Arkivi Shtetëror i Izraelit ka zbuluar mijëra dokumente, materiale dhe procesverbale nga mbledhjet e qeverisë të kryesuara nga Golda Meir në lidhje me Luftën e Tetorit të vitit 1973, të cilën Tel Aviv e quan Lufta e Yom Kipurit. Dokumentet hedhin dritë mbi dështimin e inteligjencës së shërbimeve të sigurisë izraelite, mbi gabimet në vlerësim dhe refuzimin e mundësisë që Egjipti dhe Siria të fillonin një luftë të befasishme kundër Izraelit.
Arkivi i Izraelit ka publikuar një lidhje në faqen e saj të internetit që çon në një faqe të veçantë për këtë luftë. Faqja përmban mijëra foto, rreth 750 regjistrime audio, filma të gazetarëve dhe ushtarëve izraelitë, dokumente dhe protokolle nga takimet e institucionit politik dhe ushtarak dhe shërbimeve të sigurisë, si dhe korrespondencë të ushtrisë dhe Ministrisë së Jashtme të Izraelit.
Arkivi përfshin mijëra dokumente që lidhen me këtë luftë, të cilat u botuan 50 vjet pas shpërthimit të saj. Ai përmban qindra mijëra faqe, dokumente, materiale dhe fotografi që dokumentojnë ngjarje dhe takime dhe ofrojnë një pasqyrë të aspekteve të ndryshme të luftës.
Arkivi ka publikuar procesverbalet e seancave, takimeve, vlerësimeve politike, ushtarake, të sigurisë, ndërkombëtare, publike dhe civile, të cilat për herë të parë kanë mundësuar depërtimin e këtyre të dhënave. Pavarësisht kësaj, qindra dokumente dhe dosje do të mbeten ende të klasifikuara për shkak të “sigurisë kombëtare të Izraelit”, dhe publikimi i tyre do të lejohet pas 40 vitesh.
Përgjegjësia e Mossad-it
Arkivi lejon shikimin e procesverbaleve të konsultimeve të komitetit të Knesset dhe kabinetit të sigurisë, ofron një pasqyrë të vlerësimeve të agjencisë Mossad dhe njësisë së inteligjencës ushtarake të ushtrisë izraelite Aman, dhe vlerësimet në lidhje me zhvillimin e luftës dhe përgatitjet e frontit të brendshëm për luftë.
Në përgjigje të shkëmbimit të akuzave në lidhje me dështimet e inteligjencës dhe ushtarake të forcave izraelite të sigurisë para dhe gjatë luftës – sipas dokumenteve arkivore – Mossad publikoi një studim të ri dhe një sërë dokumentesh historike në lidhje me aktivitetet e shërbimit gjatë Yom Kipurit.
Studimi erdhi si përgjigje ndaj raporteve të Amanit që i ngarkoi Mossad-it përgjegjësinë për dështimin në parashikimin e luftës dhe për të hedhur poshtë akuzat e ndryshme në shtyp dhe akademi që e mbanin Mossad-in përgjegjës për dështimin.
Tekstet e publikuara në shtyp pretendojnë se shërbimi i inteligjencës ushtarake nuk ishte i suksesshëm në paralajmërimin e shpërthimit të luftës dhe se gaboi në vlerësimet e tij duke hedhur poshtë skenarin se Egjipti dhe Siria mund të nisnin një luftë të papritur kundër Izraelit. Materiali arkivor i Mossad-it përmban dokumente dhe fotografi në lidhje me rekrutimin e egjiptianit Ashraf Marwan, të cilin Mossad e quajti “Engjëll”.
Sipas versionit izraelit të historisë, Marwan u takua në Londër me Zvi Zamirin, kreun e Mossad-it në atë kohë, kur ai e paralajmëroi atë për shpërthimin e luftës 16 orë para se të ndodhte. Dokumentet që lidhen me këtë takim zbulojnë dështimin e Mossad-it për të paralajmëruar udhëheqjen politike të Izraelit për mundësinë e luftës dhe aftësinë e pamjaftueshme të Zamirit për të vlerësuar situatën, duke nënvlerësuar rëndësinë e informacionit të përcjellë nga Marwan.
Egjiptian Ashraf Marwan
Rrethet izraelite besojnë se Marwan, dhëndri i presidentit egjiptian Gamal Abdel Nasser dhe një ish-këshilltar i Presidentit Anwar Sadat, ishte një agjent i dyfishtë dhe disa besojnë se ai ishte një spiun që punonte për Egjiptin në atë kohë për të mashtruar Izraelin.
Në të kundërt, studimi historik tregon se para Luftës së Yom Kipurit, Mossad ofroi shumë inteligjencë të cilësisë së lartë të natyrës ushtarake dhe politike në lidhje me vendimin e Egjiptit dhe Sirisë për të shkuar në luftë. Mossad pretendoi se Marwan i kishte lëshuar një paralajmërim përfundimtar Izraelit për një luftë të papritur disa orë përpara se ajo të shpërthente.
Këto materiale përmbanin shumë informacione për ushtritë e Egjiptit dhe Sirisë, duke përfshirë paralajmërime specifike për datën e pritshme të fillimit të luftës. Megjithatë, ky informacion nuk e pengoi dështimin e ushtrisë izraelite me një kosto të lartë, si ushtarake ashtu edhe civile.
