Inspektorët nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Bërthamore njoftuan se kishin gjetur uranium të pasuruar në 84 për qind në Iran, ndërsa Teherani e minimizoi rëndësinë e këtij zbulimi dhe kërkoi rifillimin e bisedimeve për energjinë atomike.
Ekspertët janë të shqetësuar për zhvillimet e fundit në mosmarrëveshjen bërthamore me Iranin. Duke cituar dy burime diplomatike, agjencia amerikane e lajmeve Bloomberg raportoi të dielën se bashkëinspektorët e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) gjetën uranium të pasuruar në 84 për qind në Iran, shkruan Deutsche Welle.
Kjo është njëzet herë më shumë se sa lejohet sipas Traktatit Atomik, por është gjithashtu në mënyrë shqetësuese afër nivelit 90 për qind që nevojitet për të prodhuar një bombë atomike.
“Nuk ka absolutisht asnjë përdorim civil që do të kërkonte pasurimin e uraniumit në këtë nivel,” thotë Mark Fitzpatrick i Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike (IISS) me qendër në Uashington.
Ai beson se fakti që Irani lejoi zbulimin e tepricës në vend që të shpallte vetë pasurimin e uraniumit, mund të ketë qenë pjesë e një strategjie të linjës së ashpër për të rritur presionin ndaj Perëndimit.
“Para se të konfirmohet zyrtarisht se uraniumi është pasuruar deri në 84 për qind, ne nuk mund të nxjerrim përfundime, por nëse do të ishte e vërtetë, atëherë do të ishte një mjet shtesë presioni në duart e Iranit, në mënyrë që ata të ushtronin presion për relaksimin e sanksioneve që Uashingtoni i aktivizoi në vitin 2018”.
Ai shton se ky trajtim i uraniumit i lejon Iranit të prodhojë bërthamën e një bombe atomike më shpejt sesa mendohej më parë. Fitzpatrick shton se kjo është në përputhje me “strategjinë shumë agresive të Iranit për të zhvilluar armë bërthamore”.
Behruz Bayat, një ish-këshilltar i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Bërthamore, është i të njëjtit mendim: “Është shumë e mundur që Irani të përdorë uranium shumë të pasuruar si një mjet presioni”.
Ai vuri në dukje faktin se në qershor 2021, Irani filloi pasurimin e uraniumit në 60 për qind.
Marrëveshja ndërkombëtare bërthamore i lejon Iranit 3.67 për qind për përdorim civil. Për të marrë energji, mjafton pasurimi i uraniumit midis 3 dhe 5 përqind. Në mjekësinë bërthamore përdoret një vlerë deri në 20 për qind.
Irani mori vendimin e tij për uraniumin me pasurim të lartë në prag të negociatave me administratën e presidentit amerikan Joe Biden për kthimin në Marrëveshjen Atomike. Me këtë, linja e ashpër në udhëheqjen shtetërore synon të bëjë lëshime të mëdha.
Zyrtarët iranianë premtuan një “marrëveshje të re të mirë”. Por deri më tani nuk ka asgjë nga kjo llogaritje.
Fizikani atomik Bayat thotë se Irani zyrtarisht deri tani do të ketë pasurim 60 për qind të uraniumit, por ka mundësi që të ketë pasuruar një sasi më të vogël dhe më shumë.
“Unë mendoj se qëllimi pas kësaj është të tregojë: Ne jemi afër uraniumit të pasuruar 90 përqind. Nëse duam të bëjmë një bombë atomike, ne jemi në gjendje ta bëjmë.”
Irani zyrtarisht mohon se po punon për ndërtimin e një bombe atomike ose pasurimin e uraniumit mbi 60 për qind.
Zëdhënësi i agjencisë atomike të Iranit Behruz Kamalvandi tha:
“Ekzistenca e grimcave të uraniumit që janë pasuruar mbi 60 për qind nuk do të thotë se ne po pasurohemi mbi 60 për qind. Në objektet bërthamore të Iranit, uraniumi kurrë nuk është pasuruar mbi 60 për qind.”
Kamalvandi akuzoi agjencinë e lajmeve Bloomberg për “shtrembërim të fakteve” në raport.
Sipas agjencisë së lajmeve, inspektorët gjetën grimca uraniumi në tubat që lidhin centrifugat për pasurimin e uraniumit. Inspektorët tani kanë për detyrë të përcaktojnë nëse Irani e shkaktoi qëllimisht këtë proces apo nëse ishte rezultat i një zhvillimi aksidental.
Është e mundur që materiali të jetë krijuar gjatë keqfunksionimeve teknike në funksionimin e centrifugave, sepse saldime të tilla tashmë kanë ndodhur.
Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme iraniane Nasser Kanaani tha në një konferencë shtypi në Teheran të hënën (20 shkurt) se Irani do të bashkëpunojë me Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, duke thënë se ky është një “parim i rëndësishëm” për Iranin.
Ai shtoi se Irani vazhdon të respektojë marrëveshjen për mospërhapjen e armëve bërthamore dhe kontrollet speciale të institucionit ndërkombëtar. Ai shprehu gatishmërinë e Teheranit për të vazhduar bisedimet për energjinë atomike.
“Sanksionet e ashpra dhe të njëanshme të Shteteve të Bashkuara të Amerikës kundër Iranit duhet të ndërpriten dhe të gjitha palët duhet të kthehen me përgjegjësi në marrëveshje”. /tesheshi.com/
