Nga Donat Maloku
Misioni i Bashkimit Evropian për sundim të Ligjit (EULEX) në vitin 2008 kishte ardhur në Kosovë, me mandat ekzekutiv për hetimin e rasteve të korrupsionit dhe të krimit të organizuar në nivelin më të lartë në institucionet e Kosovës. Ky mision në atë kohë konsiderohej shpresëdhënës për rimëkëmbjen e sistemit të drejtësisë në Kosovë.
Por, që nga marrja e madatit, EULEX-i ka dështuar të bëj punën e vet, për më keq ka ardhur në situatë në të cilën ndaj këtij misioni po zhvillohen hetime, derisa drejtësia kosovare është në fund të posit.
Misioni i EULEX-it ditëve dhe muajve të fundit është akuzuar për një serë skandalesh. Së pari, Prokurorja Maria Bamieh kishte akuzuar gjykatësin italian të EULEX-it Francesco Florit, t’i ketë marrë 300 mijë euro për të liruar një palë prej dënimit.
Kurse skandali më i ri është letra e Prokurorit të EULEX-it, finlandezit Heikki Wendorf, i cili i dërgoi një letër presidentes së Kosovës, Atifete Jahjaga, në të cilën lidh kryeprokurorin e ri të Shtetit, Aleksandër Lumezi, për korrupsion dhe vrasje. Mirëpo EULEX u distancua nga ajo letër duke thënë se nuk është qëndrim zyrtarë i tyre.
Përceptim i gabuar mbi rolin e aktorëve ndërkombëtarë
Ekspertët e çështjeve të sigurisë i quajnë të arsyeshme kritikat ndaj EULEX-it, pasi thonë se ka dështuar të tregoi profesionalizëm dhe të kryejë mandatin e tij për çka është i thirrur, duke thënë se edhe vet Bashkimi Evropian ka një mendim të tillë. Njohësit kushtetues thonë se shteti i së drejtës nuk duhet kërkuar dhe shpresuar në të tjerët, por ajo duhet të burojë nga shteti.
Ymer Berisha, drejtor i Institutit per studime te avancuara juridike “JUS”, vlerëson se fokusi i vetëm i EULEX-it gjatë punës që bëri ishte ngritja e disa aktakuzave për krime të luftës dhe një shoë i madh medial në raport me ato që quheshin “peshqit e mëdhenj”.
“Se ky mision ka dështuar është konstatim edhe i vet BE-së, prandaj vetëm dëshirojmë të përkujtojmë skandalet e njëpasnjëshme disa nga të cilat u zbuluan nga ish-prokurorja Bamieh. Prandaj nëse ai ka dështuar në pjesën e territorit në të cilin nuk ekzistojnë probleme të natyrës çfarë ekzistojnë në veri, ku ne ende nuk kemi shtrirje të plotë të sovranitetit dhe ku vetëm tani ka filluar të integrohet sistemi gjyqësor në atë të Kosovës. Është e natyrshme që përgjegjësia e dështimit të këtij misioni të kërkohet në BE pasi autoritetet vendore nuk kanë pasur mundësi të kontrollimit për shkak se nuk ka qenë dhe nuk është në kompetencë të autoriteteve kosovare mbikëqyrja e tyre, përkundrazi me formën e tanishme EULEX-i do të jetë mbikëqyrës i institucioneve vendore të drejtësisë”, ka deklaruar Berisha për portalin “Te Sheshi”.
Eksperti i së drejtës kushtetuese Riza Smaka, pranon se në fillim ka qenë entuziast me ardhjen e këtij misioni në Kosovë, pasi ka pritur se do të dëshmojë profesionalizëm, devocion, konsistencë dhe qëndrim të paluhatshem në favorin e përmbushjes së misionit të vetë kryesisht të sundimit të së drejtës, ligjit.
Megjithatë, eksperti Smaka në një prononcim për portalin “Te Sheshi”, thotë se ai dhe shumë qytetarë të tjerë janë zhgënjyer nga puna që ka bërë deri më tani EULEX-i, pasi është karakterizuar me mungesë të profesionalizmit dhe të devocionit për t’i justifikuar paratë e taksapaguesve të Unionit Evropian.
“Qartazi ka rënë nën influenca të makromafiozëve vendore e të jashtme dhe pos dështimeve profesionale e funksionale më në fund, struktura të caktuara të tij janë involvuar edhe në afera korruptive të ndryshme”, ka deklaruar Smaka.
Përkundër këtij qëndrimi, ai thotë se do të votonte pro qëndrimit të EULEX-it, në vendin tonë, por në mënyrë që ai të jetë i ristrukturuar , riorganizuar dhe i rifunksionalizuar e si i tillë të jetë shumë më shumë efikas e efiçient në të mirë të ndërtimit të Kosoves si shtet të së drejtës!
Durim Berisha, studiues i të drejtës ka deklaruar për portalin “Te Sheshi”, se shoqëria kosovare në vazhdimësi që nga përfundimi i luftës e deri më tani ka krijuar një perceptim të gabuar mbi rolin e aktorëve ndërkombëtarë, duke pritur që ndryshimin ta sjellin ata, e jo të i shohin si partner të barabartë në procesin e shtetndërtimit.
“Në këtë drejtim është pritur që Misioni i Bashkimit Evropian për sundim të Ligjit (EULEX) do të punojë gjatë misionit të vet në dy drejtime: i pari në luftimin e krimit të organizuar dhe korrupsionit ndërsa në rolin subsidiar duke ndikuar në përmirësimin e përformancës së gjyqtarëve dhe prokurorëve kosovar. Për fat të keq skandalet e fundit shpërfaqën akuza se ky mision nuk kishte arritur të konsolidohej vet, e lëre më të ndihmojë në konsolidimin e gjyqësorit të Kosovës”, thotë studiuesi Berisha.
Ai thotë se raporti i ditëve të fundit i cili rikonfirmon nivelin e lartë të korrupsionit në gjyqësorin e Kosovës është shqetësues dhe dëshmia më e madhe se drejtësinë nuk duhet kërkuar dhe shpresuar në të tjerët, por ajo duhet të burojë nga shteti ynë.
Kush duhet të jetë përgjegjës për skandalet e EULEX-it?
Deputetja e Lëvizjes “Vetëvendosje”, Albulena Haxhiu pas skandaleve të EULEX-it, ka pyetur se kush duhet të jetë përgjegjës për skandalet e këtij misioni. Ajo përmes Facebook, tha se “ A duhet të japin përgjegjësi për skandalet e EULEX-it ata që i’a vazhduan mandatin këtij misioni me kompetenca ekzekutive dhe përmbi ligjin!?”.
Deputetja e AAK-së, Donika Kadaj- Bujupi, thotë se institucionet e drejtësisë në vendin tonë, do të duhej të ishin të pavarura nga ligji.“Institucionet e drejtësisë në Kosovë, duke e përfshirë edhe EULEX-in, do duhej të ishin të pavarura nga politika e jo të pavarura nga Ligji!”, thotë Kadaj-Bujupi. /tesheshi.com/