Gjithashtu janë paraqitur edhe shënimet e kabinetit të kryeministres Golda Meir, të cilat janë mbajtur para, gjatë dhe pas luftës, deri në Marrëveshjen e Ndarjes së Forcave në 1974. Shënimet japin një pasqyrë të aspekteve politike dhe ushtarake dhe komunikimit diplomatik ndërkombëtar dhe rajonal të kryer nga kabineti i atëhershëm i kryeministrit, sipas të cilit ishte shënuar nga Eli Mizrahi, shefe e kabinetit të kryeministrit.
Shënimet përshkruajnë ndjenjat dhe dilemat e vendimmarrësve, tregojnë marrëdhëniet që mbizotëruan brenda qeverisë dhe konfirmojnë se dyshimi i ndoqi liderët izraelitë deri në fillimin e Yom Kipurit, por edhe pas tij.
Shënimet përmbajnë 3,500 dokumente të reja në qindra mijëra faqe dhe fokusohen në mënyrën se si u konsiderua vendimmarrja izraelite në frontet e luftës, si dhe kontaktet diplomatike midis Izraelit, Egjiptit dhe Sirisë përmes fuqive të mëdha për të ndaluar luftën.
Vlerësimi i gabuar i situatës
Shënimet përmendin bisedat e supozuara telefonike izraelite midis kryeministres Golda Meir dhe mbretit të ndjerë jordanez Husein bin Talal në prag të luftës dhe një takim të supozuar mes të dyve në një zyrë të Mossad-it pranë Tel Avivit.
Në hyrjen e Arkivit Shtetëror të Izraelit, thuhet se në fund të vitit 1972, në Lindjen e Mesme filluan të fryjnë sërish erërat e luftës, sepse në fund të nëntorit 1972, Zyra e Kryeministrit mori informacione inteligjente nga Mossad, sipas së cilit, Egjipti do të hapte sërish zjarr në zonën e Kanalit të Suezit.
Sipas këtij informacioni, në fund të dhjetorit 1972, Sadati lëshoi një urdhër për ushtrinë egjiptiane që të përgatitej dhe të vazhdonte të qëllonte, dhe më pas të përgatitej për një operacion më të gjerë. Një burim i Mossad-it tregoi se nuk mund të thuhet me siguri se Sadati do të hapë zjarr dhe do të nisë një luftë në shkallë të gjerë.
Ardhja e një sasie të madhe të inteligjencës së tillë bëri që kryeministrja Meir të zhvillonte një takim të posaçëm në zyrën e saj më 1 dhjetor 1972, në prani të ministrit të Mbrojtjes Moshe Dayan, ministrit Yisrael Galili, Shefit të Shtabit të Përgjithshëm David Elazer, Shefit të Mossad-it Zvi Zamir, Shefi i Inteligjencës Ushtarake Aman Eli Zeira dhe të tjerë.
Dayan besonte se kishte një shans të mirë që Egjipti të rifillonte aktivitetet e tij ushtarake në fillim të vitit 1973 në formën e incidenteve lokale rreth Kanalit të Suezit dhe jo në formën e një lufte gjithëpërfshirëse. Ai parashikoi se Siria do t’i bashkohej nëse shpërthente lufta, “edhe pse shanset që kjo të ndodhë janë të pakta”.
Pak mundësi për të hapur zjarr
Dayan tha se Izraeli nuk do të pajtohet me një luftë rrënimi, por do të sulmojë fuqishëm Sirinë dhe Egjiptin. Ushtria izraelite do të nisë operacionet për të kaluar Kanalin e Suezit në pjesën veriore dhe për të pushtuar Port Said.
Nga ana tjetër, kreu i inteligjencës ushtarake tha: “Shanset që Egjipti të nisë një luftë janë të pakta. Mundësia që ata të përpiqen të kalojnë kanalin është afër zeros, dhe mundësia që ata të fillojnë një luftë rrënimi është shumë e vogël.”
Shefi i Shtabit të Përgjithshëm vlerësoi, sipas inteligjencës, se kishte shumë pak mundësi për të hapur zjarr, por tha: “Duhet të përgatitemi, sepse Sadati mund të bëjë gjëra të palogjikshme”. Ai ra dakord me Dayan në lidhje me përgjigjen izraelite dhe u prezantoi të pranishmëve opsionet në dispozicion të ushtrisë izraelite për t’i dhënë goditje të rënda egjiptianëve në rast të një konflikti.
Shefi i Shtabit të Përgjithshëm tregoi se ekziston një “mundësi e vogël” e një sulmi të koordinuar të njëkohshëm nga sirianët dhe egjiptianët, duke thënë se do të ishte një “opsion i pakëndshëm për Izraelin“. “Nëse ka më shumë lajme për këtë temë, ne duhet të veprojmë për të parandaluar hyrjen e Sirisë në luftë të paktën për disa vjet.”
Dokumentet arkivore tregojnë se Zamiri, kreu i Mossad-it, vuri në dyshim vlerësimin e Zair dhe Elazer dhe tha: “Duhet të nisemi nga supozimi se ekziston mundësia e kryerjes së operacioneve ushtarake ose ndonjë skenari të ngjashëm”.
Ai theksoi se “ai gjithashtu nuk pret një rinovim të armiqësive përgjatë Kanalit të Suezit, por më shumë operacione lokale që kanë karakter ngacmimi dhe provokimi”. /tesheshi.com/
