“Ngjarjet e mëdha nxjerrin burra të mëdhenj”, vinte në dukje Çarls de Gol në vitin 1956 për “New York Times”.
“Vetëm në kohë krizash, kombet nxjerrin gjigandë”. Natyrisht, de Gol (pothuajse një gjigand duke parë gjatësinë e tij) i referohej vetes. E përse jo? Gjenerali de Gol ishte simboli kulmor, ndonjëherë edhe i izoluar, i refuzimit francez për të pranuar mposhtjen nga Gjermania e Hitlerit; ai ishte arkitekti i largimit të Francës nga Algjeria koloniale; dhe ishte krijuesi i asaj që është sot Republika e Pestë, duke sjellë për Francën stabilitet përkundër politikës tradicionale mjaft të ethshme.
Ai ishte gjithashtu, ashtu si e përshkruan Jonathan Fenby në një biografi mjeshtërore, jashtëzakonisht kokëfortë – gjithnjë i bindur se kishte të drejtë dhe asnjëherë i druajtur për t’u përballur dhe madje, për të fyer miqtë dhe aleatët. Në Luftën e Dytë Botërore, Uinston Çërçill, sidomos, por edhe Frenklin Ruzvelt dhe Duajt Ajzenhauer, shkuan disa herë në prag të dëshpërimit nga ky gjeneral tekanjoz (më vonë, një diplomat amerikan e përshkroi si “tepër egocentrik me shenja të theksuara të megalomanisë”) që kishte pak asete të çmuara ushtarake, por një bindje të patundur se ai mishëronte Francën – dhe se Franca nuk duhej trajtuar asnjëherë më pak sesa një fuqi e madhe. Megjithatë, de Gol në një farë mënyre, pothuajse gjithmonë impononte vullnetin e tij, falë “gjenialitetit për ambiguitet, dyanshmëri dhe improvizim si dhe për shkak të aftësisë për të marrë mbështetje popullore që të zbatohej zgjidhja sipas mënyrës së tij.
Autori i biografisë, Fenby, që punonte në zyrën e agjencisë Reuters në Paris gjatë presidencës së dë Golit, (dhe më pas, ishte korrespondent i “The Economist” në Paris) gjurmon karrierën e gjeneralit që nga ditët kur ishte student në akademinë ushtarake Saint-Cyr e deri në dekadën si president gjatë viteve të trazuara 1960.
Karakteristikat e tij personale ishin gjithnjë ato të nderit, guximit dhe korrektësisë (edhe kur ishte president, Dë Gol dhe gruaja e tij e dashur Ivona, paguanin vetë për telefonatat).
Dhe narrativa politika mbeti gjithnjë e pathyeshme: madhështia e Francës nuk duhej shpërfillur. Kur e gjeti veten të ulur në radhën e tetë në funeralin e Xhon Kenedit, ai hapi rrugën përpara drejt fillimit, e tha: “Në rregull, mund të fillojmë”, dhe u ul përpara syve të habitur të zyrtarëve të protokollit.
Rezultati ishte një Francë që siguroi vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, zhvilloi një arsenal të frikshëm e të pavarur bërthamor, u tërhoq nga komanda e zakonshme ushtarake e NATO-s dhe minoi gjithë përpjekjet e përsëritura të Britanisë për t’u bashkuar me tregun e përbashkët europian. Nëse kishte dështime – lidhjet me Kinën e Rusinë nuk arritën të reduktonin ndikimin amerikan gjatë luftës së Ftohtë dhe të rrisnin ndikimin e Francës – ai thjesht nuk i pranonte. Nëse kishte mendime kundërshtuese nga ana e ministrave apo politikanëve të partisë, dë Gol thjesht do t’i injoronte ato: në fund të fundit, ai ishte populli francez dhe jo politikanët, që i kishin kërkuar gjeneralit t’i drejtonte, dhe dë Gol – një eksponent i zgjuar i referendumit – do ta bënte këtë gjë.
Ndoshta kjo është arsyeja përse kryengritjet e studentëve dhe punëtorëve në majin e vitit 1968, u dukën se e tronditën shumë presidentin: ato shfaqnin një Francë që ai, në fundin e të shtatëdhjetave, nuk mund ta kuptonte më. Kur referendumi për reformën e Senatit dhe pushtetin lokal humbi në prill 1969, dë Gol dha menjëherë dorëheqjen “për shkak të absurditetit”, siç e cilësoi më pas.
Libri mjeshtëror nuk është sigurisht një shenjtërim i figurës së tij, pasi siç vëren edhe autori Fenby “gjykimi final duhet të jetë se ai ishte një burrë që përbënte ndryshimin, dhe vendosi një shenjë dalluese afatgjatë mbi vendin e tij”.
Dhe kjo duket e vërtetë. Golizmi është një rrymë e fortë në politikën franceze – mjaft të shihen homazhet e vazhdueshme që i janë bërë gjeneralit nga presidentët Jacques Chirac dhe Nicolas Sarkozy. Dhe, ashtu si Amerika e Xhorxh Bushit kuptoi përpara luftës në Irak apo ashtu si Gjermania e Angela Merkelit po kupton tani në Bashkimin Europian, trashëgimia e tij mbetet më rezistente se kurrë.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
