pa shtetësi lindur në Arabinë Saudite, mendohet të ketë qenë krye-rekrutuesi i Al-Kaedës në vitet 1990 dhe më pas u bë një organizator kyç që lidhte Osama Bin Laden me celulat e tjera të Al-Kaedës.
Sauditi Abd al-Nashiri drejtonte operacionet e Al-Kaedës në rajonin e Gjirit, sipas shërbimeve sekrete amerikane. Ai dyshohet se ideoi sulmin mbi amerikanët në Jemen në vitin 2000, ku humbën jetën 17 persona.
Vendimi i Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut thotë se Rumania priti një burg të CIA-s në vitet 2003-2005, ku Abd al-Nashiri iu nënshtrua “një regjimi ekstremisht të rëndë ndalimi”. Vendimi thotë po ashtu, se ai vuajti “trajtim ç’njerëzor… që u mundësua nga Rumania duke bashkëpunuar me CIA-n”.
Vendim i njëjtë u dha edhe kundër Lituanisë, në lidhje me të dyshuarin tjetër, Abu Zubaydah. Burgu i CIA-s në Lituani funksionoi gjatë viteve 2005-2006.
Neni tre i Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut në kapitullin “Ndalimi i Torturës” thotë: “Askush nuk duhet të jetë subjekt i torturës apo trajtimit jo-njerëzor e degradues apo ndëshkimit”.
Vendimi i Gjykatës thotë se të dyshuarit nuk ishin vetëm subjekte të teknikave më të ashpra të marrjes në pyetje në Lituani dhe në Rumani, por kjo ka ndodhur edhe në burgje të tjera. Të dyja vendet kanë ndihmuar CIA-n dhe nuk kanë arritur të hetojnë përshtatshëm kushtet e të burgosurve.
Gjyqtarët cituan dokumente të CIA-s, sipas të cilave të dyshuarit për terrorizëm ishin nënshtruar teknikave të tilla si lidhja e syve, izolimit, përdorimit të vazhdueshëm të prangave në këmbë dhe ekspozimit të madh ndaj zhurmës dhe dritës.
Si Lituania ashtu edhe Rumania i mundësuan CIA-s të transferonte të dyshuarit në burgje të tjera, duke i ekspozuar ata ndaj “rrezikut të parashikueshëm të trajtimit të keq të mëtejshëm”.
Analistët thonë se vendimi i Gjykatës Europian është një kujtesë e sikletshme e praktikave të kaluara që janë tani, në mënyrë të drejtë, të konsideruara si degraduese dhe të të papranueshme.
Në vitet që pasuan sulmet e 11 shtatorit, pati një presion të jashtëzakonshëm mbi shumë agjenci të vendeve të ndryshme për të zbuluar prej nga do të vinte sulmi i radhës i madh nga Al-Kaeda.
Kjo gjë solli një qasje “pa doreza” në mënyrën e marrjes në pyetje nga ana e CIA-s dhe agjencive të tjera, me inkurajimin e administratës së Xhorxh Bush në Shtëpinë e Bardhë të asaj kohe.
Zyrtarët e shërbimeve sekrete kanë folur pas asaj kohe për shqetësimin e tyre në lidhje me atë që po u kërkohej, por thuhej se ishte një atmosferë këmbëngulëse nën argumentin se “marrja në pyetje e shtuar” e të dyshuarve do të shpëtojnë jetë amerikane, ndaj edhe ia vlente të shkeleshin rregullat.
Presidenti Obama ndaloi gjithçka, duke ndaluar praktikën e marrjes në pyetje me hedhje uji që ishte dënuar si një praktikë torturuese.
Ushtria amerikane lejonte shumë pak akses tek të burgosurit në Guantanamo. Në vitin 2014, Komiteti i Inteligjencës në senatin amerikan publikoi një raport të detajuar të programit kontravers të CIA-s për marrjen në pyetje të të dyshuarve për terrorizëm dhe “vendeve të saj të zeza”.
Të dyshuarit si anëtarë të Al-Kaedës i nënshtroheshin marrjes në pyetje vazhdimisht me praktika si uji, rrahja, pozicione stresante dhe privim nga gjumi. Praktika e quajtur “waterboarding” është simulim i mbytjes në ujë dhe u dënua nga administrata e Barak Obamës.
Abu Zubaydah ishte mbajtur në një kuti në masën e një arkëmorti për disa orë në fund. Dhe sipas departamentit amerikan të Drejtësisë, CIA e përdori torturën e mbytjes në ujë të paktën 83 herë në gusht 2002 ndaj Abu Zubaydah, sipas një raportimi në “Neë York Times”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
